Elementlar davriy o'zgaruvchan xossalari. Gorizontal va diogonal o'xshshliklar

Selenit va tellurit kislotalar. Sulfit-tellurit kislotalar qatorida oksidlovchilik-qaytaruvchilik xossalarining o'zgarishi
Qaytaruvchi va oksidlovchilar oddiy moddalar, ya’ni bitta elem entdan tarkib topgan b o iish i ham , m urakkab m oddalar b oiishi ham mumkin.
Elem entlar davriy sistemasida joylashgan o'rniga muvofiq ko’pchilik metallarning tashqi energetik pog'onasida 1—2 ta elektron boiadi. Shu sababli ular kimyoviy reaksiyalarda valent elektronlarini beradi, ya’ni oksidlanadi. M etallarda qaytaruvchanlik xossalari bor.
Davrlarda elementning tartib raqami ortishi bilan oddiy m oddalarning qaytaruvchanlik xossalari susayadi, oksidlovchi xossalari esa kuchayadi va galogenlarda maksimal darajaga yetadi. M asalan, III davrda natriy — davrdagi eng aktiv qaytaruvchi, xlor esa eng aktiv oksidlovchidir
Bosh gruppachalarning elementlarida tartib raqami ortishi bilan qaytaruvchilik xossalari kuchayadi va oksidlovchilik xossalari susayadi. Eng yaxshi qaytaruvchilar — ishqoriy metallar, ulardan eng aktivlari Fr bilan Cs. Eng yaxshi oksidlovchilar — galogenlar. IV —V II gruppalarning bosh gruppachalaridagi elem entlar (metallar) elektronlar berishi ham , biriktirib olishi ham mum kin va qaytaruvchilik xossalarini ham, oksidlovchilik xossalarini ham namoyon qila oladi. Ftor bundan mustasno. U faqat oksidlovchilik xossalarini nam oyon qiladi, chunki nisbiy elektromanfiyligi eng kattadir.
Y onaki gruppachalardagi e le m e n tla r (k a tta davrlarning juft qatorlaridagi) metall xossalariga ega boiadi, chunki ular atomlarining tashqi pog'onasida 1—2 ta elektron bor. Shu sababli ularning oddiy moddalari qaytaruvchilardir. Shunday qilib, qaytaruvchilar sifatida ta ’sir etadigan oddiy m oddalardan — metallardan farq qilib, oddiy moddalar — metallar aslar oksidlovchilar sifatida ham , qaytaruvchilar sifatida ham namoyon boiishi mumkin.
Murakkab m oddalarning oksidlovchilik yoki qaytaruvchilik xossalari shu element atomining oksidlanish darajasiga bogiiq. +7 +4 +2 Masalan, K M n04, Mn02, M nS04. Birinchi birikmada marganes maksimal oksidlanish darajasiga ega va u ko‘payishi mumkin emas. U faqat elektronlar biriktirib olishi mum kin, demak, K M n 0 4 faqat oksidlovchi b o ia oladi. U chinchi birikmada marganesning oksidlanish darajasi eng past — u faqat qaytaruvchi b o iish i mumkin. Ikkinchi birikmada marganes oraliq oksidlanish darajasi (+4) ga ega, shuning uchun u qaytaruvchi ham , oksidlovchi ham b o ia oladi; bu reaksiyaning borish shart-sharoitlariga va M n 0 2 qaysi moddalar bilan reaksiyaga kirishayotganligiga bogiiq