Elmi redaktorlar amea-nın müxbir üzvləri

Diqqət!  Sabunotu  –  zəif  zəhərləyici  olduğundan  daxilə  qəbul  edən  zaman  götürdüyünüz 
xammalın miqdarına fikir verin. 
 
SUZANIBAĞI – Nelumbonaceae Dumort. fəsiləsi 
ġanagüllə – Nelumbo nucifera Gaertn. 
 
Dünya  florasının  tərkibində  4-5  növünə  təsadüf  edilir.  Bu  növlərə  əsasən  Avropa  ilə 
Asiyanın kəsiĢdiyi yerlərdə və ġimali Amerika ərazilərində rast gəlmək olar. Azərbaycanda 1 növü 
yavılmıĢdır. 
ġanagüllə - Nelumbo nucifera Gaertn. uzunluğu 1 metrə çatan, güclü kök sisteminə malik çoxillik 
su bitkisidir. Yarpaqları su üzərində səpilən, qalxanabənzər, iri dairəvi formada olub 20-40(50) sm 
diametrdə,  uzun,  Ģırımlı,  içiboĢ  tikanlarla  əhatə  olunan  saplaq  və  göyümtül,  çıxıntılı  torĢəkilli 
damarlardan ibarətdir. Çiçəkləri çox ətirli, çəhrayı və yaxud göyümtül-çəhrayı rəngli, yumurtavari-
uzunsovdur. Erkəkcikləri çoxsaylıdır. Fındıqçası 10-22 ədəd, bəzən isə 14-17 ədəd toxumu olan,  
 
dairəvi tünd-yaĢıl rəngə malik olub, 1,0-1,5 sm uzunluğundadır. 
ġanagüllə  Azərbaycanda  ən  çox  Kür-Araz  düzənliyində, 
ġirvan,  Mil  düzü  sahələrində,  Zərdab  rayonu  ərazisində  rast 
gəlinən sututarlarda, durğun və  yaxud sakit axan sularda bitərək 
nadir  hallarda  cəngəlliklər  əmələ  gətirir.  Azərbaycanın  ən  gözəl 
görünüĢə  malik  olan  su  bitkisi  hesab  edilir.  Fındıq  meyvəsi 
qızardılmıĢ halda yeməli olub, meĢə qozunun dadını xatırladır. 
Bitkinin  tərkibindən  pronusiferin,  anonin,  5-metoksi-6-
oksiaporfin,  remerin,  nusiferin,  nornusiferin  alkoloidləri,  yarpaq 
və gövdəsindən kversetin, izokversetin nelumbozid flavonoidləri, 
leykosianidin,  leykodelfinidin  antosianları,  yarpaq  və  saplağından  remerin,  nusiferin,  nornusiferin 
alkaloidləri,  çiçəyindən  lüteolin,  kversetin,  qlükolüteolin,  izokversetirin,  robinin  flavonoidləri, 
toxumundan sitosterin steroidləri və s. maddələr aĢkar edilmiĢdir. Yaponiyada bitkini baĢqa dərman 
bitkilərilə  qarıĢdırıb  uĢaqlıq  yollarında  əmələ  gələn  xərçəng  xəstəliyini  müalicə  edirlər.  Çin 
təbabətində kökümsovundan hazırlanan dəmləməsindən tonusartırıcı, qankəsici, sidikqovucu vasitə 
kimi  istifadə  edilir.  Rusiyanın  uzaq  Ģərqində  isə  bundan  hazırlanan  preparatların  köməyi  ilə 

---

68 
 
pnevmoniya, bronxial astma, antiseptik vasitə kimi ilan və həĢərat sancmalarına qarĢı istifadə edilir. 
Çin  təbabətində  sulu  çıxarıĢından  zəhərlənmələr  və  qanaxmalar  zamanı  yaranan  vitamin 
çatıĢmazlıqlarında  istifadə  edilir.  Hindistan  və  Misir  təbabətində  müxtəlif  dərəcəli  xərçəng 
xəstəliklərinin  müalicəsində  saplaq  və  yarpaqlarından  alınan  preparatlar  iĢlədilir.  Kökümsov  və 
fındıq meyvəsindən qızardılmıĢ və biĢirilmiĢ halda qida kimi istifadə edilir. Unundan çörək biĢirilir. 
Biz  isə  ilk  dəfə  olaraq  Ģanagüllə  bitkisinin  kök  və  kökümsovlarından  boyaq  ekstraktı 
hazırlayıb  yun  ipdə  qonur,  sarımtıl,  açıq qəhvəyi,  zeytunu,  firuzəyi,  bozumtul-qara,  Ģabalıdı  və  s. 
rəng və çalarlar almağa nail olduq. 
ġanagüllə bitkisinin faydalı xüsusiyyətlərini nəzərə alıb onun mədəni hala keçirilərək əkilib-
becərilməsi qayğısına qalmağın vaxtıdır.