Elmi redaktorlar amea-nın müxbir üzvləri

XAġXAġ – Papaveraceae Juss. fəsiləsi 
Dəmrovotu (Ziyilotıı) – Chelidonium majus L. 
 
XaĢxaĢ fəsiləsi 45 cinsi, 200-dən artıq növü əhatə edərək Yer kürəsinin Ģimal rayonlarının 
mülayim  və  subtropik  iqlimə  malik  zonalarında  yayılmıĢdır.  XaĢxaĢ  fəsiləsi  növlərinin 
əksərivyətinin tərkibində süd Ģirəsi vardır. Fəsiləyə daxil olan yuxu xaĢxaĢı çox qədim zamanlardan 
mədəni  hala  kecirilərək  geniĢ  surətdə  əkilib-becərilir.  Onun  tərkibində  çoxlu  miqdarda  alkoloid 
maddələri aĢkar edilmiĢdir. 
Bu alkaloid maddələrindən tiryək, morfin kompleksi preparatları və s. istehsal edilir. Digər 
xaĢxaĢ  növlərindən  bəzək  bitkisi  kimi  istifadə  edilir.  Fəsilənin  ən  qiymətli  növlərindən  biri  də 
dəmrovotu və yaxud ziyilotudur. 

---

73 
 
Ziyilotu  və  yaxud  dəmrovotu  –  Chelidonium  L. 
cinsinin  dünya  florasının  tərkibində  3  növünə  təsadüf 
etmək olar. Bu cinsin Qafqazda, o cümlədən Azərbaycanda 
1  növünə  -  C.  majus  L.-ə  rast  gəlmək  olar.  Bu  hündürüyü 
80-100  sm  olub,  düzduran,  yuxarı  hissədən  budaqlanan 
çoxillik  ot  bitkisidir.  Yarpaqları  növbəlidir,  2-8  sm 
uzunluğunda,  5  sm  enində  olub  üzəri  qıvrım  yumĢaq 
tükcüklərlə  örtülmüĢdür.  Çiçəkləri  sarı  rəngdə  olub  çətir 
formasında  hamaĢçiçəkdə  toplanmıĢdır.  Bitki  may-iyun 
aylarında çiçək açır, avqust ayında meyvə verir. 
Ziyilotu  Azərbaycanda  Böyük  Qafqazın  Quba 
ərazisində,  Kür-Araz  düzənliyində,  Böyük  Qafqazın  qərb 
zonalarında,  Alazan-Əyriçay  sahillərində,  Kiçik  Qafqazın 
Ģimal  və  cənub  ərazilərində,  Lənkəranın  düzən  və  dağlıq 
zonalarında  yayılmıĢdır.  Bundan  baĢqa  ona  meĢəliklərdə, 
meĢə açıqlıqlarında, əkin sahələrində və zibilliklərdə daha 
çox təsadüf edilir. Müxtəlif ölkələrin xalqları dəmrovotuna 
ziyillik, ziyil, sarı südlü, qırmızı südlü, sarı süd, ilə sabunu 
və s. adlar verilmiĢdir. 
Müalicə məqsədləri üçün bitkinin kök, ot və çiçək hissələrindən istifadə edilir.