Elmi redaktorlar amea-nın müxbir üzvləri

GÜLÇĠÇƏKLĠLƏR – Rosaceae Juss. fəsiləsi 
Dərman sincanotu (qanbatı) – Sanguisorba officinalis L. 
 
Dünya  florasının  tərkibində  Gülçiçəklilər  fəsiləsinin  120  cinsi  və  2000-dən  artıq  novü 
yayılmıĢdır. Bu növlərin əksəriyyəti Ģimal zonasının mülayim ərazilərində təsadüf edilir.  Sincanotu 
cinsinin elmə 20-yə yaxn növü məlumdur. Qafqazda, o cümlədən Azərbaycanda bir növü – dərman 
sincanotu – Sanguisorba offıcinalis L. yayılmıĢdır. «Sanguisorba» latınca qankəsici deməkdir. 
Dərman sincanotu – hündürlüyü bir metr, odunlaĢmıĢ üfiqi istiqamətdə yerləĢən kökümsova 
və  uzun  köklərə  malik  ot  bitkisidir.  Gövdəsi  budaqlanan,  qabırğalıdır.  Kökətrafı  yarpaqları  uzun 
saplaqlı, lələkvari, gövdə yarpaqları oturaq olub, 6 sm uzunluğunda uzunsov-
yumurtavari, kənarları iti diĢlidir. Tünd-qəhvəyi, qırmızı, xırda çiçəkləri oval 
və  slindrik  baĢcıqlı  sünbülçiçək  qrupunda  toplanmıĢdır.  Meyvəsi  açıq- 
qəhvəyi, quru toxumdan ibarətdir. Ġyun-avqust aylarında çiçək açır, meyvəsi 
avqust-sentyabrda yetiĢir. 
Azərbaycanda  Böyük  və  Kiçik  Qafqaz  dağlarının  çəmənliklərində, 
Quba-Qusar  zonasında  yayılmıĢdır.  Ona  nəmli çəmənliklərdə  də  rast  gəlmək 
olar. 
Kök  və  kökümsovları  aĢı  maddələri  ilə  zəngindir.  Kökümsovun 
tərkibində  12-13%,  kökündə  16-17%,  fırının  tərkibində  isə  23%-ə  qədər  aĢı  maddəsi  aĢkar 
edilmiĢdir. Bundan əlavə kökündə 2,4-3,0%-ə qədər saponin, 1,8% efır yağı, kempferol, kversetin 
flavonoidləri, 29% niĢasta, A, B, C, D, E vitaminləri və s. tapılmıĢdır. 
Kökümsov kökünün tərkibində 8,13%-ə qədər kül maddəsi, mq/q-la: 5,80 - K, 23,10 - Ca, 
2,90 - Mg, 0,40 - Fe makroelementləri, mkq/q-la 0,47 - Mn, 0,03 - Cr, 0,31 - Al, 5,71 - Ba, 0,12 - V, 
1,15  -  Ni,  6,14  -  Sr,  0,06  -  Pb,  0,10  -  J  mikroelementləri  aĢkar  edilmiĢdir.  Dərman  və  kosmetika 
sahəsində  kökləri  ilə  birlikdə  kökümsovlarından  da  istifadə  edilir.  Avqust  və  senlyabr  aylarında 
kökləri torpaqdan qazılıb çxarılır, soyuq su ilə yuyulub təmizlənir və açıq havada qurudulur. 
Elmi təbabətdə qurudulmuĢ kökümsovlardan (sulu biĢirmə və spirtli duru ekstrakt halında) 
qankəsici  dərman  kimi  babasil  və  uĢaqlıq  qanaxmalarında,  ĢiĢlərin  müalicəsində, həmçinin  mədə-
bağırsaq  xəstəliklərində,  dizenteriyada  və  kəskin  xroniki  enterokolitlərdə  büzüĢdürücü,  antiseptik, 
iltihab və öskürək əleyhinə dərman kimi istifadə edilir. 
Anginanın, gingivitin, stomatitlərin müalicəsində də iĢlədilir. 
 Xalq  təbabətində  qurudulmuĢ  köklərini  və  yarpaqlarını  ayrı-ayrılqda  çay  kimi  dəmləyib 
qarın ağrılarında, ishalda, dizenteriyada, yuxarı tənəffüs  yolları soyuqdəymələrində bəlğəmgətirici 
vasitə  kimi  istifadə  edirlər.  Sulu  dəmləməsindən  uĢaqlıq  qanaxmalarında  qankəsici  vasitə  kimi 
iĢlədirlər. 
Kosmetika və dermatologiya sahəsində kök, eləcə də kökümsovundan hazırlanan dəmləmə, 
cövhər  və  məlhəmlərdən  irinli  yaraların  təmizlənməsində,  vena  soyuqdəymələrində,  ekzema 
qaĢınmalarında  istifadə  edirlər.  BaĢqa  bitkilərlə  qarıĢdırıb  tükün  dibinin  möhkəmləndirilməsi 
məqsədilə  də  iĢlədilir.  Sincanotundan  hazırlanan  vannalardan  dəriyə  yaxın  venaların  normal  hala 
salınmasında  istifadə  olunur.  Dərman  sincanotundan  Fransa,  PolĢa,  Bolqarıstan,  Slovakiya  və  s. 
ölkələrin kosmetika sahələrində istifadə edilir. 
Biz isə bitkinin kök və kökümsovlarından ilk dəfə aĢı təbiətli boyaq məhlulu hazırlayıb yun 
və ipək məmulatlarını sarımtıl-boz, sarı, boz, bozumtul-qəhvəyi, yaĢılımtıl-boz, yaĢılımtıl, mixəyi, 
qonur,  tütünü,  tütünü-sarı,  zeytunu  və  s.  rəng  və  çalarlara  boyadıq.  Sincanotunun  kök  və 
kökümsovlarından alınan aĢı və boyaq təbiətli qatı ekstraktından ətriyyat-kosmetika, sabunbiĢirmə 
və gön-dəri sənayelərində istifadə etmək olar.