Elmi redaktorlar amea-nın müxbir üzvləri

Yeralması – Helianthus tuberosus L. 
 
Yeralmasının  ikinci  adı  topinamburdur.  Topinambur  öz  adını  ġimali  Amerikada 
«tupinamba»  adlanan  hindu  tayfasından  götürüb.  Hindular  yeralmasını  çox  qiymətli,  güc  verən 
müalicəvi  bitki  hesab  edirlər.  Yeralmasından  əvvəllər  Hollandiya  və  Ġsveçdə  müalicə  məqsədləri 
üçün  geniĢ  istifadə  olunmuĢdur.  Orada  yeralmasını  kərə  yağı  və  çaxırda  biĢirib,  alınmıĢ  kütlədən 
ürək  xəstəliklərinin  müalicəsində  istifadə  edirmiĢlər.  Çin  təbibləri  enterit,  dizenteriya,  düz 
bağırsağın  selikli  qiĢasınm  iltihabı  xəstəlikləri  zamanı  gündə  bir  ədəd  yeralması  yeməyi  məsləhət 
görürlər.  Sınıqlar  zamanı  isə  yeralmasının  yarpaqlarını  xırdalayıb  sıyıq  Ģəklində  zədəli  nahiyələrə 
qoyurlar. 
 XVII 
əsrdə 
ruslar 
topinamburu 
yerarmudu 
adlandırmıĢlar.  Rus  təbibləri  bu  bitkinin  kök  yumrularının 
çaxırla  qarıĢdırılmıĢ  məhlulunu  ürək-damar  xəstəliklərinin 
müalicəsində istifadə edirmiĢlər.  O vaxtlar bu bitkidən çiban və 
yaraların  müalicəsində  də  tətbiq  edilirdi.  Bunun  üçün  tənzifı 
yeralması  kökünün  Ģirəsində  isladıb  zədəli  nahiyələrə  kompres 
qoyub,  axĢamdan  sərəhərə  qədər  saxlayırlar.  Bu  müalicəvi 
bitkinin  köməyi  ilə  oynaq  və  onurğa  sütunu  ağrlarından  azad 

---

237 
 
olmaq  olar.  O,  həmçinin  yuxusuzluq  və  yorğunluğa  qarĢı  da  müsbət  təsir  göstərir.  Bu  gün 
yeralmasından  fəal  surətdə  nəinki  xalq  təbabətində,  həmçinin  elmi  təbabətdə,  farmakologiyada  və 
kosmetikada geniĢ istifadə olunur. 
ġəfa  bitkisi  topinamburun  tərkibində  orqanizm  üçün  vacib  olan  bir  sıra  bioloji  aktiv 
maddələr  aĢkar  edilmiĢdir.  Bitkinin  kök  yumrularının  tərkibində  10-17%  inulin  maddəsi  aĢkar 
edilmiĢdir  ki,  bunu  saxaroza  və  niĢastadan  fərqli  olaraq  orqanizm  yaxĢı  mənimsəyir  və  Ģəkərli 
diabet  əleyhinə  təsirə  malikdir.  Ġnulindən  baĢqa  bitkinin  kök  yumruları  fruktoza  ilə  də  zəngindir. 
Kartof,  yerkökü  və  çuğundurun  kök  yumruları  ilə  müqayisədə  topinamburun  tərkibində  dəmir, 
silisium,  sink,  vitaminlərdən  C,  B
l
,  B
2
  daha  çoxdur.  Yeralmasının  digər  tərəvəzlərdən  fərqi 
tərkibində yüksək miqdarda zülalın olmasıdır. Yeralmasından müxtəlif formada istifadə etmək olar. 
Belə  ki,  bunun  kök  hissəsindən  çiy  halda  salat  hazırlayır,  suda  və  yaxud  sobada  biĢirib,  digər 
tərəvəzlərlə  birlikdə    istifadə  edirlər.Gündə  yeralmasından  300  qram  yesəniz  və  ya  1  stəkan  təzə  
Ģirəsindən  içsəniz  aĢağıdakı  sadaladığımız  xoĢagəlməzliklərdən  qurtula  biləsiniz.  O,  orqanizmdən 
toksiki  maddələri  çıxarır,  qanda  Ģəkərin,  xolesterinin  miqdarını  azaldr,  piylənmənin  qarĢısını  alır. 
Orqanizmdə  təbii enerji  balansını,  arterial  təzyiqin  sabitliyini,  qanda  hemoqlobinin  miqdarın  sabit 
saxlayır.  DuzlaĢma,  miokard  infarktı,  mədə-bağırsaq  və  digər  xəstəliklərin  profılaktikası  zamanı 
faydalıdır.