Elmi redaktorlar amea-nın müxbir üzvləri

Alaqanqal – Silybum marianum (L.) Gaertn.  
 
Alaqanqal  –  Silybum Adans. cinsinin dünya florasının tərkibində 2 növünə təsadüf edilir. 
Qafqazda,    o  cümlədən  də  Azərbaycanda  1  növü:  adi  alaqanqal  -  Silybum  marianum  (L.)  Gaertn. 
yayılmıĢdır.  Hündürlüyü  150  sm  olan  ikillik  ot  bitkisidir.  Kökü  saçaqlı  olub,  birinci  ili  çoxsaylı 
iynəvari  yarpaqlar  əmələ  gətirir.  Ġkinci  ili  seyrək  budaqlı  iri  gövdə  əmələ  gətirir.  Yarpaqları 
uzunsov-ovalvari  iri  tünd-yaĢıl,  üzəri  ağımtıl  keçəvari  tüklərlə  əhatə  olunmuĢdür.  Çiçəkləri  boru 
formasında  olub,  bənövĢəyi  çiyələk  və  yaxud  qırmızı  rəngdə  olub,  dairəvi  olan  səbətdə 
toplanmıĢdır.  Meyvəsi  parlaq,  toxumları  kəkilli  olub,  sarımtıl,  tünd  uzunsov  lələklərlə  əhatə 
olunmuĢdur.  Ġyul  ayından    payızın  sonuna  qədər 
çiçəkləyir.  Toxumları  sentyabr-oktyabr  aylarında 
yetiĢir.  
Adi  qanqal  Azərbaycanın  Samur-Dəvəçi,  Kür-
Araz düzənliklərində, Böyük Qafqazın  Ģərq hissəsində, 
Qobustanda,  AbĢeronda,  Kür  sahillərində,  Kiçik 
Qafqazın  cənub  ərazilərində,  Lənkəran  Muğanında 

---

240 
 
yayılmıĢdır.  Bundan  baĢqa  bitkiyə  düzənlikdən  tutmuĢ  orta  dağ  qurĢaqlarına  qədər  təsadüf  etmək 
olar.  
Adi alaqanqal dərman, efir yağlı, qida və bəzək təbiətli bitkidir. Bitkidən müalicə məqsədləri 
üçün qədim dövrlərdə istifadə olunmağa baĢlanmıĢdır. Halen bitkidən «qarın xəstəliklərini» müalicə 
edər  preaparatlar  hazırlayırmıĢ.  Hazırda  da  alaqanqaldan  hazırlanan  preparatlardan  qara  ciyər 
pozuntularında  geniĢ  istifadə  edilir.  Müalicə  məqsədləri  üçün  alaqanqal  bir  sıra  ölkələrin 
ərazilərində  geniĢ  əkilib  becərilir.  Alaqanqalı  məĢhur  edən  onun  toxumlarının  tərkibində  nadir 
keyfiyyətlərə  malik  flavanoid  birləĢmələrinin  aĢkar  edilməsidir.  Bundan  əlavə  toxumlarının 
tərkibində  30-32%-ə  qədər  piyli  yağ,  0,08%  efir  yağı,  biogen  təsirli  amin  turĢularından  tirazin, 
histamin  amin  turĢuları,  qatran,  selik,  silibin,  silidianin,  taksifolin,  silixristin  flavonoidləri  aĢkar 
edilmiĢdir. Bundan baĢqa onun tərkibində A, D, E, K,  F  və B  vitamini qrupları, 5,08% kül, mq% 
olmaqla: K – 9,20, Ca – 16,60, Mg – 4,20, Fe – 0,08 makroelementləri, mkq/q olmaqla: Mn – 0,10, 
Cu – 1,16, Zn – 0,7, Cr – 0,15, Al – 0,02,  V – 0,01, Se – 22,90, Ni – 0,20, Sr – 0,08, Pb – 0,08, I – 
0,09, B – 22,40 mikroelementləri və Co, Mo, Cd, La, Ba, Au, Br aĢkar edilmiĢdir. Cu, Se, xüsusən 
də Se çoxluq təĢkil edir. Alaqanqal yaxĢı antioksidant xüsusiyyətlərə malik olub, vaxtından  əvvəl 
qocalmanın  qarĢısını  alır.  Müalicə  məqsədləri  üçün  onun  toxumundan,  yetiĢmiĢ  meyvəsindən, 
kökündən, ot və Ģirəsindən istifadə edilir. Alaqanqal xırda buynuzlu heyvanlar üçün zəhərli hesab 
olmasına baxmayaraq, ondan hazırlanan preparatlardan tipdə geniĢ istifadə olunur. Spirtli içkilərin, 
zəhərli  göbələklərin,  zəhərli  dərman  preparatlarının  zəhərləyici  təsirlərindən  qara  ciyəri  qorumaq 
üçün  alaqanqal  preparatlarından  istifadə  edilir.  Bundan  baĢqa  bitkidən  hazırlanan  preparatlardan 
qara  ciyər  pozuntularında,  serrozun,  kəskin  və  xroniki  hepatitin müalicəsində  geniĢ  istifadə  edilir. 
Qeyd  etdiyimiz  preparatların  orqanizmə  heç  bir  mənfi  təsir  göstərmədiyi  də  müəyyən  edilmiĢdir. 
Alaqanqal  böyük  müalicəvi  spektrli  olduğundan  ondan  müxtəlif  formalarda  Ģrot,  toxumlarından 
hazırlanan tozundan (poroĢokundan), yaĢıl hissələrindən hazırlanan dəmləmə cövhər və çaylarından 
geniĢ  istifadə  edilir.  Alaqanqal  az  zəhərli  olduğundan  ondan  hazırlanan  preparatların  reseptlərinə 
düzgün riayət edilməlidir.