O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Dasturiy injiniringga kirish
Amaliy ish №3,4
Topshirdi: Xo’jayazov Sh
Qabul qildi: Ishmuhamedov Aziz
Toshkent - 2023
Mavzu: 3 - Dasturiy mahsulotning backend qismi. 4 - Test sinovlarini yozish va tekshirish. Qism dastur va tizimni sinovdan o’tkazish. Back End Development va Back End Developer haqida Backend (inglizcha back-end) - bu xizmatning dasturiy ta'minot va apparat qismidir. Bu veb-sayt mantig'i amalga oshiriladigan vositalar to'plami. Bu bizning ko'zimizdan yashiringan narsa, ya'ni kompyuter va brauzerdan tashqarida sodir bo'ladi. (Back End) Orqa tomon ishlab chiquvchilari veb-saytlarning foydalanuvchilar bilan bevosita aloqasi bo'lmagan "qopqoq ostida" qismlarini yaratadilar.
Backend (back end, back-end) esa Frontendning aksi hisoblanib, qaysidir narsaning ichki, yoki orqa tomoni degan ma’noni anglatadi. Bu bilan biz qaysidir narsaning hammaga ko’rinmaydigan, yashirin, ichki yoki orqa tomonini nazarda tutgan bo’lamiz.
Back End Development - orqa tomonni rivojlantirish, dasturning server tomoniga va ma'lumotlar bazasi va brauzer o'rtasida aloqador narsalarga tegishlidir. Back End Development/Orqa tomon ishlab chiqishi deganda, avvalo saytning ishlashiga e'tiborinni qaratadigan rivojlanishning server tomoni tushuniladi.
Old tomondan foydalanuvchi to'g'ridan-to'g'ri o'zaro aloqada bo'lgan hamma narsa bo'lsa-da, orqa tomon juda ko'p sahna ortida va ma'lum loyihalar uchun oldingi texnologiyalarga nisbatan ba'zi afzalliklarga ega bo'lishi mumkin. Orqa dasturlash tillariga quyidagilar kiradi:
PHP Ruby Python Java Bundan tashqari, backendni ishlab chiqish DBMS (MySQL, PostgreSQL, SQLite, MongoDB va boshqalar) ni o'z ichiga oladi.Backend dasturchisiga kelsak, u o'z serverida mavjud bo'lgan barcha vositalardan foydalanadi.
Backend dasturchisi ma'lumotlar bazalari, skriptlar va veb-saytlarning arxitekturasiga katta e'tibor beradi. Orqa dasturchilar tomonidan yozilgan kod ma'lumotlar bazasi ma'lumotlarini brauzerga etkazishda yordam beradi.
Backend muhandisi yani dasturchisi kamida Java, Python, Ruby, kabi server tomonidagi dasturlash tillarini bilishi kerak. Tarmoq va hk. Turli DBMS texnologiyalari haqida ma'lumot - bu backend dasturchisining yana bir muhim ehtiyoji. Buning uchun MySQL, MongoDB, Oracle, SQLServer, Redis keng qo'llaniladi.
Backend dasturchisi quyidagilar bilan ishlaydi
Internetni rivojlantirish tillari
Ma'lumotlar bazasi va kesh
Server
API (REST & SOAP)
E'tibor qilish kerak bo'lgan bir narsa: Ehtimol siz kompaniyaning "orqa tomonni “backend” ishlab chiqaruvchisi" izlayotgan bo’lsa Ruby dasturchilari yoki PHP dasturchilari va boshqalarni qidirilatyotganligini tushinishimiz kerak. Chunki ishlab chiquvchi biladigan haqiqiy dasturlash tili ma'lum bir ish uchun mos bo'lishi uchun kalit hisoblanadi.
Backend Developer dasturchining roli va vazifalari
Backend ishlab chiquvchi funksiyasi veb-sayt maqsadlarini tushunish va samarali echimlarni topishdir. Ma'lumotlarni saqlash va shuningdek, ularga kirish huquqiga ega bo'lgan foydalanuvchiga ko'rsatilishini ta'minlash. Ma'lumotlarni qabul qilish, ma'lumotlarni xavfsiz saqlash va ushbu to'lov uchun to'lovlarni amalga oshirish kabi to'lovlarni qayta ishlash tizimini rivojlantirish uchun javobgardir
Qurilmalar bo'ylab ishlaydigan API manbalarini boshqarish
U tizimning arxitekturasi va Data Science tahlillari bilan shug'ullanishi mumkin. Ishlab chiquvchilar turli xil qurilmalarda ishlaydigan tizim mantig'ini tartibga solishga mas'uldirlar Backend ishlab chiqaruvchisi, shuningdek, dasturlashni osonlashtirish uchun ramkalar yoki arxitektura qurilishida ishtirok etishi kerak.
Backend ishlab chiquvchilar algoritmlarni amalga oshirish va tizim bilan bog'liq muammolarni hal qilish mahoratiga ega bo'lishlari kerak. Backend dasturchilariga ehtiyoj juda ko'p bo'lgani kabi Backend dasturchilarining ish haqi ham juda yuqori bo'lib hisoblanadi.
Backend dasturchisi bilishi kerak bo'lgan dasturlash tillari haqida.
PHP - bu veb-ilovalarni ishlab chiqish uchun juda ko'p ishlatiladigan umumiy ssenariy tilidir. Ayni paytda xosting provayderlarining katta qismi tomonidan qo'llab-quvvatlanmoqda va dinamik veb-saytlar yaratish uchun foydalaniladigan tillar orasida etakchilardan biri hisoblanadi.