Əridicivəqızdırıcıqurğularınişləkhissələrininhörgüsüüçüntətbiqolunanvəərimətemperaturu 1850 k 1580 -dənyuxarıolanmateriallara

Odadavamlımateriallar

Əridicivəqızdırıcıqurğularınişləkhissələrininhörgüsüüçüntətbiqolunanvəərimətemperaturu 1850 K (1580 –dənyuxarıolanmateriallaraodadavamlımateriallardeyilir. Odadavamlımateriallartoz, ovuntu, kərpicvədigərprofilliməmulatşəklindətətbiqolunur.

İstərəridici, istərsədəqızdırıcıqurğununişləməmüddətivəhəmçininonlarınməhsuldarlığıtətbiqolunanodadavamlımaterialınfiziki-kimyəvivəmexanikixassələrindənasılıdır. Bu səbəbdəndəmetallurgiyadaistifadəolunanhörgümateriallarındanodadavamlılıq, termikidavamlılıq, mexanikimöhkəmlik, kimyəvidavamlılıq, həcminsabitsaxlanmasıkimixüsusixassələrtələbolunur.

Odadavamlılıq – odadavamlımaterialınyüksəktemperaturdaəriməməkxassəsinədeyilir.

Termikidavamlılıq –odadavamlımaterialınkəsgin temperature dəyişmələrindədağılmasınaqarşıgöstərilənmüqavimətədeyilir .

Mexanikimöhkəmlik –odadavamlımateriallarınyüksəktemperaturdamexanikixassələriniqorumasıiləxarakterizəedilir.Temperaturdəyişmələrizamanıodadavamlıkərpiçadihəcmdəyişmələriiləyanaşı (qızdıqdavəyasoyuduqdahəcmindəyişməsi) qalıcıhəcmdəyişməsinə (allotropic şəkildəyişməvəyafazaçevrilişiolduqda) dəuğrayır.Bu zamanonunhəcmiartırvəyaazalır.Həcmartdıqda soba hörgüsündəsıxıcıqüvvəyaranır. Beləqüvvəhəmçininhörgününözağırlığıtəsirindəndəəmələgəlir.Soba hörgüsü material lazımımexanikimöhkəmliyəmalikolmadıqda o, hörgüdəyaranansıxıcıqüvvənintəsirindənplastikideformasiyaolunur.Hörgününtemperature azaldıqdaonunhəcmikiçilir.Həcmkiçildikdəisəhörgükərpicləribir-birindənaralanır, sobanınayrıayrıelementləriarasındaəlavəzəifləyir.Bu da soba hörgüsününmöhkəmliyiniaşağısalır, onundağılmasıtəhlükəsiniyaradır.

Kimyəvidavamlılıq–odadavamlımaterialınyüksəktemperaturşəraitindəmaye metal, posavə soba qazlarınınkimyəvitəsirinəmüqavimətgöstərməkqabiliyyəyinədeyilir.

Həcminsabitsaxlanmasıxassəsitemperaturdəyişmələrindəhəcmindəyişməsinəmüqavimətgöstərməkqabiliyyətiiləxarakterizəolunur.Bu odadavamlımaterialınkimyəvitəbiətindən, olunfizikikimyəvixassələrindənasılıdır.

Metallurgiyadatətbiqolunanodadavamlımateriallarovuntu, kərpicvəyafasonluhissələrşəklindəolur.

Odadavamlımateriallarərimətemperaturuna, kimyəvitərkibinə (kimyəvixassəsinə) ,tətbiqsahələrinə, alınmaüsulunavə s. əlamətlərinəgörətəsnifolunur.

Ərimətemperaturunagörəodadavamlımateriallar 3qrupabölünür:

• 
  Ərimətemperaturu 1850 – 2040 K (1580 - 1770 ) olan odadavamlı materiallar ;
  
• 
  Ərimətemperaturu 2040 - 2270 K (1770 - 2000 ) olan yüksəkodadavamlımateriallar;
  
• 
  Ərimətemperaturu 2270 K (2000 ) –dənçoxolanifratyüksəkodadavamlımateriallar.
  

Kimyəvitərkibinə( kimyəvixassələrinə) görəodadavamlımateriallaraşağıdakıkimitəsnifolunur:

Turşxassəli- Si əsaslıodadavamlı material;

Yarımturşvəneytralxassəli - Si - əsaslıodadavamlı material;

ƏsasxassəliMgO, MgO CaO və əsaslıodadavamlımateriallar;

Karbonəsaslıodadavamlımateriallar;

Zr və Zr - Si əsaslıodadavamlımateriallar.

Si əsaslıturşxassəliodadavamlımateriallaradinas, kvarsqumuvəkvarstozu aid edilir. Bunlardandinaskərpicşəklindəhazırlanırvəondanturşxassəlisobalarınisəyalnıztavanhissəsihörülür. Odadavamlıkvarsqumuvəkvarstozuisəturşxassəlisobalarıntəmirişlərindətətbiqolunur.

Dinasıntərkibində 92-95 Si , əlaqəyaradıcınınnövündənasılıolaraq 5 vəyaCaOvəazmiqdarda , MgOolur. Dinasınərimə temperature 1960-2000 K, yumşalma temperature 1820-1960 K, termikidavamlılığı 1-3 dur. Dinasistehsalındakvarsitdənistifadəedilir.Kvarsitintərkibində 96-98,5 Si , 0,5-1,9 ; 0,4-1,0 CaO, 0,5-1,0 vəazmiqdardaMgOolur.Dinasmaterialındanməmulatalmaqüçünkvarsitəhəngvəyagilliəlaqəyara – dıcılarla 15-18 dəqiqəqarışdırılır, alınanxəmirəoxşarkütləkərpicvəyadirəkşəkilliqəlibədoldurularaqpresləməkləsıxlaşdırılır. Qəlibdənçıxarılanyarımməh –sultemperaturu 420-570 K olansobalardaqurudulur.Yarımməhsulunşəkilvəölçülərindənasılıolaraqqurutmamüddəti 4-18 saatolur.Alınanməmulatdanəmlik 1,5-2 -dənçoxolmamalıdır. Yarımməhsulu 1720-1740 K temperaturlusobalardabişirməklədinaskərpicialınır.

Si - əsaslıyarımturşxassəliodadavamlımateriallaragillikvars, kvars –şamot aid edilir. Beləmaterialıntərkibindətəxminən 70 -ə qədər Si və 30 -ə qədər olur. Ərimə temperaturu 1850-1940 K, termikidavamlılığı 4-15-dir. Yarımturşxassəliodadavamlı material dinasanisbətənucuzbaşagəlir, yüksəkodadavamlılıqtələbolunmayansahələrdə - qızdırıcı, əridicisobalarınvə regenerator hörgülərininyaradılmasındatətbiqolunur.

Odadavamlı gild aha yüksək - 1570 – 1670 K temperaturadək, qızdırılaraqbişirildikdətərkibindəkiflusləşənqatışıqlarəridiyindən o, monolitkütləşəklinəkeçir. Termikiemalıntəcilindənplastiklikxassəsini, əlaqəyaradıcıvəşəkilqəbuledəbilməkqabiliyyətiniitirmişgilşamotadlanır.

Şamotməmulatıaşağıdakıardıcıllıqlaalınır:

1 .Odadavamlıgildənşamotunkütləsininalınması,

2 .Əlaqəyaradıcıxassəliplastikigilinhazırlanması,

3 .Şamotlaəlaqəyaradıcıgilinqatılışdırılmasıvəşəkilqəbuledicikütləninhazırlanması.

4 .Presləməiləodadavamlıyarimməhsulaşəkilverilməsi.

5 .Odadavamlıyarımmıhsulunqurudulması.

6 .Qurumuşyarımməhsulunqızdırılaraqbişirilməsi.