Ermatov abdullajonning biofizika fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

Atrof muhit bilan issiqlik miqdori almashmasdan ro`y beradigan jarayonga adiabatik jarayon deyiladi.

Adiabatik jarayonga tez ro`y beradigan jarayonlar misol bo`ladi. Misol uchun gaz tez siqilganda bajaralgan ish uning temperaturasining, ya’ni ichki energiyasining ortishiga olib keladi. Temperatura ortishi natijasida atrofga issiqlik miqdori tarqalishi uchun esa ma’lum vaqt kerak. SHuning uchun ham Q=0. Ichki yonish dvigatelida yoqilg`i aralashmasining yonishi adiabatik jarayonga yaxshi misol bo`ladi.

Adiabatik jarayon uchun termodinamikaning birinchi qonuni qo`yidagi ko`rinishga ega bo`ladi

yoki

ya’ni adiabatik jarayonda ish faqatgina ichki energiyaning o`zgarishi hisobiga bajariladi. 3. Termodinamikaning ikkinchi qonuni.Bu qonunning bir nechta shakllari mavjud bo`lib, ularning eng soddasi Klauzius ta’rifini keltiramiz.

Issiqlik miqdori o`z-o`zidan past temperaturali jismdan yuqori temperaturali jismga o`tmaydi.

Amalda cheksiz katta bo`lgan okean suvlaridagi issiqlik miqdori, o`z-o`zidan temperaturasi suvnikidek pastroq bo`lgan jismgagina o`tishi mumkin.Issiqlik miqdorini, temperaturasi past jismdan temperaturasi yuqori jismga o`tkazish uchun esa qo`shimcha ish bajarish kerak.Shu bilan birga issiqlik miqdori ishga to`la aylanmay uning bir qismi atrof-muhitni qizitishga sarflanadi.Shu nuqtai nazardan ikkinchi qonunning qo`yidagi Plank ta’rifi ham e’tiborga molik: Tabiatda, issiqlik miqdori to`laligicha ishga aylanadigan jarayon bo`lishi mumkin emas.

Issiqlik ishga aylanishi uchun isitgich va sovutgich bo`lish darkor.Barcha issiqlik mashinalarida isitgichdan sovutgichga beriladigan energiyaning bir qismigina foydali ishga aylanadi.Unda issiqlik mashinalarining unumdorligi qanday kattaliklarga bog’liq va uni oshirish uchun nima qilmoq kerak degan savol tug`iladi.Bu savolga ikkinchi qonunning Karno ta’rifi javob beradi: ideal issiqlik mashinasining foydali ish koeffitsienti issiqlik beruvchi va issiqlik oluvchilarning temperaturalari bilangina aniqlanadi.

Termodinamika qonunlari amalda qanday mashinalar yasash mumkinligi va ularning unumdorligini orttirish uchun nimalarga e’tibor berish zarurligi haqida yo`llanma beradi. Ikkinchi tur perpetuum mobile. Ikkinchi tur perpetuum mobile okean suvlaridagi o`lkan miqdordagi energiyadan ish bajarmasdan foydalanish mumkin degan g`oyaga asoslangan. Termodinamikaning ikkinchi qonuni esa issiqlik miqdori faqat issiq jismdan sovuq jismga o`z-o`zidan o`tishi mumkin,teskarisi uchun esa qo`shimcha ish bajarish zarur deb ta’kidlaydi.Bu esa ikkinchi tur perpetuum mobileni yasash mumkin emasligini ko`rsatadi.

Agar ikkinchi tur perpetuum mobileni yasash mumkin bo`lganda insoniyat juda o`lkan energiya manbaiga ega bo`lardi.Okeanlarda mavjud kg suvning temperaturasini S ga pasaytirishga erishilsa bu j issiqlik miqdori ajratib olishga imkon beradi.Shuncha energiya beruvchi ko`mirni temir yo`l sostaviga yuklasak uning uzunligi km ni tashkil etadi.Bu esa qariyib quyosh sistemasining kattaliklariga tengdir.

Masalalar yechish