Etnologiya uzb

Afrika qit`asi til klassifikatsiyasi- jihatdan kam wrganilganligi tufayli hozir bir necha tizim 
va  klassifikatsiyalar  mavjud.  Swnggi  tadqiqotlarga  binoan  eng  kang  tarqalgan  klassifikatsiya 
asosida afrika tillari twrtta katta til oilasi: semit-xamit yoki afroosiyo, niger-kordofa, nil-saxara va 
koysan  tillariga  bwlingan.  Wz  navbatida  ular  ham  katta-kichik  turkum  va  guruhlarga  bwlingan. 
Shulardan  eng  kwpsonli  semit-xamit  til  oilasiga  oid  xalqlar  semitlar,  barbarlar,  kushitlar,  chadlar 
qit`aning  3G`1  qismini  tashkil  qiladi  va  butun  Shimoliy  va  Shimoli-sharqiy  Afrikani  egallab 
olganlar. 
Mazkur  til  oilasiga  kirgan  arab  tilida  gapiradigan  aholi  (misrliklar,  jazoirliklar,  tunisliklar, 
liviyaliklar  va  hk.)  XII-XIII  asrlarda  Arabiston  yarim  orolidan  ommaviy  kwchib  kelib  mahalliy 
kwp sonli tub elat va xalqlar (qadimiy misrlik va barbarlar) bilan aralashib ketishi natijasida paydo 
bwlgan.  Ular  hozir  100  mln.  kishidan  ortiq  bwlib,  Afrika  aholisining  5G`1  qismini  tashkil  qiladi. 
Eng  qadimiy  tub  aholi  avlodlaridan  barbarlar  faqat  Mag`rib  tog`liklarida  va  Saxara  vohalarida 
saqlanib qolgan. Ammo ularning kwpchiligi (kabillar, tuarelar, rif va hk.) hozir asl tillarini ywqotib, 
arab tilida gapiradilar. 
Semit guruhiga kirgan eng yirik xalqlardan amxara, tigrai va tigre hozirgi Efopiya millatining 
negizini  hosil  qiladi.  Xamit-semit  til  oilasiga  oid  kushid  turkumiga  amxara  xalqiga  yaqin  galla, 
Efiopiya  janubida  yashovchi  sidamo  va  somali  xalqlari  va  ularga  yaqin  xausa,  bade,  bura  va 
boshqalar qit`aning ancha hududini egallaydi. 
Nil-saxara til oilasi uchta yirik guruh – songai, saxara va sharinilga bwlinadi. Mazkur oilaga 
uchta  wziga  xos  tilga  ega  kichik  elatlar  –  maba,  fur  va  koma  kiradi.  Songai  turkumidagi  xalqlar 
Niger  daryosining  wrta  oqimidagi  davlatlar  –  Mali,  Niger,  Yuqori  Volta  va  Nigeriyada,  Saxara 
turkumiga oid xalqlar Chad kwli atrofida va Markaziy saxaraning chwl qismida qisman Nigeriyada 
yashaydilar. Shari-nil turkumidagi xalqlar Yuqori Nil vohalarida, Viktoriya va Rudolf kwllari atrofi 
(Sudan Respublikasi, Uganda, Keniya)da joylashgan. 
Afrikaning  janubi-g`arbiy  qismida  asosan,  Namibiya,  Votsvana  va  Angolada,  wziga  xos 
koysan  til  oilasiga  oid  xalqlar  –  bushmenlar,  guttentotlar  va  tog`lik  damaralar  yashaydi.  Ular 
wtmishda Janubiy Afrikaning juda keng hududini egallagan, ammo XVIII-XIX asrlarda kwpchilik 
qismini  evropaliklar  qirib  tashlagan,  qolganlari  Kalaxari  chwllariga  haydalgan.  Koysan  tillariga 
Sharqiy Afrika (Tanzaniya)dagi sandave va xatsa nomli elatlar ham kiradi. 
Madagaskar  orolidagi  malgashlar  tili,  antropologik  tuzilishi  va  madaniyati  bilan  qit`a 
aholisidan  ancha  ajralib  turadilar.  Ular  avstroneziya  til  oilasiga  oid,  antropologik  jihatdan  esa 
janubiy mongoloidlarga yaqin. Afrika qit`asida yashovchi hind-evropa til oilasida mansub 11 mln.li 
evropaliklar  butun  aholining  2  foizini  tashkil  qiladilar.  Eski  golland  tili  bilan  mahalliy  bantu  va 
guttentot  tillari  chatishmasidan  maxsus  afrikans  tili  paydo  bwlgan  va  elatlararo  munosabatlarda 
vosita rolini bajargan. 
Ayrim  mamlakatlarda,  chunonchi  Janubiy  Afrika  Respublikasida,  Keniya,  Tanzaniya  va 
ayniqsa,  Mavrikiya  orolida  swnggi  yillarda  kwchib  kelgan  osiyoliklar  ham  wrnashib  qolgan  va 
hozirgi etnik jarayonga tortilgan.