Eurasian journal of social sciences, philosophy and culture tarixiy filmlarda syujet rivoji va kompozisiya
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rang bilan ishlash
|
Yorug‘lik bilan ishlash. Tarixiy filmlarni yaratishda yorug‘lik bilan ishlash operatordan
katta mahoratni talab qiladi. Chunki, uzoq tarixga bag‘ishlangan tarixiy filmlarni suratga olishda ko‘pincha operatorlar minimal yorug‘lik sharoitida ishlash talab etiladi. Bunga sabab oddiy, uzoq tarixda kuchli yorug‘lik beruvchi sun’iy yorug‘lik manbaalari mavjud emas edi. Agar operator olis o‘tmish haqida film suratga olayotgan bo‘lsa va bu voqealar tun sharoitida ro‘y berayotgan bo‘lsa, operator kuchli yorug‘lik vositalaridan foydalansa bu holat tomoshabinda film voqealarining haqqoniyligiga nisbatan shubha bilan qaray boshlaydi. Bu juda qo‘pol xato hisoblanadi. Zotan, ishonchlilik va haqqoniylik tarixiy janrga qo‘yiladigan talablarning eng asosiysidir. Rang bilan ishlash. Tarixiy biografik filmlarda shu bilan birga rangdan foydalanish ham muhim ahamiyat kasb etadi. Ba’zi tarixiy obrazlarning xarakterini ochib berish uchun rang xal qiluvchi o‘rin egallaydi. Hatto muayyan tarixiy shaxsning obrazi aniq bir rang bilan chambarchas bog‘liq bo‘ladi. 3 Modern Uzbek Cinematography Development Issues (On the example of the Tashkent International Film Festival "Pearl IM Melikuziev Texas Journal of Multidisciplinary Studies ISSN NO: 2770-0003 https … Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.2 | SJIF = 6.051 www.in-academy.uz Volume 3 Issue 2, February 2023 ISSN 2181-2888 Page 129 EURASIAN JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES, PHILOSOPHY AND CULTURE Tarixiy filmlarni suratga olishda operator avvalo muayyan uslubni, aniq bir kompozitsion, yorug‘lik va rang, qolaversa, tasvirga olish uslubini ham tanlab oladi. Albatta, bu ishni u film rejissyori va rassomi bilan hamkorlik va hamfikrlikda bajaradi. Tanlab olingan uslub filmning barcha komponentlarining uslubi va yo‘nalishini, hattoki montaj yo‘nalishi, aktyorlar ijrosining qanday bo‘lishiga ham katta ta’sir ko‘rsatadi. 4 Operator hozirgina suratga olgan lavha oldingi yoki keyingi lavhalarning bir qismigina ekanligini yaxshi biladi. Bu lavhalar montajda jamlanib, yaxlit epizodni tashkil etadi. Epizodlar esa behisob. Operator yanglishib ketmaslik va uslubning bir xilligini, suratga olishda yakdillikni saqlash uchun filmni oldindan to‘laligicha “ko‘rishi” kerak. Bu albatta, operatorning yuksak kasbiy mahoratiga bog‘liq. Nafaqat kinematografiya ilmi, balki o‘z kasbining nozik texnik tomonlarini chuqur bilgan operator suratga olgan film ma’nodor va ifodali chiqishi shubhasizdir. Mamlakatimizga kinooperatorlik sohasining kirib kelishi va shakllanishi ko‘plab ijodkorlar faoliyati bilan bog‘liq. O‘tgan asrning yigirmanchi yillari oxirida kirib kelgan operatorlik sohasi san’at darajasiga ko‘tarilguniga qadar murakkab yo‘lni bosib o‘tdi. Uning taraqqiyot yo‘li avval ta’kidlanganidek, to‘rt bosqichdan iborat bo‘ldi. Ikkinchi jahon urushi yillarida mamlakatimizga evakuatsiya qilingan ko‘plab rus, ukrain, belorus ijodkorlarning faoliyati, sohaning sir-asrorlarini o‘rgatishdagi amaliy yordami o‘z ahamiyatini ko‘rsatdi. Ana shunday mahoratli kinooperatorlardan biri, ko‘plab o‘zbek ijodkorlariga sohaning yetakchi jihatlarini o‘rgatgan yirik san’atkor D.Demuskiy edi. D.Demuskiy 1928 yil “Arsenal” (rej.A.Dovjenko), 1930 yil “Zemlya” (rej.A.Dovjenko), 1931 yil “Fata morgana” (rej.B.Tyagno), 1932 yil “Ivan” (rej.A.Dovjenko) kabi qator filmlarda kinooperator sifatida o‘z iqtidorini ko‘rsatgan edi. Uning O‘zbekistonda suratga olgan “Nasriddin Buxoroda” (rej.Ya.Protazanov, 1943y.), “Tohir va Zuhra” (rej.N.G‘aniev, 1945y.), “Nasriddinning sarguzashtlari” (rej.N.G‘aniev, 1946y.) kabi durdona filmlari o‘ziga xos mahorat namunalari bo‘ldi. Badiiy kinoda D.Demuskiy poetik, obrazli kinematograf asoschilaridan biri sanaladi. Uning filmlarida tasvir yaratishda yorug‘lik gammalari va optikadan mohirona foydalanish, turli usul va vositalar qo‘llash san’ati, borliqni ko‘rish va olamni idrok etishdagi yuksak qobiliyati keng namoyon bo‘ladi. D.Demuskiy mamlakatimizda suratga olgan kino durdonalarida kinooperatorlikning eng zarur xususiyatlari ya’ni yoritish, yirik va orqa plan, personajlar mimikasi, kechinmalar ifodasi kabi sohaning nozik jihatlari o‘z aksini topgan. Rejissyor Ya.Protazanovning “Nasriddin Buxoroda” filmini suratga olishda D.Demuskiy rassom V.Yeremyan bilan ijodiy hamkorlik qildi. Mazkur filmda D.Demuskiy ilk bor Sharq folklori mavzusi bilan to‘qnashadi. Ushbu ilk uchrashuv ssenarist V.Vitkovich, rejissyor N.G‘anievlar qatori operator D.Demuskiy va rassom V.Yeremyanlar ijodiy faoliyatining keyingi rivojida muhim o‘rin tutdi. Ssenariy va film markazida o‘zbek xalq og‘zaki ijodida milliy qahramonga aylangan Nasriddin Afandi sarguzashtlarini yoritish turadi. Filmning o‘zbek xalqiga xos milliy etnografik va folklor namunasini ifoda etgan koloriti bir qarashdayoq o‘ziga 4 KHATAM FAYZIEV-A BRIGHT REPRESENTATIVE OF THE UZBEK CINEMATOGRAPHY SCHOOL I Melikuziev Eurasian Journal of Academic Research 3 (1), 96-108 |