Evolutsion ta'limot

EVOLUTSIYANI ISBOTLASHDA BIOGEOGRAFIK FAN DALILLARI

Yer yuzida tarqalgan hayvonot va o'simliklar olami murakkabligi jihatdan bir xil emas. Ba'zi qit'alarda tuzilishi va funksiyasi bo'yicha nisbatan oddiy, boshqalarida esa o'ta murakkab hayvonlar va o"simliklar tarqalgan.

Hayvon va o'simliklarning quruqlikda tarqalishiga qarab, olimlar sayyoramizni 6 ta biogeografik viloyatga ajratgan.
Bunda asosan sutemizuvchilar. qushlar, ochiq urugii, yopiq urug'li o'simliklar, qisman sudralib yuruvchilar, suvda va quruqlikda yashovchilar hamda quruqlikdagi sporali o'simliklarning tarqalishi asos qilib olingan. Quyida olimlar tomonidan e'tirof etilgan Avstraliya, Neotropik, Hindomalay, Xabashiston, Neoarktik, Paleoarktik bio­geografik viloyatlarning hayvonot va o'simliklari bilan tanishamiz.
Paleoarktik biogeografik viloyati butun Yevropa, Osiyoning shimoliy markaziy qismini, Afrikaning shimoliy qismini egallagan.
Nihoyatda katta hududga ega bo'lishiga qaramay, sutemizuvchi hayvonlarning boshqa viloyatlarda uchramaydigan birorta ham turkumi yo'q. Bu viloyatda tuyoqli hayvonlardan — ot, saygak, yelik, tog' echkisi, los, yowoyi qo'y, ikki o'rkachli tuya, tog' kiyiklari, yirtqichlar — oq va qo'ng'ir ayiq, bo'ri, tulki, qunduzlar, hasharotxo'rlardan — vixuxol, qo'lqanotlilardan — ko'rshapalaklar, qushlardan — tog' ulari, kur, tustovuq, chittaklar uchraydi.
O'simliklardan ninabarglilar — archalar, pixta, qoraqarag'ay, qarag'ay, yopiq urug'lilardan — eman, terak, tol, akatsiya, gledichiy, sho'raguldoshlar, butguldoshlar, soyavonguldoshlar, murakkab guldoshlar, gallaguldoshlarga kiruvchi ko'plab o't o'sim­liklar o'sadi.
Neorktik biogeografik viloyatiga Shimoliy Amerika, Grenlandiya, Bermud va Amut orollari kiradi.
Neoarktik biogeografik viloyatining o'ziga xos hayvonlariga sixshox kiyik, tog' echkisi, ilvirs, muskusli qo'y, badbo'y kaltadum, yonot, daraxt jayralarini kiritsa bo'ladi. Mazkur viloyatning hayvonot olami ko'p tomondan paleoarktikanikiga o'xshash. Har ikki viloyatda ham qunduzlar, bug'ular, loslar, tuikiiar, susariar, oq ayiqlar, oq sichqonlar, oq tovushqonlar, yumronqoziqlar, silovsinlarni ko'rish mumkin.
Yevropa zubrasi, Shimoliy Amerikadagi bizonga, sibir bug'isi — maral Amerika bug'usi — vapitaga, Yevropa yowoyi qo'yi — muflan Amerika tog' qo'yiga ko'p jihat-dan o'xshashdir. O'simliklari ham paleoarktik biogeografik viloyat o'simliklarini eslata-di. O'rmonlarda pixta, qoraqarag'ay, boshqa ninabargli o'simliklar, yopiq urug'lilardan eman, buk, zarang va boshqa turli oilalarga mansub o't o'simliklar tarqalgan.