F. I. O. Rahmonova X. N. Mavzu: Metallurgik xomashyolarni yiriklashtirish va briketlash jarayonlari. Reja
Yüklə 193,37 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
TDTU OF 60712100-Metallurgiya. Rudalarni qayta ishlashga tayyorlash. 1Bs-22 Мet. Mustaqil ish. 2023. ass. Jalolov B.A. Ba ja rdi Tekshirdi F.I.O. Rahmonova X.N. 5) mayin materiallarni yiriklashtirish; 6) uning komponentlarini aralashtirish yo‘li bilan shixta tayyorlash. Kimyoviy tayyorlash esa dastlabki ruda materiallarni kuydirish yoki aglomeratsiyalash misol bo‘ladi. Dastlabki yiriklashtirish shu bilan izohlanadi, ya’ni metallurgik korxonalarga dastlabki ruda materiallari mayin yanchilgan holda kelishidir. Mayin yanchilgan materiallarni pirometallurgik qayta ishlash texnologik sharoitlarga ko‘ra mumkin emas (masalan, shaxtali pechlarda). Yoki ko‘p miqdorda chang chiqishi kuzatiladi. Mayin yanchilgan materiallarni yiriklas htirish quyidagi usullarda okatishlash, briketlash va aglomeratsiyalashlarda olib boriladi. Hozirgi paytda xomashyo kimyoviy tarkibining tez-tez o‘zgarib turishi, misli ashyo yoki boyitmani yetkazib beradigan korxonalarning bir me’yorda ishlamasligi ko‘pgina qiyinchiliklarga olib kelmoqda. Chuunki eritish pechlaridan olingan mahsulotning sifati va undan olinadigan iqtisodiy samara hamda boshqa iqtisodiy -texnik ko‘rsatkichlarning yuqori bo‘lishi, asosan, shixta tayyorlash jarayoniga bog‘liq. Shuning uchun ham har qanday mis eritish zavodlarida, ilmiy tadqiqot loyihalashtirish institutlarida ashyolarni eritishga tayyorlash muhim metallurgik jarayonlardan biri deb qaraladi. Tarkibida ajratib olishga moyilligi bor metalli ashyolar, ya’ni qaytar ashyo, chang, kvarsli fluslar, mis boyitmasidan iborat bo‘lgan ashyolar qorishmasi shixta deb ataladi. Shixta tarkibiga qanday holatda (qattiq, suyuq, gazsimon) bo‘lishidan qat’i nazar, yonilg‘ilar kirmaydi. Shixtaning sifatiga asosan quyidagi talablar qo‘yiladi: 1. Kimyoviy tarkibining doimiyligi. 2. Kimyoviy, mineralli va qumoqlik tarkiblarning bir toifaliligi. 3. Shixta birikmalarining eng qulay va afzal yirikligi. 4. Eritish uchun bo‘lgan qulay namligi. Metallurgiya agregatlarining qat’iy bir maromda ishlashi uchun yuqoridagi ikkita talab muhim ahamiyatga ega. Metallurgiya sanoati sharoitida har kuni yuzlab, minglab tonna xomashyo qayta ishlatilganda, ular tarkibining doimiyligi, xomashyoning bir me’yorda berib turilishi ta’minlanishi zarur. Qayta ishlanayotgan shixtaning yirikligi esa qaysi jarayon va qaysi pechda borishiga bog‘liq. Yallig‘ qaytaruvchi pech uchun shixta yirikligi 2–5 mm dan ortmasligi kerak. Kislorodli-mash’alli pech uchun esa 0,1 mm dan yuqori bo‘lmasligi lozim. O‘z navbatida shixtaning namligi ham texnologik jarayonning borishiga o‘z ta’sirini ko‘rsatmay qolmaydi. Yallig‘ qaytaruvchi pech uchun 5–8% namlikdagi shixtalarni ishlatish mumkin bo‘lsa, kislorodli-mash’alli pechlarda esa shixta quvurli quritgichlarda qayta quritiladi va namligi 0,5% ga yetganda pechga havo orqali purkaladi. Imzo Sana Bet TDTU OF 60712100-Metallurgiya. Rudalarni qayta ishlashga tayyorlash. 1Bs-22 Мet. Mustaqil ish. 2023. ass. Jalolov B.A. Ba ja rdi Tekshirdi F.I.O. Rahmonova X.N. Hozirda shixta tayyorlashning ikkita usuli keng qo‘llanib kelinmoqda. Bular mexanik va kimyoviy usullardir. Mexanik usulga quyidagi jarayonlar majmui kiradi: 1. Rudalarni, kvarsli fluslarni, qaytar ashyolarni tarkibida misga boy bo‘lgan konverter toshqollari bilan maydalash va yanchish. 2. Xomashyolarning yirikligiga qarab saralash yoki g‘alvirlash. 3. Rudalarni boyitish. 4. Ashyolarni va materiallarni saqlash hamda ularni joylashtirish. 5. Shixta qorishmasini tayyorlash. 6. Shixta qorishmasining namligini qochirish yoki namlantirish. Ayrim jarayonlarga namli yoki o‘ta namli shixta talab qilinadi. 7. O‘ta mayda shixta birikmalarini yiriklashtirish. Mexanik tayyorlash mobaynida xomashyolar yoki shixtaning elementar mineralogik tarkibi o‘zgarmaydi. Faqat uning tarkibidagi ajra -tib olinishi kerak bo‘lgan ma’danlar bilan nokerak tog‘ jinslari orasidagi nisbat yoki uning qumoqligi, mayda-yirikligi hamda namligi o‘zgarishi mumkin. Kimyoviy usul esa ashyolarning kimyoviy va fazali tarkibining o‘zgarishi bilan boradi. Kimyoviy usul bilan tayyorlash deyilganda, ko‘proq pirometallurgiya jarayoni, ya’ni sulfidli ashyolarni oksidlovchi kuydirish yo‘li bilan pechlarda eritish yoki gidrometallurgiya usuli bilan tanlab eritishga tayyorlash tushuniladi. Mis ashyolarini tayyorlash, ulardan vaqtida o‘rtacha namuna olib, zaxirada ma’lum miqdorda ushlab turish shixta tayyorlashning asosiy omillaridan biridir. Zaxirada xomashyoning hech bo‘lmaganda 20–30 kunga yetadigan miqdorda bo‘lishi, nafaqat korxona eritish agregatlarining bir me’yorda ishlashini ta’minlaydi, balki rejadagi misni va qimmatbaho metallarni olishga sarf qilingan xarajatlarni qoplashga olib keladi va ishlab chiqarishning unumdorligini oshiradi. Shixta qorishmasini tayyorlash ombori bir qancha zovurlardan hamda shixta uchun mo‘ljallangan bo‘linmalardan iborat bo‘lib, ularga shixta qorishmasi alohida yuklanadi. Kerak bo‘lganda osma yuk ko‘targich mashinalar yordamida ashyo olinib, xampalar (bunker) orqali shixta uzatkich tasmaga, undan so‘ng shixta qorishmasi uchun mo‘ljallangan xampaga yuklanadi. Shixta qorishmasining sifatli tayyorlanishi va yaxshi aralashtirilishi metallurgik jarayonga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Umuman, jarayonning borishi davomida misning kam yo‘qolishi, unumdorlikning ortishi, jarayonning bir tekisda bo‘lishi shixta qorishmasining tayyorlanishiga bog‘liq. Shixta qorishmasini tayyorlash, saqlash hamda jarayonga uzatish mexa-nizatsiyalashgan qatlamli shtabel orqali xomashyo omboriga olib boriladi. Mexanizatsiyalashgan shixta saqlanadigan va jihozlangan joy yopiq omborxonadan iborat bo‘lib, shixta qorishmasini uzatish, saqlash va jarayonga yetkazib berishga mo‘ljallangan uskunalar bilan jihozlangan bo‘ladi. Har bir bo‘limga ashyolar qatlam holida, uloqtiruvchi aravachalar orqali |