F. M. Şİrzadov tribotexniKİ avadanliq və vasiTƏLƏR

 
Şəkil 3.1. Dəmir-karbon hal diaqramı və faza çevrilmələri. 
Evtektoid 0,8%C, 723
0
C
α- Fe
γ-Fe
δ- Fe
Evtektikum 4,3%C, 1147
0
C
A
4

---

57 
Növbəti olaraq, dəmir-karbon hal diaqramına 
tribotexniki nöqteyi-nəzərdən yanaşaraq, fazalar, 
mikrostrukturlar, onların fiziki-mexaniki və kimyəvi 
xüsusiyyətlərinin sürtünmə və yeyilməyə təsirlərini 
qiymətləndirək. Məlumdur ki, yeyilmə materialın 
səthinin forma və ölçüsünün dəyişməsinə səbəb olur. 
Maşın hissələrinin sıradan çıxmalarının əsas səbibi 
abraziv 
yeyilmələr 
olduğundan, 
yeyilməyə-
davamlılığın yüksəldilməsi üçün bir çox hallarda 
materialın bərkliyinin abrazivin bərkliyinə nəzərn ≥1,3 
dəfə artırılması tələb olunur. Dəmir-karbon hal 
diaqramına əsaslanaraq, müxtəlif polad və çuqun 
strukturların bərkliyi və buna uyğun faza və 
mikrostrukturlar şək. 3.2.- də təqdim olunmuşdur. 
Mikrostruktur
Ferrit
Austenit
Sementit
Perlit
Ledeburit
Quruluş 
Kubik həcmi 
mərkəzləşmiş 
α-Fe 
Kubik üzləri 
mərkəzləşmiş 
γ-Fe 
Romb 
formalı 
Fe
3
C 
Ferrit və 
sementit 
Perlit və 
sementit 
Bərklik, ≈ HV 
80 
250 
1100 
300 
600 
C miqdarı, % 
<0.02 
<2 
6.7 
0.85 
4.3 
Mikrostrukturun 
təqdimi 
Dairəvi 
qeyri-nizamlı 
sərhədli 
dənəcik 
Düzxətli 
sərhədli 
dənəcik 
Struktursuz 
Ferritdə 
yarpaqşaəkilli 
(dənəli) 
sementit (tünd) 
Perlitdə 
pələng 
dərisi 
formalı 
sementit 
xətləri 
Mikrostrukturun 
şəkilləri