F. Q. Vahidov, T. B. Ağayev

 

---

93 
 
2. Sosial idarəetmənin xarakter xüsusiyyətləri və 
struktur ünsürləri 
 
Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, idarəetmənin sosiologiyası sosioloji biliyin spesifik sahəsidir; o, 
idarəetmənin sosial əsaslarını, dinamik sistemini, proseslərini, onların sosial funksiyalarını və prinsiplərini, 
idarəetmə  qərarlarının xüsusiyyətlərini, idarəetmə  fəaliyyətinin sosial tərəflərini, onların təşkilatlarda və 
cəmiyyətdə effektivlik dərəcəsini, idarəetmə sahəsindəki münasibətləri öyrənir.  
Sosiologiya başlıca diqqəti sosial sistemlərin idarə olunması, başqa sözlə, sosial idarəetmə üzərində 
cəmləşdirir. 
Sözün geniş mənasında sosial idarəetmə birliklərin, habelə müəyyən çərçivədə sosial hadisə və proseslərin 
idarə olunması deməkdir. Sözün məhdud mənasında isə o, idarəetmə subyektinin müəyyən fəaliyyət prinsiplərinə 
əsaslanmaqla idarəetmə obyektinin qarşısında məqsəd və vəzifələrin qoyulmasına, həmin obyektə təsirin rəngarəng 
vasitə, üsul və metodlarından istifadə etməklə onların həllini təşkil etməyə istiqamətləndirmək deməkdir. 
Bioloji və texniki sistemlərin idarə olunmasından fərqli olaraq, sosial idarəetmə  ən  əvvəl qarşıya  şüurlu 
surətdə  məqsədlər qoyulması ilə  səciyyələnir; həmin məqsədlər idarəetmə obyektinin səviyyə  və miqyaslarından 
asılı olaraq diferensiallaşır. Məsələn, cəmiyyəti idarəetmə onun keyfiyyət spesifikasını saxlamaqla, onun sabit 
fəaliyyət göstərməsini, təkmilləşməsini, inkişafını təmin etməklə əlaqədardır. Təşkilatları idarəetmənin məqsədi ən 
əvvəl struktur bölmələrin ümumi vəzifələrin həllinə yönəlmiş  səylərini  əlaqələndirməkdən, onların fəaliyyətinin 
səmərəsini yüksəltməkdən ibarətdir. Fərdi səviyyədə isə idarəetmənin məqsədi işçilərin öz funksional vəzifələrini 
daha yaxşı həyata keçirməsinə şərait yaratmaqdır. 
İdarəetmə  cəmiyyətə onun istənilən inkişaf pilləsində daxilən xas olan xassədir; o, ən ümumi xarakter 
daşıyır, cəmiyyətin sistemli təbiəti, insan əməyinin ictimai kollektiv xarakteri, əməkdə və həyatın digər sahələrində 
qarşılıqlı təsirdə, ünsiyyətdə olmaq, öz fəaliyyət məhsullarını mübadilə etmək zərurəti ilə şərtlənir. 
Adətən kortəbii və şüurlu idarəetmə mexanizmlərini fərqləndirirlər. Kortəbii idarəetmə bir-biri ilə kəsişən 
müxtəlif qüvvələrin, təsadüfi faktların, amillərin sistemə  təsirinin nəticəsidir.  Şüurlu idarəetmə isə idarəetmə 
subyektləri (ictimai institutlar, təşkilatlar - ayrı-ayrı rəhbərlər) tərəfindən həyata keçirilir. 
[232 - 233]
 
Sosial idarəetmə öz obyektinin spesifıkası ilə şərtlənən bir sıra xüsusiyyətlərlə səciyyələnir: 
1. Sosial idarəetmə insanların birgə fəaliyyətinin müxtəlif variantı mövcud olduğu şəraitdə meydana gəlir, 
bu fəaliyyətin normal axarını təmin edir, adamların davranışına nizamlayıcı təsir göstərir. 
2. Sosial idarəetmə idarəetmənin həm obyektini, həm də subyektini, ictimai münasibətlərin xüsusi növünü - 
idarəetmə münasibətlərini nəzərdə tutur. Bu münasibətlər inteqral xarakter daşıyır; onlara obyektiv - subyektiv 
xüsusiyyətlər xasdır;