Fan va innovatsiyalar vazirligi materialshunoslik universiteti

4. Ca²⁺ ionini topish. Senrifugatga 4-5 tomchi (NH₄)₂S₂O₄ eritmasidan qo'shib qizdirilganda, oq CaC₂O₄ cho'kmaning hosil bo'lishi Ca²⁺ionining borligidan darak beradi. Agar bunda oq cho'kma tushmasa, demak, eritmada Ca²⁺ioni yo'q ekan, deyish mumkin.
Birinchi va ikkinchi guruhlar kationlari aralashmasi analizining sxemasi 7-jadvalda keltirilgan.

7-jadval

Amal	Reagent	Ionlar
NH4^+ ni topish	NaOH, t° KOH, t°	NH3- Ammiak hidi	Mg(OH)2, qisman Ba(OH)2, Sr(OH)2, Ca(OH)2	Eritma tashlab yuboriladi
II guruh kationlarini ajratish	(NH4)2CO3+ NH3+NH4C1	1-cho'kma BaCO3, SrCO3, CaCO3	1 -eritma K^+, Na^+, Li^+, Mg^2+
Karbonatlarni eritish	CH3COOH	Ba^2+, Sr^2+, Ca^2+ BaCrO4
Ba^2+ni topish	K2Cr2O7+ +CH3COOH	Sariq cho'kma	Sr^2+, Ca^2+
SrCO3, CaCO3 ni cho'ktirish	Na2CO3 yoki K2CO3	SrCO3, CaCO3 Oq cho'kma
SrCO3, CaCO3 ni eritish	CH3COOH	Sr^2+, Ca^2+,
Sr^2+ ni topish	(NH4)2SO4, kons. eritma	SrSO4 Oq cho'kma	Ca^2+
Ca^2+ni topish	(NH4)2C2O4 yoki K4[Fe(CN)6]		CaC2O4 yoki CaK2[Fe(CN)6] Oq cho'kmalar

Nazorat savollari:

1. VI va II guruh kationlari aralashmasi analizida qaysi kation taxminiy sinashlar yordamida aniqlanadi?
2. VI va II guruh kationlarini aralashmasi analiz qilish usullari qanday?
3. Ca²⁺ kaioni qanday aniqlanadi?

Foydalanilgan adabiyotlar:

1.Алексеев В.Н. Ярим микрометод билан қилинадиган химиявий сифат

анализи курси. Т.: «Ўқитувчи», 1972 й.
2.Золотов Ю.А., Дорохова Е.Н., Фадеева В.И. и др. Основы аналитической
химии: Учебное пособие. М.: Высшая школа, В 2 кн. 1999.
3.O. Fayzullayev. Analitik kimyo “Yangi asr avlodi” -T.:2006y


11- laboratoriya ishi
III, va VI guruh kationlari aralashmasi analizi tartibi
Ajratilgan vaqt - 6 soat


Ishdan maqsad:IIIva VI guruh kationlari aralashmasi analizi tartibini o`rganishdan iborat.
Kerakli jihoz va reaktivlar: probirka, kolba, suv hammomi, shtativ, gaz gorelkasi,sentrafuga, asbest, distilangan suv, probirkalar;
NaOH, NH<sub>4</sub>OH, Na<sub>2</sub>HPO<sub>4</sub>, NH<sub>4</sub>Cl, Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>, nessler reaktivi, HCl, H<sub>2</sub>O<sub>2</sub>, Na<sub>3</sub>[Co(NO<sub>2</sub>)<sub>6</sub>, KH<sub>2</sub>SbO<sub>4</sub>, NH<sub>4</sub>F, III va VI guruh kationlarining eruvchan tuzlari.
Identiv o`quv maqsadi:
1.Talaba VI va III guruh kationlaridan ajratishni tushunibbajaradi.
2.III, va VI guruh kationlari aralashmasini laboratoriya sharoitida
mustaqil tahlil qila oladi.
Laboratoriya ishini bajarish tartibi: IIIguruh kationlariga Al³⁺. Cr³⁺Zn²⁺,Sn^:2+,Sn⁴⁺,As³⁺,As⁵⁺kabi kationlar kiradi, guruh reagenti o`yuvchi ishqorlar bo`lib, ortiqcha ishqor ta’sirida eriydi.
VIguruh kationlariga Na⁺, K⁺, NH₄⁺ ,Li⁺ kabi kationlar kiradi; umumiy guruh reagenti yo`q.
11.1. III analitik guruh kationlarini VI analilik guruh kationlaridanajratishuchunEritmaning bir qismiga sekin tomchilatib, 2 N KOH, ikkinchi qismiga esa NaOH eritmasi qo'shiladi. Ishqorlar eritmalarini qo'shish davomida to'la cho'kishi tekshirib turiladi. Orliqcha miqdor ishqorlar eritmalarini qo'shish gidroksidlaming erib ketishiga olib kelishini unutmang. Har ikkala holda ham III guruhkationlarininggidroksidlarihosilbo'ladi(1-cho'kma). Eritmalardaesa VI guruhkationlari (1-eritma va 1a- eritma) qoladi.
11.2. IIIanalitikguruhkationlari analiziko'rsatilgan tartibda amalga oshiriladi.
Uchinchi analilik guruh kationlarining aralashmasini sistematik analiz qilish quyidagicha bajarilishi mumkin:
1. Uchinchi guruh kationlarining gidroksidlarini cho'ktirish va ularni mo'l ishqorda eritish. Chinni kosachadagi tarkibida uchinchi guruh kationlari bo`lgan aralashmaning 10-15 tomchisiga 3-5 tomchi vodorod pcroksid qo'shib, aralashmani qizdirib va aralashtirib turgan holda hosil bo'layotgan gidroksidlar cho'kmasi to'liq erib ketguniga qadar 6 N NaOH eritmasi qo'shiladi. Vodorod peroksidning ortiqchasi aralashmani qizdirishni davom cttirib yo'qotiladi.
Reaksiyalarnatijasida xrorn (III),qalay(II) vamishyak(III) ionlari vodorod peroksid ta'siridan oksidlanadi va uchinchi guruhkationlariningbarchasi amfoterligitufayli anionlar ko'rinishida(A1O^-₂, CrO₄^2-, ZnO₂^2-, SnO₃^2- va AsO₄^3--) eritmaga (2-eritma) o'tadi.
2. Alyuminiy va qalay (IV) ionlarini cho'ktirish uchun 2 -eritmaga oz-ozdan ammoniy xloridkristallaridanqo'shib.qizdiriladi va aralashmaning hajmi kamayguncha bug'latiladi. Natijada Al(OH)₃, va Sn(OH)₄cho'kmaga (2-cho'kma) tushadi, rux, xrom va mishyak ionlari eritmada (3-eritma) qoladi. Cho'kma sentrifugalab ajratilgan va yuvilgandan so'ng analiz qilinadi.