kerak. Kimyoviy reaksiyalarning issiqlik effektiga ko‘ra mahsu - lotlarning massasini ortishi yoki kamayishi to ‘g ‘risida xulosa chiqarish mumkin. Aslida kimyoviy reaksiyalarda massa o‘zgarishi juda kichik 10 " — 10"12 kg qiymatga ega bo‘ladi. M asalan: 2H2+ O2=2 H20 + 241,8 kJ/mol. Reaksiyada massa o'zgarishi 2,7 • 10'9 g ni tashkil etadi. Massaning o'zgarishi kimyoviy reaksiyalarda juda oz bo‘lganligidan amalda uni o‘zgarmaydi deb olinadi. Tarkibning doimiylik qonuni. 1781-yilda A.Lavuaze karbonat angidridi gazini 10 xil usul bilan hosil qilib, gaz tarkibidagi uglerod va kislorod massalari orasidagi nisbat (CO2) 3:8 ekanligini aniqladi. Bundan har qanday kimyoviy toza modda qaysi va qanday usulda olinishidan qat’i nazar o‘zgarmas sifat va miqdoriy tarkibga ega degan xulosa chiqarildi. 1803-yilda fransuz olim i Bertole qaytar reaksiyalarga oid tekshirishlar asosida kimyoviy reaksiya vaqtida hosil bo‘ladigan birikm alaming miqdoriy tarkibi reaksiya uchun olingan dastlabki moddalarning massa nisbatlariga bog‘liq bo‘ladi degan xulosa chiqardi. Fransuz olimi J.P .Prust Bertolening yuqoridagi xulosasiga qarshi chiqdi. U kimyoviy toza birikmalarning miqdoriy tarkibi bir xil bo‘- lishini o ‘zining juda ko‘p tajribalarida isbotlab berdi va 1809-yilda tarkibning doimiylik qonunini quyidagicha ta ’rifladi: «Har qanday kimyoviy toza birikma, olinish usulidan qat’i nazar, o ‘zgarmas sifat va miqdoriy tarkibga ega». Masalan, toza suvni bir necha xil usullar bilan olish mumkin: 1) vodorod va kisloroddan sintez qilib: 2H2 + 02= 2H20 2) neytrallanish reaksiyasi asosida: NaOH + HCl = NaCl + H20 3) metanni yondirib: CH4+ 202 = C 02 + 2H20 4) kristallogidratni parchalash:
