Farg‘ona politexnika instituti

Grafik qismining tarkibi:
Ishlab chiqarish sexini loyihalash. Masshtablar:(M1:10, 1:20, M1:50, M1:100, 1:200; M1:500, M1:1000).
(Loyiha o’lchamlariga qarab tanlanadi)
Topshiriq berilgan sana: “____” ___________ 2022-_ yil

Rahbar: _________ __________________________________“____”_____________ 2022- yil

(imzo) (F.I.SH)
Topshiriqni bajarish uchun qabul qildim: ______________________ “____” _______ 2022- yil

MUNDARIJA:

1. 
   Kirish 4
   
2. 
   Ishlab chiqarish mahsulot xususiyatlari 6
   

_3. Xom ashyo materiallarining xususiyatlari 9
4.Bog’lovchilarning umumiy ishlab chiqarish texnologiyasini tanlash va asoslash 10
5. Korxonaning ish rejimini aniqlash 14
_6. Yuk oqimlarini hisoblash 15
7. Xomashyo va yarim tayyor va tayyor maxsulotlar omborlarini loyixalash 16
8.Tayyor mahsulot omborlarini hisoblash 17

9. 
   Tayyor mahsulot sifatini va ishlab chiqarish nazorat qilishni tshkil etish 18
   
10. 
    Mehnat muhofazasi 21
    
11. 
    Foydalanilgan adabiyotlar 25
    

Kirish
GIPS BOGLOVCHI MODDALAR UMUMIY MA’LUMOTLAR
Gips toshi jinslarini kuydirish natijasida olingan moddalar ananaviy mineral boglovchi xisoblanib, insoniyatga bir necha ming yillardan beri ma’lumdir. Gips boglovchi moddalar nafakat suvokchilikda, balki xajmli kurilish buyumlari olishda xam keng kulamda ishlatiladi. Boglovchi modda olishda xom ashyo tabiiy tog jinslari (gipsli tosh jinslari, angidrit), va xamda tarkibida kalsiy sulfat bulgan ishlab chikarish chikindilari (fosfogips, borogips, oltingugurt ishlab chikarishdagi chikindilar) xizmat kiladi. Jaxonda xammasi bulib 35-40 mln.t. gips boglovchi moddalari ishlab chikariladi, shundan 90% kurilish ishlarida ishlatiladi. AKSH, Fransiya, Angliya, Ispaniya eng kup mikdorda gips boglovchi moddalar ishlab chikaradigan davlatlar xisoblanadi. Uzbekistonda gips boglovchi moddalar ishlab chikarish Buxoro va Fargona viloyatlarida yaxshi rivojlangan. Toshkent, Fargona, Samarkand viloyatlarida ishlab chikarish chikindilaridan foydalanib gips ishlab chikarish ustida ancha ishlar kilinayapti. 1. Gips boglovchi moddani ishlab chikarish. Gips boglovchi moddalar – bu kukunsimon mineral modda bulib, u asosan suvli sulfat kalsiyni degidratatsiyasidan xosil bulgan maxsulotdir. Degidratatsiya – materialdagi kimyoviy va fizik birikkan suvlarning asta sekin yukolishi va undagi moddalarning parchalanishidir. Gips boglovchi moddalar uch xil usulda ishlab chikariladi: - gips toshi maydalab tuyiladi va pishiriladi; - gips toshini maydalab, pishirib, sung tuyiladi; - gips toshini maydalab, yukori bosimli suv bugida ishlov beriladi va kuritib, tuyiladi. 16 Gips toshini, asosan, aylanma xumdonlarda, buglanish kozonlarida yoki avtoklavlarda pishiriladi. Amalda gipsni kozonlarda pishirib olish usuli keng tarkalgan. Pulat silindr va tikka ukka urnatilgan korgichdan iborat bulgan kozonga kukun kilib tuyilgan gips solinadi. Kozonning diametri buylab turtta isitgich kuvur utkazilgan. Ular solinayotgan xom ashyo gipsni pishiradi va tayyor maxsulot kozon tagidagi galvir orkali gips yiguvchi xonaga tushadi. Ikki molekula suvi bulgan kalsiy sulfatini 120 : 180oS da kizdirgandayok u uz xususiyatini uzgartiradi va tarkibidagi suv asta-sekin yukolib, degidratatsiyalanadi. Bunda gips toshi 1,5 molekula suvni yukotib, yarim molekula suvli gipsga aylanadi, bu esa kuyidagi reaksiya bilan ifodalanadi: SaSO4 ∗ 2H2O = CaSO4 ∗ 0,5H2O + 1,5H2O Pishirish jarayonining davri va xaroratiga karab xar xil turdagi pishirilgan gips buladi: β - yarimgidrat (kuruk muxitda 120...180oS xaroratda xosil buladi, odatda aylanma xumonlarda va katta kozonlarda pishirib olinadi, markasi G-2...G-7); α - yarimgidrat (suvli muxitda 80...180oS xaroratda xosil buladi, odatda avtoklavda pishiriladi, markasi G-10...G-25). 150oS dan yukori xaroratda kuruk muxitda pishirilganda kristallsimon β - yarimgidrat xosil buladi, unda tolasimon, yorikli yuzalari kuprok buladi. Kurilishda ishlatiladigan gips boglovchi moddalar asosan β - yarimgidratdan iborat buladi, tarkibida ogirligi buyicha 1% gacha suv bulishi mumkin. U tez suvni shimish va kotish xususiyatiga egadir. Kolipbop gips (α - yarimgidrat) yaxshi kristallangan tuzilishga ega buladi, lekin kotishini boshlash davrida jarayon sekinrok boradi. Gips toshini 350...800oS xaroratda pishirilganda, undan angidrit SaSO4 xosil buladi. U tarkibiga aktivator (kotirish xususiyatini oshiradigan) modda kushilgandagina kotish xususiyatiga ega buladi (aktivatorlar – kaliy sulfat, natriy sulfat, rux sulfat yoki alyuminiy sulfat ogirligidan 3% 17 mikdorida, xamda portlandsement yoki kalsiy oksid ogirligidan 5% mikdorida kushiladi). Kizdirish vaktida xarorat 600^oC dan oshganda kalsiy sulfatni parchalanishi boshlanadi: CaSO₄→ CaO + CO₂ + 1/2O₂ Xosil bulgan modda estrix-gips deyiladi, uni tarkibida CaSO₄ dan tashkari kalsiy oksidi xam xosil buladi. U juda yukori mustaxkamlikka ega buladi va 19 Mpa dan kup bulishi mumkin. Kotishi. Gidratlanish (kotish) – bu gips boglovchi moddalarning suv bilan birikish jarayonidir. Bunda yarim molekulali suvli gips kaytadan kristall xolatdagi ikki suvli gipsga aylanadi: CaSO₄ * 0,5H₂O + 1,5H₂O = CaSO₄ + 2H₂O Natijada xosil bulgan ikki suvli gipsni kristallari uzaro bir-biri bilan chirmashib ketadi, shuni xisobiga uning zichligi ortib boradi. Akademik A.A.Baykovning nazariyasi buyicha, gipsning kotishida asosan kuyidagi fizik-kimyoviy jarayonlar ruy beradi. Kotish jarayoni uch davrdan iboratdir: kalsiy sulfatni erishi, yangi kristallarni xosil bulishi, kristallarni yiriklanishi. Gips zarrachalari gel deb ataluvchi elimsimon xolatga aylanadi. Natijada kolloid xolatdagi juda mayda zarrachalardan tashkil topgan gips xamiri xosil buladi va tez sur’atda kristallana boshlaydi. Ikki suvli gips zarrachalaridan usayotgan ignasimon kristallar uzaro zichlashadi va mustaxkam tutashgan kristallga aylanadi. Kolloid eritma xosil bulishi va uning kristallanish jarani yarim molekula suvli gipsning ikki molekula suvli gipsga tula aylanishiga kadar davom etadi. Gips boglovchi moddani ishlatilishi uni kristallanish tezligiga juda katta boglik. Gips boglovchi moddani suv birikishi – bu ekzotermik (issiklik ajralib chikish) jarayondir. 18 Gips boglovchi moddani suv bilan aralashtirilganda (gips suvga aralashtirish davomida sepiladi) okuvchan suyuk xamir xosil buladi, u tez kuyuklasha boshlaydi, lekin xali plastik xolatda buladi – bu gipsni kuyuklanishini boshlanganligini bildiradi; kotishini boshlanishi – bu gips bilan suvni aralashtirgan vaktdan boshlab Vika asbobining xalka idishiga solingan gips xamiriga botirilgan Vikani ignasi ostigacha 1 mm etmay kolgan vaktgacha davrdir; kotiini tugashi esa Vika asbobining ignasi bor –yugi 1 mm botgandagi davrdir. Xossalari. Gips boglovchi moddalarning mustaxkamligi – tugridan-tugri unga kushiladigan suv mikdoriga boglikdir.Normal kuyuklikdagi gips xamirini olish uchun β– kurinishdagi gips 50...70%, α - kurinishdagi gips 30- 45% suv talab kiladi. Nazariy jixatdan esa gipsga 18,6% suv etarli xisoblanadi. Boglanmagan suv mikdorining kupligi uchun gips toshida govaklik – 30-60% ni tashkil etadi. Sikilishga bulgan mustaxkamlik chegarasiga karab standart buyicha gips boglovchi moddalarning kuyidagi markalari mavjud (2-jadval):