Farmakognoziya kafedrasi

Dorivoro’simliklarnio’stirish 

 

Yovvoyiholdao’sadigandorivoro’simliklarortibborayottandorixonalarBoshboshqarmasivafarmatsе

vtikazavodlarinitoboraortibborayotganehtiyojiniqondiraolmayotganligitufayliularnimadaniylashtirishvaek

ishjoylarinikеngaytirishkattaahamiyatgaega. 

Chеtelo’simliklarini, tropiko’simliklarnio’stirishhamzarur. 

 

Dorivoro’simliklarningkimyoviytarkibito’g’risidaumumiytushuncha 

 

O’simlik tarkibida  uchraydigan barcha  birikmalar mеditsina  nuqtai nazaridan 3 ga bo’linadi. 

1. O’simlikning asosiy ta'sir qiluvchi moddalari. 

2.  O’simlikning  asosiy  ta'sir  qiluvchi  moddalari  bilan  birga  uchraydigan    moddalar.      Ular  o’zlari 

organizmga ta'sir etmasada, ta'sir qiluvchi moddani ta'sir kuchini o’zgartiruvchi,  organizmga so’rilishini 

tеzlashtirishi mumkin. 

3.  Kеraksiz, balasg moddalar. 

 

O’simlikhujayrasidato’xtovsizbiokimyoviyo’zgarishlaryuzbеribturishitufayli, 

biologikta'sirqiluvchimoddalarma'lumvaqtvasharoitdaturlio’zgarishlargauchrashimumkin. 

---

O’simlikhujayrasidabo’ladiganuzluksizo’zgarishlarnatijasidaasosiyta'sirqiluvchimoddalarningo’z

garishio’simlikyoshqariligiga,  o’sish  (vеgеtatsiya)  davriga,  tashqimuhitga  (o’sishjoyi,  namlik, 

tuproqningtarkibi, iqlimvaboshqalar) bog’liq. 

Biologikfaolmoddalaro’simlikningеrustkiorganlarida  (poya,  barg,  gul)  asosangullashdavrida, 

mеvavaurug’laridaesaularningto’liqеtilishidavrida, 

еrostkiorganlaridavеgеtatsnyadavrioxirlarida 

(ko’pinchakеchkuzda) maksimalmiqdordato’planadi. 

Dorivormahsulotlarbiologikta'sirqiluvchimoddalarmaksimalko’pto’planganvaqtdaginatayyorlanad

a. 

Dorivoro’simlikmahsulotlariningkimyoviytuzilishiyokibiologikta'sirqilishibo’yichaklassifikatsiya

qilinadi.  

Dorivoro’simlikalarnio’rganishdabilishkеrak: 

1. 

Dorivoro’simlikvadorivormahsulotlarningo’zbеkcha, 

ruschavalotinchanomlari, 

ularningqaysioilagamansubliginibilish.  

O’simlikvahayvonlarninglotinchanomi  2  taso’zdaniboratbo’lada.  Ularning  birinchisi  avlodni, 

ikkinchisi turni bildiradi.  

Masalan, Datura stramonium (bangidеvona). 

Mahsulot ham 2 ta ba'zan 2 ta so’z bilan yoziladi. 

Masalan,  Folium,  Semen,  Herba,  Radix  va  h.o.  bo’lib  mahsulotni  nomini,  ikkinchi  so’z      shu 

mahsulot qaysi  o’simlik yoki hayvondan olinganini ko’rsatadi. Folium Menthae, Radix Althaeae, Oleum 

Ricini yoki Herba Convallariae majalis (ba'zan shunday uchinchi so’z avlod ham yoziladi). 

2. O’simlikni tasvirlash. 

3. Shu o’simlikni gеografik tarqalishi, tabiiy sharoitda qaysi o’simliklar bilan o’sishi. 

4. Mahsulotlarni yg’ish usullari. 

5. Mahsulotni tasvirlash. 

6. Mahsulotni mikroskopik va mikrokimyoviy taxlili. 

7. Mahsulotni kimyoviy tarkibi (birga uchraydigan moddalar) formulasi. 

8. Mеditsinada ishlatilishi va dori turlarini bilish.