Farmatsiya tarixi

Yaqin Sharq va Oʻrta Osiyoda Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sinolarning dorivor giyohlar va moddalar haqidagi asarlari F. taraqqiyotiga muhim turtki boʻldi. Ibn Sinoning „Tib qonunlari“ asarida qayd etilgan 811 xil oddiy dorilarning 612 tasi dorivor oʻsimliklar va ulardan foydalanish usullariga bagʻishlangan.

• Yaqin Sharq va Oʻrta Osiyoda Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sinolarning dorivor giyohlar va moddalar haqidagi asarlari F. taraqqiyotiga muhim turtki boʻldi. Ibn Sinoning „Tib qonunlari“ asarida qayd etilgan 811 xil oddiy dorilarning 612 tasi dorivor oʻsimliklar va ulardan foydalanish usullariga bagʻishlangan.

Yaqin Sharq va Oʻrta Osiyoda Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sinolarning dorivor giyohlar va moddalar haqidagi asarlari F. taraqqiyotiga muhim turtki boʻldi. Ibn Sinoning „Tib qonunlari“ asarida qayd etilgan 811 xil oddiy dorilarning 612 tasi dorivor oʻsimliklar va ulardan foydalanish usullariga bagʻishlangan.

XVI asr da G‘arb olimi Paratsels farmakologiyani kimyoviy moddalar bilan to‘ldirgan, tibbiyotda yatrokimyo („yatros“—vrach) yoʻnalishining asoschisi boʻlgan. XVIII asr oxirlarida Ganeman dorishunoslikda gomeopatiya yo‘nalishiga asos solgan. Bunda davolash monandlik, oʻxshashlik qonuniga asoslangan, gomeopatik dorixonalar hozirgi kunda ham keng tarqalgan. XIX-asrga qadar F. asosan empirik tarzda rivojlangan. Shu davrga kelib eksperimental F. shakllandi. Bunda F. Majandi, Klod Bernar, R. Buxgeym, I. P. Pavlov, V. V. Zakusov, M. D. Mashkovskiy va boshqa jahon olimlarining ulkan hissalari bor.

• XVI asr da G‘arb olimi Paratsels farmakologiyani kimyoviy moddalar bilan to‘ldirgan, tibbiyotda yatrokimyo („yatros“—vrach) yoʻnalishining asoschisi boʻlgan. XVIII asr oxirlarida Ganeman dorishunoslikda gomeopatiya yo‘nalishiga asos solgan. Bunda davolash monandlik, oʻxshashlik qonuniga asoslangan, gomeopatik dorixonalar hozirgi kunda ham keng tarqalgan. XIX-asrga qadar F. asosan empirik tarzda rivojlangan. Shu davrga kelib eksperimental F. shakllandi. Bunda F. Majandi, Klod Bernar, R. Buxgeym, I. P. Pavlov, V. V. Zakusov, M. D. Mashkovskiy va boshqa jahon olimlarining ulkan hissalari bor.

XVIII asr oxirlarida Ganeman dorishunoslikda gomeopatiya yo‘nalishiga asos solgan. Bunda davolash monandlik, oʻxshashlik qonuniga asoslangan, gomeopatik dorixonalar hozirgi kunda ham keng tarqalgan. XIX-asrga qadar F. asosan empirik tarzda rivojlangan. Shu davrga kelib eksperimental F. shakllandi. Bunda F. Majandi, Klod Bernar, R. Buxgeym, I. P. Pavlov, V. V. Zakusov, M. D. Mashkovskiy va boshqa jahon olimlarining ulkan hissalari bor.
XVI asr da G‘arb olimi Paratsels farmakologiyani kimyoviy moddalar bilan to‘ldirgan, tibbiyotda yatrokimyo („yatros“—vrach) yoʻnalishining asoschisi boʻlgan.
Oʻzbekistonda F. 1920-yil Toshkentda Turkiston Davlat Universiteti Tibbiyot fakulteti qoshida F. kafedrasini tashkil etilishi tufayli rivojlandi. Keyinchalik respublikaning turli shaharlaridagi tibbiyot institutlari qoshidagi F. Kafedralarida ochildi. Oʻzbek farmakologlaridan, professor I.K. Kamilov, M. B. Sultonov, Oʻ.B. Zokirov, Q.N. Najmiddinov, S. S. Azizova va boshqalarning izlanishlari natijasida dorivor oʻsimliklar va kimyoviybiologik faol moddalardan 200 dan ortiq shifobaxsh moddalar ajratib olindi, ularning 30 dan ortigʻi klinik tekshiruvlardan oʻtkazilib, tibbiyot amaliyotiga tadbiq etildi.
Oʻzbekiston mustaqillikka erishgandan soʻng Respublika Sogʻliqni Saqlash Vazirligi qoshida Dorivor moddalar va tibbiyot texnikasi sifatini nazorat qilish hamda standartlash boʻyicha Bosh boshqarma hamda ular tarkibida farmakologiya va farmakopeya qoʻmitalarining tuzilishi munosabati bilan F. fani yanada ravnaq topdi. Qisqa muddat ichida 20 dan ortiq shifobaxsh oʻsimliklar va 10 dan ortiq yangi biologik faol preparatlar (piratsin, kupir, fentriazolin, kobavit, fensulkal, glipil, mumiyo tabletkasi, navbaxtin, benzketozon va boshqalar) tibbiyotda qoʻllash uchun tavsiya etildi. Hozirgi kunda farmakologiyaning rivojlanishida akademiklardan M.D. Mashkovskiy va D. A. Xarkevich katta hissa qo‘shib kelmoqdalar, ayniqsa, M. D. Mashkovskiyning „Don moddalari“, D. A. Xarkevichning talabalar uchun yozilgan „Farmakologiya“ darsligi fanni o‘zlashtirishda katta ahamiyatga egadir.