Феъл сыз туркуми



Yüklə 0,57 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə13/39
tarix05.01.2023
ölçüsü0,57 Mb.
#78522
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   39
Феъл сыз туркуми

2. BUYRUQ-ISTAK MAYLI. 
Ish-harakatning bajarish – bajarmaslik haqida buyurish, istash, so'rash, 
maslahat, iltimos, chaqiriq, da'vat, undash kabi ma'nolarni ifodalaydi.
Buyruq - istak maylining da'vat ma'nolarini II va III shaxslari buyruq, 
maslahat, o'rni bilan iltimos kabi ma'nolarni ifodalaydi. Binobarin, so'zlovchi (I 
shaxs) o'ziga-o'zi buyura olmaydi. U bevosita II shaxsga buyuradi (bor, o'qi, kel, 
yur) III shaxsga esa II shaxs orqali buyuradi (borsin, o'qisin, ishlasin) II shaxsda 
buyruq o'rniga iltimos ifodalanganda –gin orqali (arxaik) formasi – gil 
qo'shimcha qo'shiladi.
Masalan: o'qigin, ishlagin kabi.
Yoki: Kechir meni, nozli malagim,
 
 
Seni maqtay olmasim tayin.
 
 
Senga shuncha chiroy bergan kim?
 
 
Aytib bergin, uni maqtayin. (H.O.).  
Buyruq - istak mayli asosan, kelasi zamonga oid ish-harakat 
tushunchasini anglatadi.
3. SHART MAYLI. 
Bu mayl biror bir ish-harakatning yuzaga chiqishi uchun undan oldin 
bajarilishi shart bo'lgan ish-harakatni ifodalaydi. Shuningdek, ish-harakatni 
bajarish-bajarmaslik haqidagi istak, maslahat, xohish ma'nolarini ifodalaydi.
Shart mayli – sa qo'shimchasi bilan yasalib, asosan, ikki zamon 
formasiga ega:
1. Kelasi zamon shart – istak fe'li.
2. O'tgan kelasi zamon shart fe'li. 
Kelasi zamon shart-istak fe'li asosan, nutq so'zlanib turgan paytdan 
keyin bajarilishi shart qilib qo'yilgan ish-harakatni ifodalaydi. Bunda shart fe'li 


17 
ergash gapning kesimi vazifasida keladi. Masalan: Ekin yaxshi parvarish 

Yüklə 0,57 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   39




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin