FəLSƏFƏ, onun predmeti VƏ CƏMİYYƏTİn məNƏVİ İNKİŞafinda rolu

Magistr 6. FƏLSƏFƏDƏ VARLIQ VƏ MATERİYA PROBLEMİ
 
P L A N 
1. “Varlıq” anlayışı, onun əsas formaları və dialektikası
 
2. Materiyanın elmi
-
fəlsəfi anlayışı
 
3. Hərəkət materiyanın mövcudluq formasıdır
 
4. Məkan və zaman materiyanın mövcudluq formalarıdır 
 
1. “Varlıq” anlayışı, onun əsas formaları və dialektikası
 
"Varlıq" fəlsəfi dünyagörüşünün əsasında duran mühüm anlayışlardandır. 
Fəlsəfənin əsas məsələsinin
-
təfəkkürlə varlığın ruhla təbiətin münasibətinin həlli 
ilə əlaqədar olaraq "varlıq" kateqoriyası və varlıq haqqında tə'lim olan ontologiya 
ətrafında həmişə kəsgin mübahisələr getmiş və indi də getməkdədir. Çünki fəlsəfi 
düşüncələr üçün bu anlayışın mə'nası və əhəmiyyəti olduqca böyükdür.
İnsanın həyat fəaliyyəti, adətən, qəbul olunan bəzi sadə və anlaşıqlı ilkin 
şərtlərə əsaslanır. Onların içərisində birincisi və universal olan
insanın belə bir 
inamıdır ki, dünya vardır, o, müəyyən məkan və zamanda mövcuddur, onda nə 
kimi dəyişikliklərin baş verməsindən asılı olmayaraq, o həmişə saxlanılır. Bə'zi 
filosoflar bildirklər ki, dünya hər yerdə mövcuddur, eyni zamanda əbədidir. 
Başqaları isə iddia edirlər ki, dünya məkan və zaman e'tibarilə sonludur, onun 
əvvəli və axırı vardır.
Varlıq probleminin 
birinci aspekti
məhz varlıq haqqında fikirlər zənciri, hər 
biri sonrakı məsələnin qoyuluşunu doğuran suallara verilən cavablardır: Nə 

---

mövcuddur? Dünya harada mövcuddur? Burada və hər yerdə. O nə müddətə 
mövcuddur? İndi və həmişə. Bəs ayrı
-
ayrı şeylər, orqanizmlər, adamlar nə 
müddətə mövcuddur? Onlar sonlu və keçicidir. Yə"ni onlar yaranır, inkişaf edir və 
müəyyən müddətdən sonra ölüb gedirlər, lakin yox olmurlar, yeni formalar kəsb 
edir , başqa cisimlərə çevrilirlər. Problemin kökü, mə'nası, təbiətin keçici olmayan 
varlığının şeylərin müxtəlif hallarının ötəri olan varlığı ilə ziddiyyətli vəhdətindədir. 
Tam kimi dünyanın varlığı dünyada mövcud olan bütün şeylərin varlığından 
ayrılmazdır.
Varlıq probleminin 
ikinci aspekti
bundan ibarətdir ki, özlərinin mövcudluq 
formalarına görə müxtəlif olan təbiət, insan, fikirlər, ideyalar, cəmiyyət eyni 
dərəcədə mövcud olub, hər şeydən əvvəl öz mövcudluqlarına görə sonsuz, keçici 
olmayan dünyanın bütöv vəhdətini əmələ gətirirlər.
Varlı
q