FəNN: makroiQTİsadiyyat

Mövzu 15: Qlobal iqtisadi problemlər.( 2 saat)
Plan
1. Qlobal iqtisadi problemlərin təsnifatı.
2. Qlobal iqtisadi problemlərin həll edilməsi yolları.
3. Qlobal iqtisadi problemlərin həll edilməsində elmi texniki tərəqqinin rolu.


1. Qlobal iqtisadi problemlərin təsnifatı.

Dövlətlərarası qarşılıqlı əlaqə və asılılıqların artdığı müasir dövrdə iqtisadi və sosial tərəqqi xeyli dərəcədə qlobal problemlərin həllindən asılıdır. Yaşadığımız indiki əsrdə bu problemlərin həll edil­məsinin bəşəriyyət üçün xüsusilə böyük əhəmiyyəti vardır. Qlobal prob­lemlərə nüvə müharibəsinin qarşısının alınması, inkişaf etməkdə olan ölkələrin iqtisadi geriliklərinin aradan qaldırılması; ətraf mühitin müha­fizəsi; ərzaq, xammal, energetika və demoq-rafiya problemləri, kosmo­sun və dünya okeanı sərvətlərin-dən dinc məqsədlər üçün istifadə olun­ması, təhlükəli xəstəliklərin kökünün kəsilməsi və s. daxildir.

Qlobal problemlər insan cəmiyyəti həyatının çox müxtəlif sahələrinə–dünya siyasəti və iqtisadiyyatı, dövlət-lərarası və millətlə­ra­ra­sı münasibətlər, insanların yaşaması üçün zəruri olan şərtlər, kütləvi şüurluluq və i.a.–nüfuz edir. Bunlar çox vacib, mürəkkəb və kəskin mə­sələlər olduqlarına görə daim siyasi və ictimai xadimlərin, sosio­loqların, hü-quqşünas və coğrafiyaşünasların, tibb işçilərinin, fiziklərin və digər peşə sahiblərinin diqqətini cəlb edir. Lakin qeyd etmək la­zımdır ki, bu problemlərin də xalis siyasi-iqtisadi aspektləri vardır. Başqa sözlə, onların, təkrar istehsalın st-rukturuna, iqtisadi proseslərin dina­mikasına, idarəetmənin səmərəli forma və metodlarının axtarılıb ta­pılmasına təsiri ilə əlaqədar cəhətləri olduğu üçün iqtisadi nəzəriyyə kürsün bu məsələləri də öyrənir.
Qlobal problemlər nə qədər müxtəlif və daxili zid-diyyətlərə ma­lik olsalar da onları birləşdirən bir sıra ümumi cəhətlər də vardır. Hər şeydən əvvəl qeyd etmək lazımdır ki, dünyəvi problemlərin hər birinin ayrı­lıqda və hamısının birlikdə bəşəriyyət üçün çox böyük əhəmiyyəti var və onla-rın həll edilməsinin ləngidilməsi yer kürəsində insan cəmiy-yətinin məhv olması ilə nəticələnə bilər. Bunlar ölkələrin öz araların­da­kı əlaqə­lə­rin siyasi, iqtisadi, elmi-texniki və başqa aspektlərinin qarşı­lıqlı asılılıq­da olmaları ilə səciyyələnir. Bundan başqa, ümumbəşəri prob­lemlərdə yer kürəsində dünya təsərrüfat əlaqələrinin dərinləşməsi və mürəkkəb­ləş­məsi, digər ictimai proseslərin benəlmiləlləşməsi öz ək­sini tapır.
Qlobal problemlərin öz aralarında da sıx əlaqə vardır. Bunların həll edilməsinin başlıca vasitəsi isə tərksi-lahdır. Tərksilah dedikdə, mü­haribəaparma vasitələrinin tamamilə məhv edilməsi, yaxud da əhəmiy­yətli dərəcədə məhdudlaşdırılması, dünya nüvə müharibəsi təhlükəsinin aradan qaldırılması üçün əlverişli şərait yaradılmasına yönəldilmiş təd­birlər sistemi nəzərdə tutulur. Deməli, tərksilah, bəşəriyyəti nüvə qır­ğınından xilas etməklə, müxtəlif sahələrdə əlverişli və sağlam mühit yaradır, ümumbəşəri vəzifələrin, o cümlədən inkişaf etməkdə olan ölkə­lərə kömək göstərilməsi vəzifəsinin yerinə yetirilməsi üçün böyük məb­ləğdə vəsaitin sərbəstləşməsinə imkan verir.