FəNN: makroiQTİsadiyyat

Mövzu 3: İqtisadi artım və səmərəlilik. ( 2 saat)
Plan
1. Iqtisadi artım və ona təsir edən amillər.
2. İqtisadi artımın tipləri və modelləri.
3. İstehsalın səmərəliliyi və onu ifadə edən amillər.
1. İqtisadi artım və ona təsir edən amillər.
Iqtisadi artım bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan aşa-ğıdakı iki göstərici ilə müəyyən edilir. Müəyyən dövr ərzin-də: 1) Real ümummilli və ya xalis milli məhsulun artması. 2) Hər nəfərə düşən real ümummilli və ya xalis milli məhsulun artması. Bunlardan hər hansı birindən isti­fa­də olunması nəzərdən keçirilən sosial-iqtisadi hadisənin xarak­terindən asılıdır. Belə ki, ölkənin hərbi-siyasi potensialı problemi diq-qət mərkə­zində olduqda birinci, ayrı-ayrı ölkələrdə və regi-onlarda əhalinin həyat səviyyəsi müqayisə olunduqda isə ikinci göstəricidən istifadə etmək da­ha məqsədəuyğundur. Bunun doğruluğunu onunla əsaslan­dırmaq olar ki, məsələn, Hindistanın ümummilli məhsulu Isveçrənin ümummilli məhsulundan 70% çox olduğu halda, əhalinin həyat səviyyəsinə görə Hindistan Isveçrədən 60 dəfədən çox geri qalır.
Iqtisadi artım bir qayda olaraq faizlə ifadə olunan illik artım sürəti ilə ölçülür.
Makroiqtisadi səviyyədə iqtisadi artımın ən mühüm göstə­ri­ciləri aşağıdakılardır:

• 
  ÜMM-in və ya Milli gəlirin artması;
  
• 
  Hər nəfərə düşən ÜMM və milli gəlirin artması;
  

- Bütövlükdə sahələr üzrə və hər nəfərə düşən sənaye məhsulları isteh­­salının artım sürəti.
Iqtisadi statistikada dinamikanı öyrənmək üçün artım əmsalı, artım sürəti və əlavə artım sürəti göstəricilərindən istifadə olunur. Ar­tım əmsalı aşağıdakı düsturla hesablanır:
x = y₁ : y₀

Burada: y₁ və y₀ – müvafiq olaraq hesabat və əsas dövrlərdəki göstəriciləri ifadə edir.

Artım sürəti artım əmsalının 100%-ə vurulması, əlavə artım sürəti isə artım sürətindən 100% çıxılması yolu ilə alınır.