FƏSİl I. HÜNDÜRLÜK. HÜNDÜRLÜYÜN ÖLÇÜLMƏ Üsullari 5 Hündürlüklərin təsnifatı 5

Şəkil 2.6. Radiohündürlük ölcənin antenasının təyyarədəki yeri

2.6. Radiohündürlükölçənin istifadəçiləri

Radio hündürlük 1 və 2 məlumatı arinc 429 şinaları vasitəsilə bütün DMC(displey managment computer)-lərə FWS 1 ve 2 lərə ELAC(Elevator and aileron computer.) 1 və 2 lərə FMGC(Flight management guidance computer) 1 və 2 yə ötürülür. Radiohündürlükölçən 1 həmçinin GPWS (graund position warnings system) komputerini və ya EGPWS komputerini radio hündürlük məlumatı ilə təmin edir. Əlavə olaraq hər iki radio hündürlük məlumatları texniki məqsədlər üçün CFDIU (centralized fault data interface unit) ya ötürülür.Radiohündürlükölçənin funksional testi hər tərəfdəki EIU (engine interface unit) dan gələn siqnal vasitəsilə uçuşda ləğv edilmişdir. LGCIU ( landing gear control interface unit)lar uçuş yer informasiyalri ilə təmin olunurlar.Radiohündürlükölçənə iki müstəqil sistemlər daxildir:Radiohündürlükölçən 1 radiohündürlükölçən 2 hansi ki, hərəsi 1 qəbuledici, bir ötürücü və sərinləşdirici ilə təchiz olunmuş bir qəbuledici antennadan təşkil olunmuşdur.

FƏSİL III. HESABAT HİSSƏSİ

3.1. İlkin verilənlərin təhlili

Bu kurs layihəsinin texniki tapşırıqı Airbus A320 təyyarəsinin hündürlükölçən sisteminin displeyində həqiqi hündürlüyünü əks olunmasıdır. Riyazi modelinin qurulması üçün Delphi 2010 proqramlaşdırma vasitəsində istifadə edərək proqramı qururuq.

3.2. Proqramın alqoritminin qurulması

Radio hündürlük ölçən



Göndərilən tezlik(cari)

Qayıdan tezlik



Δf=|f_cari-f_qay|



H=






Son

Şəkil. 3.1.Proqramın alqoritmi

Şək.3.1.-də qeyd olunmuş alqoritmə əsasən tərtib olunmuş proqramın interfeysi və kodu aşağıda təqdim olunmuşdur:

//Proqramın adı elan olunur

unit radioaltimunit;

// Proqramın interfeys elementləri elan olunur

interface

// Proqram tərəfindən istifadə olunan kitabxanalar elan olunur

uses

Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms,

Dialogs, StdCtrls, ExtCtrls, jpeg, pngimage, mmsystem ;

// Proqram tərəfindən istifadə olunan dəyishənlərin növləri elan olunur

type

TForm1 = class(TForm)

Image1: TImage;

Image2: TImage;

ScrollBar1: TScrollBar;

delaylabel: TLabel;

Label2: TLabel;

distancelabel: TLabel;

Label3: TLabel;

Timer1: TTimer;

Image3: TImage;

Label4: TLabel;

Panel1: TPanel;

Label80: TLabel;

Label60: TLabel;

label00: TLabel;

Label20: TLabel;

Label40: TLabel;

Label1: TLabel;

Label5: TLabel;

Label6: TLabel;

Label7: TLabel;

Label8: TLabel;

Label9: TLabel;

Image4: TImage;

Image5: TImage;

Shape1: TShape;

Shape2: TShape;

Label10: TLabel;

dhlabel: TLabel;

Button1: TButton;

//prosedurlar elan olunur

procedure ScrollBar1Scroll(Sender: TObject; ScrollCode: TScrollCode;

var ScrollPos: Integer);

procedure FormCreate(Sender: TObject);

procedure Timer1Timer(Sender: TObject);

procedure Shape2MouseDown(Sender: TObject; Button: TMouseButton;

Shift: TShiftState; X, Y: Integer);

procedure Button1Click(Sender: TObject);

private

{ Private declarations }

public

{ Public declarations }

end;

// qlobal dəyişənlər elan olunur

var

Form1: TForm1;

//Proqramın başlanğıcı

implementation

{$R *.dfm}

//Düymə sıxıldıqda radiohündürlük ölçən işə düşür

procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);

begin

timer1.enabled:=true;

end;

// proqram işə düşdükdə icra olunan proseduralar

procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);

begin

doublebuffered:=true;

scrollbar1.Position:=250;

end;

procedure TForm1.ScrollBar1Scroll(Sender: TObject; ScrollCode: TScrollCode;

var ScrollPos: Integer);

var

scrolposf,scrolposl:string;

scrol:integer;

begin

delaylabel.Caption:=floattostr(scrollbar1.Position*0.4);

distancelabel.Caption:= inttostr(scrollbar1.Position*10);

image5.Left:=8+round((250-scrollbar1.Position)*2.812);

image5.Top:=539+round((250-scrollbar1.Position)*0.556);

// ötürmə tezlik qrafikasının qurulması

With image1.Canvas do

Begin

repaint;

pen.Width:=2;

pen.Color:=clred;

brush.Color:=clyellow;

font.Color:=clblue;

font.Style:=[fsbold];

textout(0,0,'TRANSMISSION'+' 4250 MHz');

label8.Caption:='F tx ='+' 4250 MHz';

moveto(0,image1.Height);

lineto(round(image1.Width/5),0);

lineto(round(image1.Width*0.4),image1.Height);

lineto((round(image1.Width/5)*3),0);

lineto((round(image1.Width/5)*4),image1.Height);

lineto((round(image1.Width/5)*5),0);

End;

// Əks olunan(dəyişən) tezlik qrafikasının qurulması

With image2.Canvas do

Begin

PatBlt(image2.Canvas.Handle, 0, 0,

image2.ClientWidth, image2.ClientHeight, WHITENESS);

repaint;

pen.Width:=2;

pen.Color:=clgreen;

brush.Color:=clwhite;

font.Color:=clblue;

font.Style:=[fsbold];

textout(0,0,'Reflection '+ floattostr(4250+scrollbar1.Position*0.4)+' MHz');

label9.Caption:='F rx = '+floattostr(4250+scrollbar1.Position*0.4)+' MHz';

moveto(scrollbar1.Position-200,image2.Height);

lineto(round(scrollbar1.Position/2.5)+round(image1.Width-600),0);

lineto(round(scrollbar1.Position/2.5),image1.Height);

lineto(round(scrollbar1.Position/2.5)+round(image1.Width/5),0);

lineto(round(scrollbar1.Position/2.5)+round((image1.Width/5)*2),image1.Height);

lineto(round(scrollbar1.Position/2.5)+round((image1.Width/5)*3),0);

lineto(round(scrollbar1.Position/2.5)+round((image1.Width/5)*4),image1.Height);

lineto(round(scrollbar1.Position/2.5)+round((image1.Width/5)*5),0);

end;

end;

//Qərarvermə hündürlüyü siçancıq vasitəsilə seçilir

procedure TForm1.Shape2MouseDown(Sender: TObject; Button: TMouseButton;

Shift: TShiftState; X, Y: Integer);

begin

if button=mbright then

begin

if strtoint(dhlabel.Caption)<500 then

begin

dhlabel.caption:=inttostr(strtoint(dhlabel.Caption)+10);

end;

end;

if button=mbleft then

begin

if strtoint(dhlabel.Caption)>0 then

begin

dhlabel.caption:=inttostr(strtoint(dhlabel.Caption)-10);

end;

end;

end;

//timer işlədikdə displeydə UEZ-nın simvolunun hərəkəti prosedurası

procedure TForm1.Timer1Timer(Sender: TObject);

var

scrolposf,scrolposl:string;

scrol:integer;

begin

scrollbar1.Position:=scrollbar1.Position-1;

delaylabel.Caption:=floattostr(scrollbar1.Position*0.4);

distancelabel.Caption:= inttostr(scrollbar1.Position*10);

if distancelabel.Caption=dhlabel.caption then PlaySound('minimums.wav', 0, SND_ASYNC);

if (distancelabel.Caption='500') and (distancelabel.Caption<>dhlabel.caption) then PlaySound('500.wav', 0, SND_ASYNC);

if (distancelabel.Caption='100') and (distancelabel.Caption<>dhlabel.caption) then PlaySound('100.wav', 0, SND_ASYNC);

if (distancelabel.Caption='50') and (distancelabel.Caption<>dhlabel.caption) then PlaySound('50.wav', 0, SND_ASYNC);

if (distancelabel.Caption='40') and (distancelabel.Caption<>dhlabel.caption)then PlaySound('40.wav', 0, SND_ASYNC);

if (distancelabel.Caption='30') and (distancelabel.Caption<>dhlabel.caption) then PlaySound('30.wav', 0, SND_ASYNC);

if (distancelabel.Caption='20') and (distancelabel.Caption<>dhlabel.caption) then PlaySound('20.wav', 0, SND_ASYNC);

if (distancelabel.Caption='10') and (distancelabel.Caption<>dhlabel.caption) then PlaySound('10.wav', 0, SND_ASYNC);

if distancelabel.Caption='0' then

begin

PlaySound('0.wav', 0, SND_ASYNC);

timer1.enabled:=false;

end;

image5.Left:=8+round((250-scrollbar1.Position)*2.812);

image5.Top:=539+round((250-scrollbar1.Position)*0.556);

label4.Caption:=distancelabel.Caption;

label1.Caption:= inttostr(scrollbar1.Position*10);

scrolposf:= inttostr(scrollbar1.Position*10);

scrol:= length(scrolposf);

delete(scrolposf,scrol-1,2);

label1.Caption:=scrolposf;

scrolposl:= inttostr(scrollbar1.Position*10);

scrol:= length(scrolposl);

delete(scrolposl,1,scrol-2);

if scrolposl='00' then

begin

label60.Visible:=true;

label60.Top:=54;

label80.Visible:=true;

label80.Top:=37;

label00.Visible:=true;

label00.Top:=20;

label20.Visible:=true;

label20.Top:=3;

label40.visible:=true;

label40.Top:=-14;

end;

if scrolposl='10' then

begin

label80.Visible:=true;

label80.Top:=46;

label00.Visible:=true;

label00.Top:=29;

label20.Visible:=true;

label20.Top:=12;

label40.Visible:=true;

label40.Top:=-5;

label60.Visible:=true;

label60.Top:=-22;

end;

if scrolposl='20' then

begin

label80.Visible:=true;

label80.Top:=54;

label00.Visible:=true;

label00.Top:=37;

label20.Visible:=true;

label20.Top:=20;

label40.Visible:=true;

label40.Top:=3;

label60.visible:=true;

label60.Top:=-14;

end;

if scrolposl='30' then

begin

label00.Visible:=true;

label00.Top:=46;

label20.Visible:=true;

label20.Top:=29;

label40.Visible:=true;

label40.Top:=12;

label60.Visible:=true;

label60.Top:=-5;

label80.Visible:=true;

label80.Top:=-22;

end;

if scrolposl='40' then

begin

label00.Visible:=true;

label00.Top:=54;

label20.Visible:=true;

label20.Top:=37;

label40.Visible:=true;

label40.Top:=20;

label60.Visible:=true;

label60.Top:=3;

label80.visible:=true;

label80.Top:=-14;

end;

if scrolposl='50' then

begin

label20.Visible:=true;

label20.Top:=46;

label40.Visible:=true;

label40.Top:=29;

label60.Visible:=true;

label60.Top:=12;

label80.Visible:=true;

label80.Top:=-5;

label00.Visible:=true;

label00.Top:=-22;

end;

if scrolposl='60' then

begin

label20.Visible:=true;

label20.Top:=54;

label40.Visible:=true;

label40.Top:=37;

label60.Visible:=true;

label60.Top:=20;

label80.Visible:=true;

label80.Top:=3;

label00.visible:=true;

label00.Top:=-14;

end;

if scrolposl='70' then

begin

label40.Visible:=true;

label40.Top:=46;

label60.Visible:=true;

label60.Top:=29;

label80.Visible:=true;

label80.Top:=12;

label00.Visible:=true;

label00.Top:=-5;

label20.Visible:=true;

label20.Top:=-22;

end;

if scrolposl='80' then

begin

label40.Visible:=true;

label40.Top:=54;

label60.Visible:=true;

label60.Top:=37;

label80.Visible:=true;

label80.Top:=20;

label00.Visible:=true;

label00.Top:=3;

label20.visible:=true;

label20.Top:=-14;

end;

if scrolposl='90' then

begin

label60.Visible:=true;

label60.Top:=46;

label80.Visible:=true;

label80.Top:=29;

label00.Visible:=true;

label00.Top:=12;

label20.Visible:=true;

label20.Top:=-5;

label40.Visible:=true;

label40.Top:=-22;

end;

With image1.Canvas do

Begin

repaint;

pen.Width:=2;

pen.Color:=clred;

brush.Color:=clyellow;

font.Color:=clblue;

font.Style:=[fsbold];

textout(0,0,'TRANSMISSION'+' 4250 MHz');

label8.Caption:='F tx ='+' 4250 MHz';

moveto(0,image1.Height);

lineto(round(image1.Width/5),0);

lineto(round(image1.Width*0.4),image1.Height);

lineto((round(image1.Width/5)*3),0);

lineto((round(image1.Width/5)*4),image1.Height);

lineto((round(image1.Width/5)*5),0);

End;

With image2.Canvas do

Begin

PatBlt(image2.Canvas.Handle, 0, 0,

image2.ClientWidth, image2.ClientHeight, WHITENESS);

repaint;

pen.Width:=2;

pen.Color:=clgreen;

brush.Color:=clwhite;

font.Color:=clblue;

font.Style:=[fsbold];

textout(0,0,'Reflection '+ floattostr(4250+scrollbar1.Position*0.4)+' MHz');

label9.Caption:='F rx = '+floattostr(4250+scrollbar1.Position*0.4)+' MHz';

moveto(scrollbar1.Position-200,image2.Height);

lineto(round(scrollbar1.Position/2.5)+round(image1.Width-600),0);

lineto(round(scrollbar1.Position/2.5),image1.Height);

lineto(round(scrollbar1.Position/2.5)+round(image1.Width/5),0);

lineto(round(scrollbar1.Position/2.5)+round((image1.Width/5)*2),image1.Height);

lineto(round(scrollbar1.Position/2.5)+round((image1.Width/5)*3),0);

lineto(round(scrollbar1.Position/2.5)+round((image1.Width/5)*4),image1.Height);

lineto(round(scrollbar1.Position/2.5)+round((image1.Width/5)*5),0);

end;

end;

end.

Şəkil 3.2. Radiohündürlük ölçən proqramının istifadəçi interfeysi

NƏTİCƏ

Kurs layihəsi Hava gəmisi radiohündürlükölçənin hesablayıcı blokunun riyazi modelinin qurulmasına həsr olunub. Kurs layihəsində uçuş hündürlüyünün ölçülməsinin barometrik üsulu və ya radiotexniki (radiodalğalar vasitəsilə) hesablanması üsulları qeyd olunmuşdur. Hava gəmisində barometrik hündürlürün ölçülməsi düsturunun isbtı verilmişdir. Radiodalğaların ötrülən və qayıdan tezliklərin fərqinin yerin atmosferində yayılmasının xüsusiyyətlərinə əsaslanmış uçuşun həqiqi hündürlüyünün (radiohündürlük) ölçülmə üsulu və iş prinsipi qeyd olunmuşdur.Məqsəd radiohündürlükölçən sisteminin komputerlərinin, antennalarının, təyyarədə yerləşdirilməsi, uyğun displeydə (EADI) indikası etdirilməsi, digər vacib sistemlərlə qarşılıqlı interfeysi (əlaqəsi), HG-nin (bizim kurs layihəsində Boing-767 təyyarəsinin radiohündürlükölçən sistemi araşdırılmışdır) radiohündürlükölçən sisteminin işinin öyrənilməsindən ibarətdir. Kurs layhəsində təyyarənin 2500 feet hündürlükdən aşağıda 4200-4400 MHz tezllik diapazonunda radiohündürlükölçənin iş rejiminin alqoritm və programı qurulmuşdur. radiohündürlükölçənin hesablayıcı blokunun riyazi modeli qurulmuş, radiohündürlükölçən sisteminin hesabatı aparılmışdır.

ƏDƏBİYYAT

1. 
   Boeing 767.TRAINING MANUAL. Part one..BK-767FSL-301R0-NAV-2OF2-98191. 440 pages
   
2. 
   Ian Moir, Allan G Seabridge. Civil Avionics Systems. Copyright © 2003 Ian Moir and Allan Seabridge. Professional Engineering Publishing, UK 2003. 396 pages
   
3. 
   Mike Tooley. Aircraft Digital Electronic and Computer Systems: Principles, Operation and Maintenance. First edition 2007. Copyright © 2007, Mike Tooley. Published by Elsevier 2007. ISBN–13: 978-0-7506-8138-4. 209 pages
   
4. 
   CARY R. SPITZER. The Avionics Handbook. © 2001 by CRC Press LLC. ISBN 0-8493-8348-X. 541 pages
   
5. 
   R.P.G. Collinson Introduction to Avionics Systems Third edition. © Springer Science+Business Media B.V. 2011. ISBN 978-94-007-0707-8. 547 pages
   
6. 
   Avionics fundamentals. Jeppesen. Second edition. ©Jeppesen & United Ailrines. 2006. 432 pages
   
7. 
   Spitzer, Cary R. Avionics : elements, software, and functions © 2007 by Taylor & Francis Group, LLC. ISBN 0-8493-8438-9. 448 pages
   
8. 
   Ə.S.Səmədov, İ.M. İsmayılov, S.M. Kərimov. Aviasiya İnformasiya-İdarəetmə Sistemləri. 1 – ci cild.Dərs vəsati. Milli Aviasiya Akademiyası, Bakı,2017,214 səh