Фирузя мяммядли

Фирузя Мяммядли 
Birincilərin mürəkkəb söz qəlibinə düşməsi ancaq 
leksik məna və qrammatik əlaqəyə əsaslanırsa, 
ikincində 
sözün 
məcaziləşərək 
öz 
leksik 
mənasından ayrılması zəruri meyara çevrilir. Yəni 
frazeoloji vahidin hansı formulada meydana çıx-
masından daha öndə onun semantik istiqaməti 
durur. Məhz bu semantik dəyişmələrin üstünlüyü 
və üstə gəl iki və ya üç komponentliliyi bu dil 
vahidlərini semantik yolla sözyaratmaya bağlayır. 
Frazeoloji vahidləri semantik yolla söz 
yaratmaya daxil edən professor B.Xəlilov bu 
cəhətləri düzgün müşahidə etmiş və frazemlərin 
semantik istiqamətini dəqiq qiymətləndirmişdir. 
S.Cəfərov frazeoloji vahidləri təhlil edərkən 
göstərir ki, frazeoloji birləşmələrin bir qismində 
(idiomlar) 
birinci 
komponent 
qrammatik 
dəyişikliyə uğraya bilmədiyi kimi, tərəflər arasına 
söz də daxil ola bilmir. Bu baxımdan belə vahidlər 
məcazi mənalı mürəkkəb sözlərə oxşayır. Lakin 
bunların arasında fərq ondan ibarətdir ki, 
mürəkkəb sözlər müəyyən bir məfhumu müstəqim 
şəkildə ifadə etdiyi halda, idiomlar (qovuşma) məf-
humu dolayı yolla ifadə edir. Məs: «suiti», 
«ördəkburun», 
«istiot» 
mürəkkəb 
söz, 
«atbalaxanım», 
«qırdı-qaçdı», 
«kütbeyin» 
qovuşma idiomdur. 
Daha sonra müəllif fıkrini davam etdirərək 
yazır: «Qovuşma idiomların məcazi mənalı 
mürəkkəb sözlərdən bir fərqi də ondan ibarətdir ki, 

---

549 
Сечилмиш ясярляри 
lX 
mürəkkəb sözlər təklikdə işləndikdə də müəyyən 
bir məfhum ifadə edən söz kimi özünü göstərir, 
lakin qovuşmaların bir məfhum ifadə etmə 
xüsusiyyəti cümlə daxilində daha tez nəzərə çarpır. 
Məsələn,
göz eləmək, əlbəyaxa olmaq, əl-ayaq