Fiziologiyasi va gigiyenasi

M uskullarning tuzulishi:
A - ko’ndalang kesilgan muskullar: 1 - muskul tolalarning tutami;
2 - alohida muskul tolalari:
В 
- skelet muskullarining umumiy ko'rinishi: 
1 
- qorincha; 
2 
- pay.
Har bir muskul katta miqdordagi ko'ndalang targ'il muskul 
tolalaridan iborat bo'ladi. Bu tolalar parallel holda joylashgan 
bo'lib. o 'sh a bir-biri bilan bo'sh biriktiruvchi to 'q im a bilan tutash- 
gan b o iib b o g ia r hosil qiladi. Barcha muskullar tashqi tom ondan 
yupqa biriktiruvchi po'stloq-fassiya bilan qoplangan b o ia d i. M us­
kul tolalari sarkoplazmadan tashkil topgan b o iib . ular bo'ylab qis­
qarish xususiyatiga ega b o ig a n iplar-miofibrillar hamda mitoxon- 
driylar va hujayraning boshqa organoidlari joylashgan.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

M uskullar qon tomirlariga boy bo'ladi, tom irlar orqali qon ular- 
ga to'yim li moddalarni va kislorodni olib keladi va almashinuv 
mahsulotlarini olib ketadi. Muskul larda у ana limfa tomirlari ham 
mavjud (17-rasm).
Muskul larda nerv uchlari-retseptorlar joylashgan bo‘lib, ular 
muskullarning qisqarish va cho'zilish darajalarini qabul qiladi.
M uskullarning shakli va o ‘lchami ular bajaradigan ishlarga 
bog'liq. Uzun, keng. kalta va aylana muskullar farqlanadi. Uzun 
muskullar qo'l va oyoq larda, 
kalta muskullar
qayerda harakatla- 
nish tor doirada bajarilsa (masalan, umurtqalar orasida) o'sha joy- 
larda joylashadi. 
Keng muskullar
gavdada va tananing bo‘shliqlari 
devorlarida (masalan, qorin, yelka, ko'krak muskullari) joylashsa, 
aylana muskullar
tana teshiklari atrofida joylashib qisqargan payt­
da ularni toraytiradi. Bunday muskullar sfinkterlar deb ataladi.
Funksivasi bo'yicha ham muskullar - bukuvchilar, yozuvchilar- 
ga, y a ’ni olib keluvchi va olib ketuvchi muskullar hamda ichga va 
tashqariga aylanuvchi muskullarga bo'linadi.