Foydalanish istiqbollari

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES 
VOLUME 2 | ISSUE 1 | 2021 
ISSN: 2181-1385 
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 
Academic Research, Uzbekistan 690 www.ares.uz 
ispolzovaniya alternativnix motornix topliva” nomli dissertatsiya ishida transport 
vositalari uchun alternativ yoqilg‟ilardan foydalanishning ekologik samaradorligi 
asoslari keltirilgan va asoslab berilgan [6].
Maqolada keltirilgan ma‟lumotlar o‟tkazilgan tadqiqotlar va shu yo‟nalishda 
ish olib borgan olimlarning tadqiqotlari natijalaridan foydalangan holda tahlil 
etilgan. 
NATIJALAR
O‟tkazilgan eksperimental tadqiqotlar natijalari shuni ko‟rsatadiki, Tarkibida 
83…96 % metan bo‟lgan siqilgan tabiiy gaz massasi bo‟yicha 25 % vodoroddan 
tarkib topgan va yuqori oktan soniga ega (OCHM=130 gacha) va shu sabali =13 
bo‟lganda detonatsiyasiz yonishi mumkin, bu esa effektiv foydali ish 
koeffitsientini η
e
=0,36 ga yetkazish imkonini beradi. 
Tabiiy gaz yonganda benzin yonganiga nisbatan o‟rtacha SN 40 % kam, SO 
esa 75 % kam, SO
2
esa 25 % kam hosil bo‟ladi, bundan tashqari dizel yonilg‟isi 
yonganiga nisbatan SN+NO
x
80 % kam va SO esa 50 % kam hosil bo‟ladi. 
Dizel dvigateli bazasida yaratilgan gazli dvigatelda azot oksidlarini chiqarish 
0,44…14,0 g/km ga, uglevodorodlarni chiqarish 0,8…1,9 g/km ga va uglerod 
oksidlarini chiqarish 2,8…11,6 g/km ga kamaygan [6]. 
Dvigatelga yonilg‟ining har xil turlarini uzatish masalasini ularning quyidagi 
xossalarini tahlil qilmasdan va hisobga olmasdan yechish mumkin emas: 
- fizikaviy-kimyoviy xossalari, ular odatda dvigatel ishini hamda yonilg‟i 
uzatish yoki ta‟minlash tizimining konstruktiv xususiyatlarini belgilaydi; 
- energetik (issiqlik-texnik) xossalari, ular yonish jarayoni borishining va 
dvigatel ishchi jarayonining sifati va xarakterini belgilaydi; 
- gazodinamik va texnologik-ishlab chiqarish xossalari, ular yonilg‟ilarni olish, 
transportirovka qilish, zapravka qilish va saqlash bilan bog‟langan; 
- zaharlilik xossalari, ular atrof-muhitga ta‟sirni belgilaydi. 
Yuqorida bayon qilinganlarga ko‟ra muqobil motor yonilg‟ilarni ularning qator 
xarakterli belgilari bo‟yicha klassifikatsiya qilish mumkin (1-chizma). 
Gazni tutun, qurum va chala yonishning boshqa mahsulotlarini hosil qilmasdan 
yoqish mumkin. Gazni oltingugurtli birikmalardan nisbatan osonlik bilan tozalash va 
yuqori malakali iste‟molchilarni oltingugurtsiz yonilg‟i bilan ta‟minlash mumkin, uni 
yoqqanda SO
2
va SO
3
hosil bo‟lmaydi. 

---