Fяxrяddиn mustafayev

 
 
Ələkbərov Urxan Kazım oğlu
(1943) 
 
Müasir biologiya, xüsusilə genetika elmi və 
Davamlı İnsan İnkişafı sahəsində həm ölkəmizdə, 
həm də xaricdə məşhur bioloq kimi tanınan, 
biologiya elmləri doktoru, akademik, Urxan Kazım 
oğlu Ələkbərov hazırda ölkəmizi dünyada məş-
hurlaşdıran, tanıtdıran görkəmli alimlərimizdən 
biridir. O, 300-dən çox elmi əsərin, o cümlədən 15 
monoqrafiyanın, kitab, dərslik və dərs vəsaitinin, 
28 müəllif şəhadətnaməsinin, 7 patentin müəllifidir. 
Onun əsərləri Türkiyə, Rusiya, ABŞ, Almaniya, 
Fransa, İngiltərə, İtaliya, Yunanıstan, Kanada və b. ölkələrdə nəşr olunmaqla 
böyük elmi marağa səbəb olmuşdur. Həmin əsərlər arasında biologiya və 
genetikaya aid olan dərsliklər və dünyada ilk dəfə olaraq «Davamlı İnsan 
İnkişafına» həsr olunmuş orta və ali məktəblər üçün tədris proqramı və 
dərslikləri xüsusi qeyd etmək lazımdır. Alimin 2005-ci ildə nəşr olunan 
«Davamlı İnsan İnkişafının təmini üçün ətraf mühitin idarə olunması» qısa kursu 
ABŞ universitetlərində dərs vəsaiti kimi istifadə olunur. Bu əsər ingilis dilinə 
tərcümə edilərək BMT və təşkilata üzv olan bütün ölkələrin internet saytında 
yerləşdirilmişdir. BMT bunların haqqında 2004-2005-ci illərdə informativ 
məlumatlar yaymış və bu fəaliyyəti «innovativ ideya və təsir» kimi 
qiymətləndirmişdir. U.Ələkbərov dünyada ilk İnsan İnkişafı Mərkəzinin 
yaranmasının təşəbbüskarı və 2002-ci ildən onun rəhbəri, BMT-nin «İnsan 
İnkişafı» Proqramının və hesabatların hazırlanması üzrə ekspertidir. Onun elmi 
yaradıcılığının əsas prioritetini genofondun mühafizəsinin nəzəri-praktiki 
əsaslarının antimutagenez fenomeni əsasında ətraf mühitin çirklənməsi 

---

71 
nəticəsində cari və uzunmüddətli neqativ genetik fəsadların qarşısının alınması, 
təbii populyasiyaların davamlılığında gen mühafizə sistemlərinin rolunun, ətraf 
mühitin çirklənməsi və qocalma ilə bağlı genetik aparatın tənzimləmə 
funksiyasının pozulma proseslərinin əhəmiyyətini müəyyən edib və onların 
tənzim edilməsinin öyrənilməsi kimi elmin yeni istiqamətinin formalaşdırılması 
təşkil edir. Alimin antimutagenez fenomeni haqqındakı ilk məlumatı 1952-ci 
ildə dərc edilmişdir. U.Ələkbərovun elmi maraq dairəsinin əsas istiqaməti anti-
mutagenez, irsi dəyişkənlik prosesinin tənzimlənmə mexanizmi, mutagenez, 
kanserogenez, qocalmanın idarəolunmasının öyrənilməsi istiqamətinə yönəl-
dilmişdir. Alimin rəhbərliyi ilə 25 elmlər namizədi və 4 elmlər doktoru hazır-
lanıb. O, hazırda elmi-pedaqoji fəaliyyətinin ən məhsuldar dövrünü yaşamaqla, 
genetika elminin və biologiyanın digər sahələrinin əsas prioritetinin öyrənilməsi 
istiqamətində qlobal elmi axtarışlarını uğurla davam etdirir və Dövlət İdarəetmə 
Akademiyasının rektorudur.