Garmonik tebranishlar generatorlari

7.3. Vin ko'prikli RC generator

Kirish signalining fazasi 360° buruvchi ikki kaskadli kuchaytirgichlardan iborat. Generatorlarda sinusoidal tebranishlarni hosil qilish uchun teskari bog'lanish zanjirida chostataga bog'liq bo'lgan.

Vin ko'prigi deb ataluvchi to'rt qutblidan foydalaniladi. Prinspial sxemasi 7.5-rasmda tasvirlangan Vin ko'priginirigi generatsiya chostotasi va uzatish koefisiyenti zanjirning elementrlari parametrlari bilan aniqlanadi.
(7.9)


(7.10)

7.6 rasm.Vin ko'prigining prinsipial sxemasi va uzatish koeffisiyentining

chostotaga bog'liqlik grafigi.

Zanjir elementlari parametrlari teng bo'ladi, yani agar R₁ = R₂, С₁=C₂ u holda bo'ladi.

Tranzistorlardan iborat Vin ko'prikli RC generatorining prinsipial sxemasi 7.7-rasmda tasvirlangan. Generatsionalyotgan signalning chostotasi va amplitudasi stabillashtirish maqsadida C₄, R_tes._bog’, R_e1 elementlaridan iborat manfiy teskari bog'lanish zanjiri tuzulgan. Amplituda stabillashtirish effektini oshirish usullaridan biri teskari bog'lanish zanjirida termistorni qo'llashdir. Termistor qiziganda uning qarshiligi kamayadi va teskari bog'lanish zanjiri uzatirsh koeffisiyenti β≈R_e1/(R_e1 + R_os)≈ R_e1/R_os ortadi.
Generator umumiy emitterli sxema asosida tuzilgan ikki kaskadli kuchaytirgichdan iborat bo'lib har bir kaskadda tok bo'yicha manfiy teskari bog'lanish (R_e1,R₄,R_e2)R_b) amalga oshirilgan. Bu tranzistorlarning tinchlikdagi ishchi nuqtasini harakat bo'yicha stablizatsiya qiladi va shu bilan bir qatorda generatsiyalanayotgan sinusoidal tebranishlar shakli buzilishlarini kamaytiradi. Generatorda Vin ko'prigi R1C1, R2C2 elementdan tashkil topgan. Chiqish kuchlanishi U₂ amplitudasini va ω₀ generatsiya chostotasini stablizatsiya qilish maqsadida C4 R_tb R_e1 elementlaridan tashkil topgan manfiy teskari bog'lanish zanjiri qo'llanilgani generatsiyalanoyatgan sinusoidal tebranishlar amplitudasining yuqori stabilligini taminlaydi.




7.7-rasm.Vin ko'prikli RC generatorining sxemasi.

Generator ishlab chiqarayotgan sinusoidal tebranishlar ω₀ chostotasini keng chostota oralig'ida o'zgartirish uchun Vin ko'prigi elementlaridan birii o'zgaruvchan qilib tanlash yetarlidir.

Vin ko'prikli RC generatorlarda operatsion kuchaytirgichlardan ham loydalanish mumkin. Bunda musbat teskari bog'lanish zanjiri operatsion kuchaytirgichning chiqishi bilan inverterlovchi kirishlari orasiga ulanadi.
Eng oddiy operatsion kuchaytirgichli Vin ko'prigi orqali musbat teskari bog'lanish amalga oshirilgan RC generatorining prinsipial sxemasi 7.8-rasmda tasvirlangan.

7.8-rasm.Vin ko'prikli operatsion kuchaytirgichdagi RC generator sxemasi.

Manfiy teskari bog'lanishli operatsion kuchaytirgichda tuzilgan avtogenerator sxemasi 7.5-rasmda tasvirlangan sxemada manfiy teskari bog'lanish R₃R₄ rezistorlardan iborat zanjir yordamida amalga oshirilgan. Sxemaning o'ziga xosligi shundaki avto tebranishlar o'yg'onganga qadar kβ₀ > 1 bo'lsin va tebranishlar yuzaga kelgandan so'ng esa kβ₀≈1 bo'lishi lozim.

Bu vazifani manfiy teskari bo'g'lanish zanjiridagi cho'g'lanuvchi yoritgich lampa yordamida amalga oshiriladi. Sxemasi 7.5-rasmda tasvirlangan avtogenerator 1Гц=200 кГц chastota dipazonida muvofaqiyatli ishlaydi va nochiziqli buzilishlar 0,5% dan oshmaydi. Generatorning chastotasini keng chostota oralig'ida (R₁=R₂ bo’lganligi sababli) R₁ va R₂ rezistorlarning bir vaqtda o'zgartirish bilan amalga oshirish mumkin. Manfiy teskari bog'lanishli operatsion kuchaytirgichli RC generator.

4.