General Motors Company yoki General Motors

XXI asrning boshlanishi: bankrotlik va tiklanish[tahrir | manbasini tahrirlash]
21-asrning birinchi oʻn-yilligi oxirida GMning moliyaviy ahvoli yomonlashdi. 2009-yil 1 iyunda kompaniya bankrotlik toʻgʻrisida ish yuritishni boshladi (Amerika Qoʻshma Shtatlari Bankrotlik toʻgʻrisida Federal qonunining 11-boʻlimi) — daʼvo Nyu-Yorkning Janubiy Federal okrug sudiga topshirildi. Bankrotlik shartlariga koʻra, AQSh hukumati kompaniyaga qariyb 30 milliard dollar miqdorida mablagʻ ajratdi va buning evaziga konsernning 60 foizini, Kanada hukumati — 9,5 milliard dollar evaziga 12 foiz aktsiyalarni, Birlashgan avtoulovchilar kasaba uyushmasi — 17,5 foiz aktsiyalarni oldi. Qolgan 10,5 % aktsiyalar kontsernning yirik kreditorlari oʻrtasida oʻzaro taqsimlangan. AQSh prezidenti Barak Obamaning taʼkidlashicha, davlat GMni doimo nazorat qilishni va ulushning moliyaviy ahvoli yaxshilanishi bilan boshqaruv ulushidan xalos boʻlishni rejalashtirmaydi. Natijada, 2009-yil 10-iyulda yangi General Motors Company mustaqil kompaniyasi tashkil etildi. Eski GM (General Motors Corporation) nomi „Motors Liquidation Company“ deb oʻzgartirildi.
Bankrotlik tugaganidan keyin konsern ikkita kompaniyaga boʻlinadi, birinchisi eng koʻp zarar koʻradigan boʻlinmalarni, ikkinchisi esa eng daromadli Chevrolet va Cadillac avtomobillarini oʻz ichiga oladi deb taxmin qilingan. Xususan, 2009-yilda GM zararli Opelni sotishni rejalashtirdi va uning ishtirokchilaridan biri Magna International va Rossiyaning Sberbank konsorsiumi edi. Biroq, noyabr oyining boshida, GM rivojlanayotgan sanoatni inqirozdan chiqishini va kichik avtomobil bozorini tark etishni istamasligini aytib, Opelni oʻzi uchun saqlab qolishga qaror qildi.
2010-yil oxirida GM tarixdagi eng yirik aktsiyalarni ommaviy joylashtirishni amalga oshirdi. Joylashtirish jarayonida 2009yilda bankrotlikning asosiy aktsiyadorlariga aylangan AQSh va Kanada hukumatlari oʻzlarining aktsiyalarini jami 23.1 milliard dollarga sotdilar.
2012-yilning oʻrtalaridan boshlab kompaniya Germaniyaning taniqli Hesler professional uskunalar fabrikasida nazorat paketini sotib oldi va toʻliq egasiga aylandi. Bu qurilish va bogʻdorchilik uchun uskunalar ishlab chiqaradigan alohida sanoatni tashkil etish imkonini berdi.
2. 2009-yilning 30-martida GM ning bosh boshqaruvchisi sifatida saylangan Fritz Henderson “numbers guy” edi biroq, u kompaniya’ning madaniyati o`zgartirilishi kerakligini bilar edi. Uning yangi tashkiliy madaniyati haqidagi farazi 4 ta ko`rsatmaga bo`g`liq edi: risk olish, hisobot beruvchi, tezlik va xaridor mahsuloti etibori. Muammo shunda ediki, GM oldinlari ham miksed muvaffaqqiyat bilan o`zini boshqattadan kashf qilishga ham harakat qilgan edi. “GMning o`tmishi madaniyatni o`zgartirish haqidagi doimiy gaplar bilan to`lib toshgan edi….. U brendlar, bo`limlar va viloyatlar o`zini-o`zi boshqarish va federtsiya ichidagi raqobatlashuvchi shtatlarda byuokratik kompaniyalar bo`ylab madaniy o`zgarishni tashkil etishga jon jahdi bilan harakat harakat qilgan.” Biroq, GMning boshqaruvchilari bu safar boshqacha bo`ladi deb ta’kidladilar. Barchasiga qaramasdan, bankrotlik va kuchli boshqaruvning tanlangan bartarafligi bore di. Narsalar rostdan ham o`zgarayotgan edimi?Uning yaxshi maqsad qilingan rejasiga qaramasdan Henderson 2009-yilning 1-dekabrida kengash tomonidan o`z vazifasidan ozod etildi.Bazilar uni kompaniuya’ni o`zgartirish darajasida qatiy emas deb topdilar (o`yladilar). Uni o`rnini egallagan shaxs Obama adminstratsiyasining bankrotlikdan so`ng avtomobil ishlab chiqaruvchilarining qayta tiklanishlarini nazorat qiluvchi “avtomobil bodshosi” Ed Whitacre edi va u AT&T ning yaxshi xurmat qozonib nafaqaga chiqqan va raisi edi.
3. GM ning “zo`r berib ishlangan” madaniyatini o`zgartirishda Whitacre duch keladigan qiyinchiliklar judayam katta. Bosh direktor va boshqa bosh boshqaruvchilarning yaqinda bo`lib o`tgan majlisi nima uchun bundayligi ko`rsatadi. Majlis avtomobil va yuk mashinalarining yangi avlodlari uchun bo`lgan rejalarni tasdiqlash uchun o`tkazildi. Boshqaruvchilar o`zlari tayyorlagan barcha rasmlar, jadvallar va moliyaviy hisob-kitoblar (loyihalar) ini ko`rsatib bo`lmaslaridan Whitacre nima uchun ular birinchi navbatda majlis qilayotganliklarini so`rash uchun ularni to`xtatdi. “Barchangiz buni barchasini astoydil tekshirib chiqdilaring, fikrimcha sizlar birorta foydsiz va foyda keltirmaydigan narsani isbotlab bermoqchi emassizlar, xo`sh nima uchun oxirgi qarorni qabul qilmaysizlar?” U rejalarni ko`rsatilishi va taklif qilinishiga imkon berdi va odatiy juma kengashi tarqatildi. Va buni amalga oshirgan faqatgina bosh boshqaruvchilar emas. Ilgarilari, hattoki kichik qarorlar ham komissiyadan komissiyaga o`tib astoydil o`ylab ko`rilar edi. Whitacre buni o`zgartirishga harakat qilmoqda. Boshqaruv va qaror qabul qilishni GM ning “multilayered” tashkilotiga yuklash va byuokratikani yo`q qilish Whitacre harakatv qilayotgan madaniy o`zgarishlarning katta qismlari hisoblanadi. GM ning kuchli korporativ madaniyatini o`zgartirish oson kechmasligi tayin biroq, agar GM yana oldingidek “automotive icon” bo`lmoqchi bo`lsa, bu muhimdir.
4. Whitacre kirishgan o`zgarishlar bilan, GM 2010-yilning boshlang`ich ikki choraklarida foydaga erishdi. Uning maqsadi birga bo`lganligi tufayli, Whitacre 2010-yilning erta avgustida bosh direktorlik maqomidan ketdi va direktorlar kengashining azosi bo`lgan Daniel Akerson uning o`rmini egalladi.