Giriş Kodlara nəzarət olunması

Kodlara nəzarət olunması

Komputer sisteminə daxil edilən zaman səhvlərin olmaması üçün kodlara nəzarət etmək zəruridir. Bu, ən çox böyük uzunluğa malik olan (beş və çox işarəli) kodlara aiddir. Kompüter sisteminə səhv kodların daxil olmasının qarşısını almaq üçün daxil edilən koda avtomatik nəzarət məqsədilə nəzarət rəqəmindən istifadə edilir. Bu nəzarət rəqəmi kodu təşkil edən işarələr əsasında müəyyən alqoritm üzrə hesablanır və kod işarəsinin nəzarət hissəsinə çevrilir.

Nəzarət rəqəminin hesablanması üçün bir neçə metodlar mövcuddur. Onlardan ən geniş yayılanı modul üzrə nəzarətdir. Modul kimi elə rəqəmlərdən istifadə edilir ki, onlara digər rəqəmləri böləndə əksər hallarda qalıq qalır. Bu cür rəqəmlərə 9, 10, 11, 37 və s. aiddir. Məsələn, Texniki-iqtisadi və sosial informasiyanın ümumrusiya təsnifçisi üçün modul 11 qəbul edilmişdir. Bu modula görə nəzarət rəqəmləri hesablanır.

Modul 11 üzrə 342415 kodu üçün nəzarət rəqəminin hesablanma alqoritmi aşağıda şərh olunur.

Kodun hər bir dərəcəsi kodda dərəcələrin düzülmə ardıcıllığına uyğun olaraq natural sıranın ədədlərinə vurulur və bütün hasillər toplanır:

.

Sonra hasillərin cəmi 11-ə bölünür:

.

Burada qalıq 2 nəzarət rəqəmidir. Bu rəqəm kodun axırıncı rəqəmi kimi göstərilir.

Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi tərəfındən 1998-ci ildə «Məhsul Növləri Təsnifçisi» (MNT) işlənib hazırlanmış və hazırda tətbiq edilir. MNT respublika milli «İqtisadi Fəaliyyət Növləri Təsnifatı» ilə uzlaşdırılmışdır.