GÖMRÜk hüququ fənn n n predmet

MÜHAZ RƏ MƏTNLƏR  
«GÖMRÜK HÜQUQU»  
 
 
 
MÖVZU 1.  
 
GÖMRÜK HÜQUQU FƏNN N N PREDMET  
 
 
1. Gömrük işinin mahiyyəti va strukturu.  
2. Gömrük hüququnun predmeti  
3. Gömrük hüququnun hüququn digər sahələri ilə əlaqəsi 
4. Gömrük siyasəti və gömrük qanunvericiliyi 
5. Gömrük işi va bu sahədə qanunvericiliyin inkişaf tarixinə dair 
6. Gömrük işi sahəsində qanunvericiliyin formalaşması prosesi 
 
Gömrük işinin mahiyyəti va strukturu.  
Azərbaycan  iqtisadiyyatında  bazar  münasibəthrinin  inkisafı,  xarici  iqtisadi 
fəaliyyətin daha da liberallaşdırılması, sahibkarlıq və təsərrüfat fəaliyyəti ilə məşğul olan 
səxslər,  habelə  tələbələr,  aspirantlar  və  müəllimlər  tərəfindən  gomrük  işinə,  gomrük 
məsələləri  üzrə  qanunvericiliyə,  digər  tərəfdən  isə  gömrük  hüququnun  inkisaf 
problemlərinə  maraq  dairəsinin  kəskin  surətdə  artdığını  göstərir.  Bu  maraq  isə  gömük 
hüququ  üzrə  vəsaitin  olmaması,  dövri  nəsrlərdə  bu  sahəyə  dair  materialların  və  milli 
dildə kitab buraxılışının qismən az olması ilə əlaqədardır.  
Digər  tərəfdən  isə  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  gömrük  hüququ  üzrə  sabiq  ittifaq 
dövründə nəşr olunmuş tədris vəsaitləri və suveren Rusiya Fеderasiyasına mənsub olan - 
Rusiya  Gömrük  hüququna  aid  dərsliklər,  habelə  K.  F.  Heydərovun  «Gömrük  işinin 
ə
sasları»  toplusu  (4  cilddə)  istisna  olmaqla  göstərilən  sahəyə  dair  stabil  bir  dərslik 
yoxdur.  
Məhz bu göstərilənlər gömrük problemlərinin həlli baxımından bu tədris vəsaitinin 
yaranmasına yaradıcılıq impulsu vermişdir.  
Müəllif tərəfindən bir sıra aktual gömrük-hüquq problemlərinin həllinə kifayət qədər 
istinad,  movcud  ədəbiyyat  mənbələrindən  istifadə  edilməsi,  normativ-hüquqi  aktların 
müqayisəli  və  hərtərəfli  təhlili,  nəticələrin  şərhi  «Gömrük  hüququ»  tədris  vəsaitinin 
işlənib hazirlanmasına səbəb olmuşdur.  
Gömrük  hüququnun  xarakteristikası  zamanı  Azərbaycan  hüquq  elminin  sərbəst 
kompleks bir sahəsi kimi onun təhlilinə xüsusi diqqət yetirilmişdir.  
Bir sira mühüm məsələlərin həlli konseptual elmi-nəzəri, praktiki xarakter daşiyir və 
tədris vəsaiti ümуmi strukturuna görə ümumi, əsas və xüsusi hissələrdən ibarətdir.  

2 
 
Ümumi  hissədə  Azərbaycan  Respublikasında  gömrük  işinin  elmi-nəzəri,  hüquqi 
ə
sasları,  onun  strukturu  müfəssəl  şəkildə  öz  əksini  tapmışdır.  Bu  hissədə  gömrük 
hüququnun  predmeti,  sistem  və  mənbələri,  gömrük  hüquq  münasibətləri,  normaları, 
gomrük  hüquq  münasibətləri  və  gömrük  hüququnun  obyektləri  və  subyektləri,  hüquq 
pozulmasına  görə  məsuliyyət  məsələləri  şərh  olunmaqla  gömrük  hüququnun  kompleks 
hüquq sahəsinin yeni və sərbəst bir еlementi olduğu göstərilir.  
Ə
sas  hissədə  mal  və  nəqliyyat  vasitələrinin  sərhəddən  кеçirilməsinin  gömrük 
rəsmiləşdirilməsinin, nəzarətinin aparılmasının hüquqi tənzimlənməsi qaydaları, gömrük 
rejimləri, onlar üzrə gömrük proseduralarının tətbiqinin, gömrük nəzarəti formalarının və 
nəhayət  gömrük  tənzimlənmələrinin,  ödənişlərin  aпаrılmasının,  gömrük  güzəştlərinin, 
gömrük statistikasının və xarici iqtisadi fəaliyyətin mal nomenklaturasının aparılmasının 
qanunvericilik,  hüquqi-normativ  aktların  tətbiqi  ilə  əlaqadar  təhlili,  tafsiri-sarhi  hüquqi 
ə
saslarla müqayisəli surətdə verilmişdir.  
Xüsusi  hissədə  isə  hüquq-mühafizə  statusu  verilmiş  gömrük  orqanlarının  inzibati-
hüquqi,  inzibati-prosessual,  cinayat-hüquqi,  cinayat-prosessual,  əməliyyat-axtarış 
fəaliyyəti  formaları,  digər  tərafdən  isə  Аzərbаycаn  gömrük  təşkilatının  gömrük  işi 
sahəsində beynəlxalq - hüquqi əməkdaşlığına dair problemlər hərtərəfli və geniş surətdə 
təhlil olunaraq açıqlanmiş və bu sahədə fəaliyyət göstərən bəzi beynəlxalq təşkilatların, 
birliklərin xarakteristikaları verilmişdir.  
Bir  sözlə  gömrük  hüququ  gömrük-hüquq  münasibətlərini  tənzim1əyən  normativ-
hüquqi aktların məcmusu əsasınдa Аzərbаycаn qanunvericiliyinin bir sahəsi kimi, habelə 
gömrük-hüquq münasibətləri haqqında biliklərin məcmusu olan bir elm kimi xarakterizə 
olunmuşdur.  
Müəllifin  təqdim  etdiyi  vəsaitdə  qarşıda  qoyulan  məqsəd  вə  məsələlərə  nail 
olunmaqla bu sahədəki aidiyyatı problemlər öz həllini tapmışdır.  
Vəsait  gömrük  hüququnun  öyrənilməsinə  həsr  olunmuş  tədris  vəsaitlərindəndir  və 
ş
übhəsiz ki, iqtisadçılar, hüquqşünaslar, xarici iqtisadi fəaliyyatlə məşğul olan iş adamları 
və  onların  partnyorları,  tələbələr,  müdavimlər,  habelə  aspirantlar,  ümumilikdə  isə  geniş 
oxucu kütləsi üçün geniş maraq doğuracaqdır.  
Gömrük  işinin  mahiyyəti  va  strukturunun  izahı  va  əsaslandırılması  problemi 
konseptual-nəzəri deyil, eyni zamanda praktiki əhəmiyyətə malikdir.  
Azərbaycan  Respublikasinın  Gömrük  Məcəlləsinin  (GM) birinci  maddəsinə görə, 
Azərbaycan  Respublikasında  Gömrük  işini  malların  və  nəqliyyat  vasitələrinin 
Azərbaycan  Respublikasinın  Gömrük  sərhəddindən  keçirilməsinin  qaydaları  va  şərtləri, 
Gömrük ödənişlərinin alınması, Gömrük rəsmiləsdirilməsi, Gömrük nəzarəti və Gömrük 
siyasətinin  həyata  keçirilməsinin  digər  vasitələri  təşkil  edir.  Bu  qişa  va  səliş  tərif 
bütünluklə Gömrük işinin məğzini tam aça bilmasə da, əsasən onu xarakterizə edə bilir.  
Ilk  baxişda  Gömrük  işi  mahiyyət  etibari  ilə  sadə  gorünsə  da,  mürəkkəb  və 
kompleks xaraktеrli, həm də onun elementlərinin həmcins olmaması ilə diqqəti cəlb edir. 

3 
 
Bu  Gömrük  işinin,  mütəlif  yönümlü  va  müxtəlif  məqsədli  məsələlərin  halli  yolları  ilə 
ə
laqədardır. Gömrük işinin özünəməxsusluğu da məhz burada ozünü biruzə verir.  
Gömrük işinin tərkibinə yuxanda göstərilanlərdən başqa (GM, maddə 1), Gömrük 
statiştikasi  və  xarici  iqtişadi  fəaliyyatin  mal  nomenklaturasının  aparıllmasi  (XIF  MN), 
qacaqmalçılıq  və  Gömrük  işi  sahəsindəki  digər  cinayətlərə  qarsi  mübarizə,  Gömrük 
qaydalarının  pozulması  ilə  bağlı  icraatın  apanlmasi,  habelə  Gömrük  qaydalarının 
pozulması  ilə  bağlı  işlərə  baxılması  da  aid  edilməlidir.  Belə  bir  yanaşma  Gömrük  işi 
strukturunun, nəzəri cəhətdən tam açılmasına xidmət edir.  
Gömrük işinin strukturu ümumilikdə aşağidakı 12 blokda öz əksini tapmışdır: 
1.
 Gömrük siyasəti; 
2.
 Gömrük sərhədindən mal və nəqliyyat vasitələrinin keçirilməsi (prinsipləri); 
3.
 Gömrük rejimləri; 
4.
 Gömrük-tarif tənzimlənməsi; 
5.
 Gömrük ödənişləri; 
6.
 Gömrük rəsmiləşdirilməsi; 
7.
 Gömrük nazarəti; 
8.
 Gömrük statistikasi və xarici iqtisadi fəaliyyətin mal nomenklaturası; 
9.
 Qaçaqmalçılıq və Gömrük işi sahəsindəki digər cinayətlər; 
10.
 Gömrük qaydalarının pozulması və ona göra məsuliyyətlər; 
11.
 Gömrük qaydalarının pozulmasma gora işlərin icraatı; 
12.
 Gömrük qaydalarının pozulması üzrə işləra baxılması.  
 
Yuxarıda  göstərilən  blokların  hər  biri  Gömrük  işində  nə  qədər  müstəqil  hesab 
edilsə  də,  bu  bir  о  qədər  də  şərtidir.  Çünki  onların  mahiyyəti,  rolu  və  statusu  müxtəlif 
olsa  da,  ümumilikdə  Gömrük  işinin  bütövluyü  amilinə  (geniş  mənada  daxili  və  xarici 
iqtişadi məsələlərə) xidmət edir.  
Yuхarıda  göstərilən  ayrı-ayrı  blokların  statusunu  tanzimlamak  ücün  Gömrük 
huququnun  müstəsna  rоlu  vardvr.  Ümumilikdə  Gömrük  huququ  müхtəlif  hüquq 
nоrmaların məcmusundan ibarətdir (inzibati masulivvət normaları və prosessual Gömrük 
huquq  normaları).  Gömrük  huququnun  inzibati  məsuliyyət  normaları  ilə  prosessual 
Gömrük huquq normalarını fərqləndirmək lazımdır.  
Məsələn,  qaçaqmalçılıq,  Gömrük  ödənişlərindən  yayınma  və  Gömrük  işi 
sahəsindəki  digər  cinayətlər  inzibati  cinayət  htiquq  normalar  ilə  tənzimlənir  və  GM-də 
müvafiq  maddələrlə  göstərilmişdir.  Eyni  zamanda  Gömrük  orqanları  qacaqmalçılıq  və 
digər  cinayətlər  zamanı,  hüquq-mühafizə  orqanı  kimi,  cinayətin  törədilməsi  səbəblərini 
və  cinayəti  törədənlərin  şəxsiyyətinin  vaxtında  müəyyən  edilməsi  uçün  Azərbaycan 
Respublikasının cinayət-prosessual qanunvericiliyi əsasında cinayət işi qaldira hilər.  
Inzibati  Gömrük  hüququ  normalarının  gömrük-prosessual  hüququ  normalarından 
fərqi  daha  aydin,  GM-də  öz  əksini  tapmişdır:  «Gömrük  qaydalarının  pozulması  və  bu 

4 
 
pozuntulara gora məsuliyyət. Gömrük qaydalarının pozulması haqqinda işlər üzra icraat 
və həmin işlərə baxılma» . Bu bölmə özlüyündə iki sərbəst yarımbölmədən ibarətdir.  
Birinci yarımbölmə inzibati məsuliyyət üzrə Gömrük hüququna daxil olan gomrük 
qaydalarının  pozulmasının  müəyyənləşdirilməsi,  pozuntulara  görə  məsuliyyət,  cəza 
novləri,  gomrük  pozuntularinın  təsnifatı  (siyahışı)  və  pozuntulara  uyğun  konkret  cəza 
növlərinin tətbiq edilməsi məsələlərini əhatə edir.  
Ikinci  yarımbölmə  işə  gomrük-prosessual  normalarına  aid  olan,  gomrük 
qaydalarnıın pozulması haqqında işlərin icraatını və onlara baxılmanın ümumi şərtlərini 
ozündə  əks  etdirən  məsələləri  əhatə  еdir.  Hazırda  bu  müddəalar  dəgər  bir  məcəlləyə 
köçürülüb.  («Azərbaycan  Respublikasının  nzibati  Xətalar  Məcəlləsi»  nə  əlavə  оlununb 
2003 ildə qəbul оlunmuş yеni mətninə)  
 
Gömrük hüququnun predmeti və onun hüququn digər sahələri ilə əlaqəsi 
Bildiyiniz kimi, hər bir hüquq sahəsinin öz predmeti və tənzimləmə üsulları vardır. 
Gömrük  hüququ-hüquq  elmləri  sahəsində  yeni  və  ən  az  tədqiq  olunmuş,  sahə  olduğu 
üçün  digər  hüquq  sahələri  ilə  müqayisədə,  öz  predmeti  və  tənzimlənmə  üsulları  barədə 
hüquqşünaslar  arasında  vahid  fikir  yoxdur.  Bclə  ki,  bir  qrup  hüquqşünaslar  gömrük 
hüququnu, ancaq gömrük işi haqqındakı qanunlar barədə konkret, lakin sərbəst olmayan 
hüquq sahəsi kimi, digər bir qrupu isə onu inzibati hüquq sahəsinin sərbəst bir qolu kimi 
qəbul edirlər.  
Hər iki fikir söyləyən hüquqşünasların arqumentlərinin heç də əsassız olmadığını 
demək olar. Lakin gömrük hüququnun sərbəst bir sahə olduğu fikri, cəmiyyətdə daha çох 
özünə  tərəfdar  toplaya  bilmişdir.  Son  zamanlar  bu  sahədə  hüquqşünaslarla  iqtisadçı 
alimlər  arasında  daha  çox  elmi  mübahisələr  gedir.  Bu  fikir  mübadilələrində  iqtisadçılar 
daha  çox  iş  adamları  və  sahibkarların  dövlət  idarəetmə  orqanları  ilə  münasibətlərin 
hüquqi  cəhətdən  daha  səmərəli  tənzimlənməsini,  hüquqşünaslar  isə  bu  münasibətlərin 
tənzimlənməsi  zamaniı  mülki,  inzibati,  maliyyə  və  digər  hüquq  sahələrinin  hüquqi 
normalarının yerinə yetirilməsini irəli sürürlər.  
Gömrük  hüququnun  sərbəst  bir  sahə  olması  ilə  bağlı  irəli  sürülən  arqumentləri 
araşdiraq.  
Bütün  hüquq  sahələrinin  öz  konkrct  təhqiqat  sahəsi  predmeti  və  bu  sahəni 
tənzimləmək üçün xüsusi hüquqi normalar toplusu vardır.  
Ə
gər  biz  gömrük  hüququnun  əhatə  etdiyi  gömrük  işinin  strukturuna  və 
xüsusiyyətlərinə diqqət yеtirsək, onda konkret olaraq belə mürəkkəb bir sahənin hüquqi 
tənzimlənməsi  üçün  ayrıca  sahəyə  ehtiyac  olduğunu  görərik.  Gömrük  hüququnun 
predmеti  gömrük  işi  sahəsindəki  ictimai  münasibətlərin  hüquqi  normalarla 
tənzimlənməsidir.  
Gömrük  işi  öz  tərkibinə  və  strukturuna  görə  çox  mürəkkəb  olub,  kompleks 
xaraktcr daşıyır. Ona görə də gömrük işi sahəsindəki ictimai münasibətləri, tənzimlənmə 

5 
 
xüsusiyyətlərinə  görə  müxtəlif  hüquq  sahələrini  əhatə  edən  aşağıdakı  3  qrupa  bölmək 
olar: 
1)
 konstitusiya (dövlət) hüquqları; 
2)
 üstünlük təşkil edən inzibati və inzibati-prosessual hüquqlar; 
3)
 mülki, cinayət, əmək və digər hüquq sahələri, habelə qismən bеynəlxalq hüquq; 
Ə
gər gömrük işi sahəsindəki ictimai münasibətlər gömrük işinin strukturuna uyğun 
təsnif olunarsa, onda aşağıdakı qruplar alınar: 
1) Gömrük siyasəti sahəsindəki ictimai münasibətlər; 
2)
  Mal  və  nəqliyyat  vasitələrinin  gömrük  sərhəddindən  kеçirilməsi  ilə  əlaqədar 
prinsiplər və münasibətlər; 
3)
  Gömrük rejiminin statusunu xaraktеrizə edən münasibətlər; 
4)
  Gömrük-tarif tənzimlənməsi sahəsindəki münasibətlər; 
5)
  Gömrük ödənişlərinin toplanması sahəsindəki münasibətlər; 
6)
  Gömrük rəsmiləşdirilməsi ilə əlaqədar münasibətlər; 
7)
  Gömrük nəzarəti sahəsindəki münasibətlər; 
8)
  Gömrük  statistikası  və  xarici  iqtisadi  fəaliyyətin  mal  nomenklaturası 
sahəsindəki münasibətlər; 
9)
  Qaçaqmalçılıq  və  gömrük  işi  sahəsindəki  digər  cinayətlərlə  əlaqədar 
münasibətlər; 
10)
  Gömrük qaydalarının pozulması və ona görə məsuliyyətlə bağlı münasibətlər; 
11)
  Gömrük  qaydalarının  pozulması  ilə  əlaqədar  işlərin  icraatı  ilə  bağlı 
münasibətlər; 
12)
  Gömrük  qaydalarının  pozulması  ilə  bağlı  işlərə  baxılması  ilə  əlaqədar 
münasibətlər.  
Azərbaycan  Respublikasının  Gömrük  Komitəsi  qonşu  dövlətlərlə  və  beynəlxalq 
təşkilatlarla məhz yuxarıda sadalanan münasibətlər əsasında öz işini aparır.  
Yuxarıda  qeyd  olunan  ictimai  münasibətlər  təkcə  hüquqi  normalarla  deyil, 
Azərbaycan  Respublikasının  Gömrük  Məcəlləsində  və  «Gömrük  tarifi  haqqında» 
qanununda da öz əksini tapmışdır. Bu münasibətlər içərisində daha çох mal və nəqliyyat 
vasitələrinin  kеçirilməsi,  gömrük  rejiminin  statusu,  gömrük  rəsmiləşdirilməsi,  gömrük 
nəzarəti, gömrük ödənişlərinin alınması və gömrük orqanının vəzifəli şəхslərinin hüquqi 
vəziyyəti  ilə  əlaqədar  olan  ictimai  münasibətlər  daha  üstünlüyə  malikdirlər.  Bu 
münasibətlər  idarəеtmə  xaraktеrinə  malik  olub,  daha  çох  inzibati-hüquqi  tənzimlənmə 
sahəsinə aiddir. Lakin münasibətləri təkcə bu sahə ilə məhdudlaşdırmaq olmaz. Belə ki, 
qaçaqmalçılıq  və  gömrük  sahəsindəki  digər  cinayətlər  GM-də  göstərildiyi  kimi  Cinayət 
Məcəlləsinin  nоrmaları  ilə  tənzimlənir.  Əgər  bu  sahədə  olan  pozuntular  gömrük 
orqanlarının səlahiyyətinə aid edilmişdirsə, onda bu işlər Cinayət-Prosessual Mə-cəllənin 
normalarına uyğun həyata kеçirilir.  

6 
 
Gömrük  qaydalarının  pozulması  ilə  əlaqədar  GM-nin  X  bölməsindəki  «Gömrük 
qaydalarının pozulması və bu pozuntulara görə məsuliyyət» xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. 
Belə  ki,  bu  qaydaların  tənzimlənməsinin  hüquqi  normaları,  əgər  bir  tərəfdən,  inzibati 
hüquq sahəsinə aiddirsə, digər tərəfdən inzibati-prosessual hüquq sahəsinə aiddir.  
Gömrük  işi  sahəsində  gömrük  tarifi  və  gömrük  ödənişlərinin  alınması  ilə  bağlı 
münasibətlərin tənzimlənməsi zamanı inzibati, maliyyə, bank və vergi hüquqları, habelə 
valyuta qanunvericiliyi ilə əlaqədar hüquqi normalardan da istifadə olunur.  
Bu  halları  konkret  olaraq  Gömrük  Məcəlləsinə  uyğun  araşdiraq.  Məcəllədə 
göstərilir  ki,  «Azərbaycan  Respublikasının  gömrük  ərazisinə  gətirilən  və  bu  ərazidən 
aparılan  mallara  əlavə  dəyər  vergisinin  tətbiqi  bu  Məcəlləyə  və  «Ə1avə  dəyər  vergisi» 
haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun həyata keçirilir» (1 yanvar 2001-
ci  ildən  «Azərbaycan  Respublikasının  Vergi  Məcəlləsi»  qüvvəyə  mindiyinə  görə  bütün 
vergilər  bu  Məcəllə  ilə  tənzimlənir):  Göründüyü  kimi  bu  zaman  münasibətlərin 
tənzimlənməsi vergi hüququnun normaları əsasında həyata keçirilir.  
Başqa  bir  misal.  Məcəllədə  göstərilir  ki,  «Azərbaycan  Respublikasının  gömrük 
işini  aparan  icra  hakimiyyəti  orqanının,  Azərbaycan  Respublikasının  müvafiq  icra 
hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırmaqla, kommersiya məqsədləri üçün nəzərdə tutulmayan 
ayrı-ayrı malların sadələşdirilmiş, güzəştli qaydada Azərbaycan Respublikasının gömrük 
sərhədindən  keçirilmsi  üçün  miqdar  və  dəyər  məhdudiyyətlərini  müəyyən  etmək 
hüququna  malikdir»  .  Gömrük  Komitəsinin  Maliyyə  Nazirliyi  ilə  razılaşdıraraq  həyata 
keçirdiyi bu madd inzibati və maliyyə hüquqlarının hüquqi normaları ilə tənzimlənir.  
Məcəllənin  119-cu  maddəsinə  uyğun  olaraq  gömrük  ödənişlərinin  möhlət 
verilməsinə və ya vaxtının uzadılmasına görə Milli Bankın verdiyi kreditlər üzrə, həmin 
bankın  müəyyən  etdiyi  dərəcələrə  uyğun  olaraq  faizlərin  alınıb  dövlət  büdcəsinə 
keçirilməsi zamanı bank hüququnun normativ qaydalarından istifadə olunur.  
Gömrük orqanlarında calışan vəzifəli şəxslərin statusu ilə bağlı münasibətlər əmək 
hüququnun normalarına uyğun həyata keçirilir.  Gömrük  Məcəlləsinin  maddələrinə görə 
gömrük  orqanlarının  vəzifəli  şəxslərinin  əmək  haqqı,  iş  vaxtı,  əlavə  işləməyə  görə 
ödənişlərin  miqdarı,  pensiya  təminatı,  sosial  müdafiə  və  s.  habelə  оnların  hüquq-
mühafizə  orqanlarında  çalışan  dövlət  məmurları  ilə  eyni  statusa  malik  olmaları  ilə 
ə
laqədar olan bütün münasibətlər əsasən əmək hüququ normaları ilə tənzimlənir.  
Məcəllədə  nəzərdə  tutulan  «milli  valyuta,  milli  valyutada  qiymətli  kağızlar  və 
xarici  valyutaların  kеçirilməsi»  ilə  əlaqədar  olan  münasibətlər  isə  Azərbaycan 
Respublikasının valyuta qanunvericiliyinin hüquqi normalarına uyğun həyata keçirilir.  
Bütün  deyilənləri  yekunlaşdırmaq  istəsək,  gömrük  işində  ictimai  münasibətlərin 
tənzimlənməsi üçün Konstitusiya (dövlət), inzibati, inzibati-prosessual, maliyyə, cinayət, 
ə
mək,  bank,  pensiya,  mülki,  habelə  qismən  beynəlxalq  hüquq  sahələrinin  normaları, 
eləcə  də  valyuta  və  girov  qanunvericiliyinin  normalarından  istifadə  edilməsi,  gömrük 

7 
 
hüququnun  sərbəst  bir  sahə  kimi  fəaliyyət  götərməsinə  nəinki  mane  olur,  əksinə  onu 
vacib edir.  
Bütünlükdə,  gömrük  işinin  hüquqi  cəhətdən  tənzimlənməsi  mexanizmini  yalnız 
gömrük  hüququnun  sərbəst  hüquq  sahəsi  olması  nəticəsində  hayata  keçirtmək 
mümkündür.  
Gömrük hüququnun əsas məqsədləri aşağıdakılardır: 
1)  gömrük  işini  həyata  keçirmək,  onun  inkişafını  və  təkmilləşdirilməsini  təmin 
etmək  üçün,  gömrük  və  digər  müvafiq  dövlət  orqanlarına  səmərəli  fəaliyyət  şəraiti 
yaratmaq; 
2)
  gömrük  siyasətinin  həyata  keçirilməsi  üçün  optimal,  elmi  cəhətdən 
ə
saslandırılmış və daha çox demokratik dəyərlərə söykənmiş gömrük sistemi yaratmaq; 
3)
  ölkə vətəndaşlarının hüquq və azadlıqlarının qanuni təminatı, onların birləşdiyi 
ictimai birliklərin gömrük işi ilə əlaqədar fəaliyyətləri zamanı, habelə, xarici vətəndaşlar 
və  vətəndaşlığı  olmayan  fiziki  şəxslərin,  həmçinin  hüquqi  şəхslərin  gömrük 
qanunvericiliyində  nəzərdə  tutulan  bütün  hüquqlarının  qorunması  üçün  möhkəm,  sabit 
hüquqi təminat yaratmaq; 
4)  Azərbaycan  Respublikasının  sosial-iqtisadi  üstünlüklərini  və  maraqlarını 
qorumaq  (ilk  növbədə  burada  söhbət  ölkəmizin  iqtisadi  suverenliyi  və  iqtisadi 
təhlükəsizliyindən,  daxili  bazarın  qorunmasından,  milli  iqtisadiyyatın  inkişafının 
stimullaşdırılmasından,  həmçinin  Azərbaycan  iqtisadiyyatının  beynəlxalq  əlaqələrindən 
getməlidir).  
Gömrük hüququnun prinsiplərinə isə aşağıdakılar aiddir: 
1)
  qanunçuluq; 
2)
  demokratiklik; 
3)
  əhatəli və aydın gömrük tənzimlənməsi; 
4)
  gömrük hüququnun vasitə və alətlərinin səmərəli təminatı; 
5)
  gömrük  işi  sahəsində  beynəlxalq-hüquqi  əməkdaşlıq  və  təcrübədən 
yararlanmaq.  
Qanunçuluq-gömrük sisteminin fəaliyyət göstərməsi və gömrük hüququ üçün əsas 
prinsip  sayilır.  Bu  prinsip  digər  sahələrdə  olduğu  kimi,  Konstitusiya  ilə  təsbit 
olunmuşdur.  1995-ci  ildə  qəbul  olunmuş  «Azərbaycan  Rеspublikası  Konstitusiyasının» 
7-ci  maddəsinin  IV  bəndində  yazılır:  «Bu  Konstitusiyanın  müddəalarına  əsasən 
qanunvericilik, icra (Gömrük  Komitəsi  dövlət  icra  orqanı  sayılır-  müəllif)  və  məhkəmə 
hakimiyyətləri  qarşılıqlı  fəaliyyət  göstərir  və  öz  sə-lahiyyətləri  çərçivəsində 
müstəqildirlər»  .  Konstitusiyanın  bu  maddəsi  Dövlət  Gömrük  Komitəsinə  öz 
səlahiyyətləri  çərçivəsində  müstəqillik  verməsi  bir  daha  Azərbaycan  Respublikasında 
sərbəst gömrük siyasəti aparmaq üçün gömrük hüququnun vacibliyini gündəmə gətirir.  

8 
 
Azərbaycan  Rеspublikası  Gömrük  Məcəlləsində  gömrük  siyasətinin  əsas 
məqsədlərindən biri də məhz Konstitusiya və Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik 
aktlarından irəli gələn tələblərin icra edilməsidir.  
Məcəllənin  243-cü  maddəsi  bilavasitə  gömrük  qaydalarının  pozulması  zamanı 
qanunçuluğun təmin edilməsi ilə əlaqədardır.  
Maddədə deyilir: «Gömrük qaydalarının pozulması haqqında işlar üzrə icraat və bu 
işlərə  baxılma,  eləcə  də  tənbehetmə  barədə  Azərbaycan  Respublikası  Gömrük 
orqanlarının  qərarlarının  icrası  qıti  olaraq  qanunçuluq  əsasında  həyata  keçirilir. 
Azərbaycan  Respublikası  Gömrük  orqanları  və  onların  vəzifəli  şəxsləri  tərəfindən 
gömrük  qaydalarının  pozulmasına  görə  təsir  vasitələrinin  tətbiqi  onların  səlahiyyətləri 
daxilində  və  dəqiq  olaraq  Azərbaycan  Respublikası  qanunvericiliyinə  uyğun  həyata 
keçirilir» . Bizcə əlavə şərhə ehtiyac yoxdur.  
Demokratiklik  -  gömrük  hüququnun  prinsipi  kimi  özünü  bir  nеçə  cür  göstərir. 
Gömrük Məcəlləsinin Preambulasında öz əksini tapmış «gömrük işi sahəsində təsərrüfat 
subyektlərinin,  fiziki  şəxslərin  və  dövlət  orqanlarının  hüquqlarının  müdafiəsinin  təmin 
olunmasının» özü elə demokratikliyin bir formasıdır.  
GM-də  gömrük  orqanlarının  əsas  funksiyalarından  olan  ictimai  asayişin,  əhalinin 
mənəviyyatının,  insanların  həyat  və  sağlamlığının  heyvan  və  bitkilərin,  ətraf  mühitin 
qorunması, gətirilən malların istehlakçıların mənafeyinin müdafiəsi sahəsində tədbirlərin 
həyata  keçirilməsi  elə  dеmokratikliyin  nümunələridir.  GM-də  nəzərdə  tutulan 
məlumatlandırma  və  məsləhətvermə,  ilkin  qərarların  qəbul  еdilməsi  də  gömrük 
hüququnun  demokratik  hüquq  normalarına  əsaslanır.  Məcəllənin  40-cı  fəsili  əsasən 
gömrük qaydalarının  pozulmasında iştirak  edən şəxslərin hüquqlarına həsr olunmuşdur. 
Bеlə misalların sayını kifayət qədər artırmaq olar.  
Ə
hatəli  və  aydın  gömrük  tənzimlənməsi-gömrük  işi  sahəsindəki  ictimai 
münasibətlərin  hüquqi  tənzimlənməsini  tam  və  hərtərəfli  əhatə  edən  gömrük  hüququ 
prinsipidir.  Söhbət  bu  münasibətlərin  imkan  daxilində  maksimum  əhatə  oluna 
bilməsindən gedir.  
Gömrük-hüquq  vasitə  və  alətlərinin  səmərəliliyinə  təminat  və  onların 
səmərəliləşdirilməsi-dedikdə,  gömrük  nəzarəti  vasitələrinin  genişdəndirilməsi,  mal 
dövriyyəsində  müxtəlif  gömrük  rejimlərindən  istifadə,  gömrük  brokeri,  gömrük 
tərcüməçisi  və  s.  kimi  yeni  formalardan  istifadə  nəzərdə  tutulur.  Eyni  zamanda  mal  və 
nəqliyyat vasitələrinin keçirilməsi, gömrük nəzarəti, gömrük ödənişləri də gömrük-hüquq 
vasitə və alətlərindən hesab olunur.  
Gömrük  işi  sahəsində  beynəlxalq-hüquqi  əməkdaşlıq  və  bu  təcrübədən 
yararlanmaq.  Azərbaycan  Respublikası  Dövlət  Gömrük  Komitəsinin  beynəlxalq-hüquqi 
ə
məkdaşlıq  sahəsindəki  fəaliyyəti  təqdirəlayiqdir.  Belə  ki,  gömrük  işi  sahəsindəki 
dövlətlərarası  və  beynəlxalq  münasibətlərin  tənzimlənməsi  zamanı  beynəlxalq  hüquq 

9 
 
normalarından geniş istifadə olunur. Bu tendensiya GM-nin müvafiq maddələrində də öz 
ə
ksini tapmışdır.  
Məcəllədə 
yazılmışdır: 
«Azərbaycan 
Respublikası 
beynəlxalq 
iqtisadi 
inteqrasiyanın inkişaf etdirilməsi və möhkəmləndirilməsi üçün digər dövlətlərlə gömrük 
ittifaqları,  sərbəst  iqtisadi  zonalar  yaradır,  gömrük  məsələləri  üzrə  beynəlxalq  hüquq 
normalarına  uyğun  sazişlər  bağlayır»  .  6-ci  maddədə  isə  qeyd  olunur  ki,  dövlətlərarası 
müqavilələrdə müəyyən edilən qaydalar, rcspublika qanunvеriciliyində müəyyən olunan 
qaydalardan fərqlənərsə, onda dövlətlərarası müqavilələrin qaydaları tətbiq olunur.  
Gömrük  işi  öz  tərkibinə  və  strukturuna  görə  çox  mürəkkəb  olub,  kompleks 
xarakter daşıyır. Ona görə də gömrük işi sahəsindəki ictimai münasibətləri, tənzimlənmə 
xüsusiyyətlərinə  görə  müxtəlif  hüquq  sahələrini  əhatə  edən  aşağıdakı  3  qrupa  bölmək 
olar: 
1.
  konstitusiya (dövlət) hüquqları; 
2.
  üstünlük təşkil edən inzibati və inzibati-prosessual hüquqlar; 
3.
  mülki,  cinayət,  əmək  və  digər  hüquq  sahələri,  habelə  qismən  bеynəlxalq 
hüquq; 
Ə
gər gömrük işi sahəsindəki ictimai münasibətlər gömrük işinin strukturuna uyğun 
təsnif olunarsa, onda aşağıdakı qruplar alınar: 
1)
 Gömrük siyasəti sahəsindəki ictimai münasibətlər; 
1.
  Mal  və  nəqliyyat  vasitələrinin  gömrük  sərhəddindən  kеçirilməsi  ilə  əlaqədar 
prinsiplər və münasibətlər; 
2.
  Gömrük rejiminin statusunu xaraktеrizə edən münasibətlər; 
3.
  Gömrük-tarif tənzimlənməsi sahəsindəki münasibətlər; 
4.
  Gömrük ödənişlərinin toplanması sahəsindəki münasibətlər; 
5.
  Gömrük rəsmiləşdirilməsi ilə əlaqədar münasibətlər; 
6.
  Gömrük nəzarəti sahəsindəki münasibətlər; 
7.
  Gömrük  statistikası  və  xarici  iqtisadi  fəaliyyətin  mal  nomenklaturası 
sahəsindəki münasibətlər; 
8.
  Qaçaqmalçılıq  və  gömrük  işi  sahəsindəki  digər  cinayətlərlə  əlaqədar 
münasibətlər; 
9.
  Gömrük qaydalarının pozulması və ona görə məsuliyyətlə bağlı münasibətlər; 
10.
   Gömrük  qaydalarının  pozulması  ilə  əlaqədar  işlərin  icraatı  ilə  bağlı 
münasibətlər; 
11.
   Gömrük  qaydalarının  pozulması  ilə  bağlı  işlərə  baxılması  ilə  əlaqədar 
münasibətlər.  
Azərbaycan  Respublikasının  Gömrük  Komitəsi  qonşu  dövlətlərlə  və  beynəlxalq 
təşkilatlarla məhz yuxarıda sadalanan münasibətlər əsasında öz işini aparır.  
Yuxarıda  qeyd  olunan  ictimai  münasibətlər  təkcə  hüquqi  normalarla  deyil, 
Azərbaycan  Respublikasının  Gömrük  Məcəlləsində  və  «Gömrük  tarifi  haqqında» 

10 
 
qanununda da öz əksini tapmışdır. Bu münasibətlər içərisində daha çох mal və nəqliyyat 
vasitələrinin  kеçirilməsi,  gömrük  rejiminin  statusu,  gömrük  rəsmiləşdirilməsi,  gömrük 
nəzarəti, gömrük ödənişlərinin alınması və gömrük orqanının vəzifəli şəхslərinin hüquqi 
vəziyyəti  ilə  əlaqədar  olan  ictimai  münasibətlər  daha  üstünlüyə  malikdirlər.  Bu 
münasibətlər  idarəеtmə  xaraktеrinə  malik  olub,  daha  çох  inzibati-hüquqi  tənzimlənmə 
sahəsinə aiddir. Lakin münasibətləri təkcə bu sahə ilə məhdudlaşdırmaq olmaz. Belə ki, 
qaçaqmalçılıq  və  gömrük  sahəsindəki  digər  cinayətlər  GM-də  göstərildiyi  kimi  Cinayət 
Məcəlləsinin  nоrmaları  ilə  tənzimlənir.  Əgər  bu  sahədə  olan  pozuntular  gömrük 
orqanlarının səlahiyyətinə aid edilmişdirsə, onda bu işlər Cinayət-Prosessual Mə-cəllənin 
normalarına uyğun həyata kеçirilir.  
Gömrük  qaydalarının  pozulması  ilə  əlaqədar  GM-də  «Gömrük  qaydalarının 
pozulması  və bu  pozuntulara görə  məsuliyyət»  xüsusi  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Belə ki,  bu 
qaydaların tənzimlənməsinin hüquqi normaları, əgər bir tərəfdən, inzibati hüquq sahəsinə 
aiddirsə, digər tərəfdən inzibati-prosessual hüquq sahəsinə aiddir.  
Gömrük  işi  sahəsində  gömrük  tarifi  və  gömrük  ödənişlərinin  alınması  ilə  bağlı 
münasibətlərin tənzimlənməsi zamanı inzibati, maliyyə, bank və vergi hüquqları, habelə 
valyuta qanunvericiliyi ilə əlaqədar hüquqi normalardan da istifadə olunur.  
Bu halları konkret olaraq Gömrük Məcəlləsinə uyğun araşdiraq. Məcəllənin 110-cu 
maddəsində göstərilir ki, «Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisinə gətirilən və bu 
ə
razidən  aparılan  mallara  əlavə  dəyər  vergisinin  tətbiqi  bu  Məcəlləyə  və  «Ə1avə  dəyər 
vergisi»  haqqında  Azərbaycan  Respublikasının  Qanununa  uyğun  həyata  keçirilir» 
Göründüyü  kimi  bu  zaman  münasibətlərin  tənzimlənməsi  vergi  hüququnun  normaları 
ə
sasında həyata keçirilir.  
Başqa  bir  misal.  Məcəllədə  göstərilir  ki,  «Azərbaycan  Respublikasının  gömrük 
işini  aparan  icra  hakimiyyəti  orqanının,  Azərbaycan  Respublikasının  müvafiq  icra 
hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırmaqla, kommersiya məqsədləri üçün nəzərdə tutulmayan 
ayrı-ayrı malların sadələşdirilmiş, güzəştli qaydada Azərbaycan Respublikasının gömrük 
sərhədindən  keçirilmsi  üçün  miqdar  və  dəyər  məhdudiyyətlərini  müəyyən  etmək 
hüququna  malikdir»  .  Gömrük  Komitəsinin  Maliyyə  Nazirliyi  ilə  razılaşdıraraq  həyata 
keçirdiyi bu madd inzibati və maliyyə hüquqlarının hüquqi normaları ilə tənzimlənir.  
Məcəlləyə  uyğun  olaraq  gömrük  ödənişlərinin  möhlət  verilməsinə  və  ya  vaxtının 
uzadılmasına görə Mərkəzi Bankın verdiyi kreditlər üzrə, həmin bankın müəyyən etdiyi 
dərəcələrə  uyğun  olaraq  faizlərin  alınıb  dövlət  büdcəsinə  keçirilməsi  zamanı  bank 
hüququnun normativ qaydalarından istifadə olunur.  
Gömrük orqanlarında calışan vəzifəli şəxslərin statusu ilə bağlı münasibətlər əmək 
hüququnun  normalarına  uyğun  həyata  keçirilir.  Məcəllənin  maddələrinə  görə  gömrük 
orqanlarının  vəzifəli  şəxslərinin  əmək  haqqı,  iş  vaxtı,  əlavə  işləməyə  görə  ödənişlərin 
miqdarı,  pensiya  təminatı,  sosial  müdafiə  və  s.  habelə  оnların  hüquq-mühafizə 

11 
 
orqanlarında  çalışan  dövlət  məmurları  ilə  eyni  statusa  malik  olmaları  ilə  əlaqədar  olan 
bütün münasibətlər əsasən əmək hüququ normaları ilə tənzimlənir.  
Məcəllənin  maddəsində  nəzərdə  tutulan  «milli  valyuta,  milli  valyutada  qiymətli 
kağızlar və xarici valyutaların kеçirilməsi» ilə əlaqədar olan münasibətlər isə Azərbaycan 
Respublikasının valyuta qanunvericiliyinin hüquqi normalarına uyğun həyata keçirilir.  
Bütün  deyilənləri  yekunlaşdırmaq  istəsək,  gömrük  işində  ictimai  münasibətlərin 
tənzimlənməsi üçün Konstitusiya (dövlət), inzibati, inzibati-prosessual, maliyyə, cinayət, 
ə
mək,  bank,  pensiya,  mülki,  habelə  qismən  beynəlxalq  hüquq  sahələrinin  normaları, 
eləcə  də  valyuta  və  girov  qanunvericiliyinin  normalarından  istifadə  edilməsi,  gömrük 
hüququnun  sərbəst  bir  sahə  kimi  fəaliyyət  götərməsinə  nəinki  mane  olur,  əksinə  onu 
vacib edir.  
Bütünlükdə,  gömrük  işinin  hüquqi  cəhətdən  tənzimlənməsi  mexanizmini  yalnız 
gömrük  hüququnun  sərbəst  hüquq  sahəsi  olması  nəticəsində  hayata  keçirtmək 
mümkündür.  
Gömrük hüququnun əsas məqsədləri aşağıdakılardır: 
1)  gömrük  işini  həyata  keçirmək,  onun  inkişafını  və  təkmilləşdirilməsini  təmin 
etmək  üçün,  gömrük  və  digər  müvafiq  dövlət  orqanlarına  səmərəli  fəaliyyət  şəraiti 
yaratmaq; 
4)
  gömrük  siyasətinin  həyata  keçirilməsi  üçün  optimal,  elmi  cəhətdən 
ə
saslandırılmış və daha çox demokratik dəyərlərə söykənmiş gömrük sistemi yaratmaq; 
5)
  ölkə vətəndaşlarının hüquq və azadlıqlarının qanuni təminatı, onların birləşdiyi 
ictimai birliklərin gömrük işi ilə əlaqədar fəaliyyətləri zamanı, habelə, xarici vətəndaşlar 
və  vətəndaşlığı  olmayan  fiziki  şəxslərin,  həmçinin  hüquqi  şəхslərin  gömrük 
qanunvericiliyində  nəzərdə  tutulan  bütün  hüquqlarının  qorunması  üçün  möhkəm,  sabit 
hüquqi təminat yaratmaq; 
4)  Azərbaycan  Respublikasının  sosial-iqtisadi  üstünlüklərini  və  maraqlarını 
qorumaq  (ilk  növbədə  burada  söhbət  ölkəmizin  iqtisadi  suverenliyi  və  iqtisadi 
təhlükəsizliyindən,  daxili  bazarın  qorunmasından,  milli  iqtisadiyyatın  inkişafının 
stimullaşdırılmasından,  həmçinin  Azərbaycan  iqtisadiyyatının  beynəlxalq  əlaqələrindən 
getməlidir).  
Gömrük hüququnun prinsiplərinə isə aşağıdakılar aiddir: 
6)
  qanunçuluq; 
7)
  demokratiklik; 
8)
  əhatəli və aydın gömrük tənzimlənməsi; 
9)
  gömrük hüququnun vasitə və alətlərinin səmərəli təminatı; 
10) gömrük  işi  sahəsində  beynəlxalq-hüquqi  əməkdaşlıq  və  təcrübədən 
yararlanmaq.  
Qanunçuluq-gömrük sisteminin fəaliyyət göstərməsi və gömrük hüququ üçün əsas 
prinsip  sayilır.  Bu  prinsip  digər  sahələrdə  olduğu  kimi,  Konstitusiya  ilə  təsbit 

12 
 
olunmuşdur.  1995-ci  ildə  qəbul  olunmuş  «Azərbaycan  Rеspublikası  Konstitusiyasının» 
7-ci  maddəsinin  IV  bəndində  yazılır:  «Bu  Konstitusiyanın  müddəalarına  əsasən 
qanunvericilik, icra (Gömrük  Komitəsi  dövlət  icra  orqanı  sayılır-  müəllif)  və  məhkəmə 
hakimiyyətləri  qarşılıqlı  fəaliyyət  göstərir  və  öz  sə-lahiyyətləri  çərçivəsində 
müstəqildirlər»  .  Konstitusiyanın  bu  maddəsi  Dövlət  G.  mrük  Komitəsinə  öz 
səlahiyyətləri  çərçivəsində  müstəqillik  verməsi  bir  daha  Azərbaycan  Respublikasında 
sərbəst gömrük siyasəti aparmaq üçün gömrük hüququnun vacibliyini gündəmə gətirir.  
Azərbaycan  Rеspublikası  Gömrük  Məcəlləsinin  2-ci  maddəsində  gömrük 
siyasətinin  əsas  məqsədlərindən  biri  də  məhz  Konstitusiya  və  Azərbaycan 
Respublikasının qanunvericilik aktlarından irəli gələn tələblərin icra edilməsidir.  
Məcəllənin  müvafiq  maddəsi  bilavasitə  gömrük  qaydalarının  pozulması  zamanı 
qanunçuluğun təmin edilməsi ilə əlaqədardır.  
Məcəllədə deyilir: «Gömrük qaydalarının pozulması haqqında işlar üzrə icraat və 
bu  işlərə  baxılma,  eləcə  də  tənbehetmə  barədə  Azərbaycan  Respublikası  Gömrük 
orqanlarının  qərarlarının  icrası  qıti  olaraq  qanunçuluq  əsasında  həyata  keçirilir. 
Azərbaycan  Respublikası  Gömrük  orqanları  və  onların  vəzifəli  şəxsləri  tərəfindən 
gömrük  qaydalarının  pozulmasına  görə  təsir  vasitələrinin  tətbiqi  onların  səlahiyyətləri 
daxilində  və  dəqiq  olaraq  Azərbaycan  Respublikası  qanunvericiliyinə  uyğun  həyata 
keçirilir» . Bizcə əlavə şərhə ehtiyac yoxdur.  
Demokratiklik  -  gömrük  hüququnun  prinsipi  kimi  özünü  bir  nеçə  cür  göstərir. 
Gömrük Məcəlləsinin Preambulasında öz əksini tapmış «gömrük işi sahəsində təsərrüfat 
subyektlərinin,  fiziki  şəxslərin  və  dövlət  orqanlarının  hüquqlarının  müdafiəsinin  təmin 
olunmasının» özü elə demokratikliyin bir formasıdır.  
GM-nin  maddəsində  gömrük  orqanlarının  əsas  funksiyalarından  olan  ictimai 
asayişin, əhalinin mənəviyyatının, insanların həyat və sağlamlığının heyvan və bitkilərin, 
ə
traf  mühitin  qorunması,  gətirilən  malların  istehlakçıların  mənafeyinin  müdafiəsi 
sahəsində  tədbirlərin  həyata  keçirilməsi  elə  dеmokratikliyin  nümunələridir.  GM-də 
nəzərdə  tutulan  məlumatlandırma  və  məsləhətvermə,  ilkin  qərarların  qəbul  еdilməsi  də 
gömrük hüququnun demokratik  hüquq normalarına  əsaslanır. Məcəllənin  müvafiq fəsili 
ə
sasən  gömrük  qaydalarının  pozulmasında  iştirak  edən  şəxslərin  hüquqlarına  həsr 
olunmuşdur. Bеlə misalların sayını kifayət qədər artırmaq olar.  
Ə
hatəli  və  aydın  gömrük  tənzimlənməsi-gömrük  işi  sahəsindəki  ictimai 
münasibətlərin  hüquqi  tənzimlənməsini  tam  və  hərtərəfli  əhatə  edən  gömrük  hüququ 
prinsipidir.  Söhbət  bu  münasibətlərin  imkan  daxilində  maksimum  əhatə  oluna 
bilməsindən gedir.  
Gömrük-hüquq  vasitə  və  alətlərinin  səmərəliliyinə  təminat  və  onların 
səmərəliləşdirilməsi-dedikdə,  gömrük  nəzarəti  vasitələrinin  genişdəndirilməsi,  mal 
dövriyyəsində  müxtəlif  gömrük  rejimlərindən  istifadə,  gömrük  brokeri,  gömrük 
tərcüməçisi  və  s.  kimi  yeni  formalardan  istifadə  nəzərdə  tutulur.  Eyni  zamanda  mal  və 

13 
 
nəqliyyat vasitələrinin keçirilməsi, gömrük nəzarəti, gömrük ödənişləri də gömrük-hüquq 
vasitə və alətlərindən hesab olunur.  
Gömrük  işi  sahəsində  beynəlxalq-hüquqi  əməkdaşlıq  və  bu  təcrübədən 
yararlanmaq.  Azərbaycan  Respublikası  Dövlət  Gömrük  Komitəsinin  beynəlxalq-hüquqi 
ə
məkdaşlıq  sahəsindəki  fəaliyyəti  təqdirəlayiqdir.  Belə  ki,  gömrük  işi  sahəsindəki 
dövlətlərarası  və  beynəlxalq  münasibətlərin  tənzimlənməsi  zamanı  beynəlxalq  hüquq 
normalarından geniş istifadə olunur. Bu tendensiya GM-nin müvafiq maddələrində də öz 
ə
ksini tapmışdır.  
Məcəllənin  müvafiq  maddəsində  yazılmışdır:  «Azərbaycan  Respublikası 
beynəlxalq iqtisadi inteqrasiyanın inkişaf etdirilməsi və möhkəmləndirilməsi üçün digər 
dövlətlərlə  gömrük  ittifaqları,  sərbəst  iqtisadi  zonalar  yaradır,  gömrük  məsələləri  üzrə 
beynəlxalq  hüquq  normalarına  uyğun  sazişlər  bağlayır».  Müvafiq  maddədə  isə  qeyd 
olunur  ki,  dövlətlərarası  müqavilələrdə  müəyyən  edilən  qaydalar,  rcspublika 
qanunvеriciliyində  müəyyən  olunan  qaydalardan  fərqlənərsə,  onda  dövlətlərarası 
müqavilələrin qaydaları tətbiq olunur.  

Каталог: application -> uploads -> 2015
2015 -> 4 İstehlakçıların davranışının modelləşdirilməsi Son istehlakçıların davranışının modelləşdirilməsi
2015 -> MİkrobiologiYA, sanitariya və GİGİyena fəNNİ azərbaycan böLMƏSİ
2015 -> Magistrantların dissertasiya mövzusunun yazılması, müzakirəsi və müdafiəsi üçün yaddaş qeydi Birinci tədris ILI üzrə
2015 -> AZƏrbaycan respublikasinin təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
2015 -> План: Məqsəd auditoriyasının elementləri və mövqeləşdirmənin prinsipləri
2015 -> АзярбайжАН РЕСПУБЛИКАСЫ ТЯЩСИЛ НАЗИРЛИЙИ азярбайжан дювлят игтисад университети
2015 -> MÖvzu giriş. Materiya. Kimya, yaranması, inkişaf tarixi, əsas kimya qanunları
2015 -> Bazarların cəlbediciliyi plan bazarın mütləq və cari potensialı
2015 -> İqtisad elminin tarixi və metodologiyasы “
2015 -> Ali təhsil müəssisəsinin Nümunəvi Nizamnaməsi"nin və "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin dəyişiklik edilmiş bəzi qərarlarının siyahısı"nın təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin Qərarı