Gömrük işi Hazırladı: L. M. Hüseynova
Yüklə 1,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nəzarətinin predmetindən asılı olaraq
- Gömrük orqanlarının nəzarətində iştrakının xarakterindən asılı olaraq
- Gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsi prosesində gömrük orqanlarının
|
Istifadə olunan
nəqliyyat növünən asılı olaraq - dəniz gəmilərinə gömrük nəzarəti; - çay gəmilərinə gömrük nəzarəti; - dəmiryol qatarlarına gömrük nəzarəti; - hava gəmilərinə gömrük nəzarəti; - avtonəqliyyat vasitələrinə gömrük nəzarəti. Nəzarətinin predmetindən asılı olaraq - idxal mallara; - ixrac mallara; - tranzit mallara; - ə l yükünə; - müşayiət olunan baqaja; - müşayiət olunmıyan baqaja. Gömrük orqanlarının nəzarətində iştrakının xarakterindən asılı olaraq - ikitərəfli; - birtərəfli; - birgə; - birdəfəlik; - təkrar 43 Beynəlxalq müqavilələrdə nəzərdə tutulduqda, gömrük nəzarət gömrük ə razisindən kənar ərazidə də həyata keçirilə bilər. Gömrük nəzarətinin formaları milli və beynəlxalq səviyyədə işlənib hazırlanmış meyarlar əsasında risklərin müəyyənləşdirilməsi, qiymətləndirilməsi və qarşısının alınması üzrə zəruri tədbirlərin həyata keçirilməsi məqsədi ilə risklərin idarə olunması təcrübəsinə əsaslanmalıdır. Gömrük nəzarətinin növ, forma və metodları onların praktiki tətbiqində bir-biri ilə sıx bağlıdır. 2. Mal və nəqliyyat vasitələrini gömrük sərhədindən keçirən, yaxud gömrük orqanlarının nəzarət sahəsinə aid fəaliyyətlə məşğul olan şəxslər gömrük nəzarəti üçün tələb olunan sənəd və məlumatları təqdim etməlidirlər. Gömrük nəzarəti üçün tələb olunan məlumatları gömrük orqanları vergi və digər nəzarət orqanlarından da ala bilərlər. Qanunvericilik gömrük orqanlarına bank və digər kredit idarələrindən mal və nəqliyyat vasitələrini gömrük sərhədindən keçirən şəxslərin, gömrük brokerlərinin, yaxud nəzarəti gömrük orqanlarına həvalə edilmiş sahələrdə fəaliyyət göstərən digər şəxslərin apardığı əməliyyatlar, hesabatlarının vəziyyəti barədə arayış və məlumatlar almaq hüququ verir. Gömrük nəzarəti üçün lazım olan sənədlərin və məlumatların siyahısı, həmçinin onların təqdim edilmə qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı (Nazirlər Kabineti) tərəfindən müəyyən edilərək rəsmi nəşrlərdə dərc olunur və müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının (Nazirlər Kabineti, DGK) rəsmi internet saytlarında yerləşdirilir. Gömrük nəzarəti üçün tələb olunan sənədlər təyinatına görə aşağıdakı qruplar üzrə təsnifatlandırılır. 1. Ticarət sənədləri. Bu sənədlərə müqavilə, hesab, faktura, spesifikasiya, invojs, qablaşdırma sənədləri və s. aiddir. 2. Nəqliyyat sənədləri. Nəqliyyat sənədləri: konosament, qaimə, dəmiryol nəqliyyatı üçün – yol-daşınma cədvəlləri, vaqon vərəqi, təhvil cədvəlləri, baqaj qəbzləri. 44 3. Gömrük sənədləri: gömrük bəyannamələri, gömrük təminatları altında daşınmaya buraxılmış nəql. vasitələrinin şəhadətnaməsi, lisenziyalar, ixtisas attestatları. Bələ sənədlər gömrük orqanlarının vəzifəli şəxsləri tərəfindən verilir və şəhadətləndirilir. 4. Digər sənədlər: XİF-lə məşğul olmaq hüququ verən təsisat sənədləri, uyğunlug və keyfiyyət sertifikatları, karantin, icazə sənədləri, sərhəd buraxılış vərəqləri və s. Sadalanan sənədlər mal və nəqliyyat vasitələrinin seçilmiş gömrük prosedurunun tələblərinə uyğun olaraq buraxılması və istifadə olunmasına qədər gömrük orqanının vəzifəli şə xsləri tərəfindən diqqətlə yoxlanılır. Sənədlərin yoxlanılmasının məqsədi, onların mövcud qanunvericilik qaydalarına uyğun olması və sənədləşməni tam əhatə etməsinə əmin olmaqdır. Gömrük orqanının vəzifəli şəxsinin deklarantdan gömrük məqsədləri üçün əlavə sənədlər tələb etmək hüququ var. Belə sənədlərin siyahısı gömrük orqanları tərəfindən gömrük sərhədindən keçirilən mal və nəqliyyat vasitələrinə gömrük nəzarətinin məqsədlərindən asılı olaraq müəyyən edilir, deklarantlar və digər maraqlı şəslərin nəzərinə çatdırılır. Gömrük nəzarətindən keçməli olan mallara dair sənədlərə və məlumatlara malik olan şə xslər onların Gömrük Məcəllə və müvafiq qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada saxlanılmasını təmin etməlidirlər. (Maddə 95) Saxlanma üsulundan asılı olmiyaraq, gömrük sərhədindən keçirilən mallara dair sənədlər və məlumatlar, həmin malların gömrük nəzarəti altında olan mallar statusunu itirməsindən sonrakı 3 il ərzində saxlanılmalıdır. Şə xs gömrük orqanlarının vəzifəli şəxslərinin sənədləri və məlumatları əldə etməsinə şə rait yaratmalı, bununla baglı onların suallarını cavablandırılmalı, tələb olunduqda, sənədlərin surətlərini onlara təqdim etməlidir. Məlumatlar elektron formada saxlandıqda, şəxs gömrük nəzarətindən keçməli olan mallara dair sənədlər və məlumatlarla tanışlıq üçün gömrük orqanlarının vəzifəli şəxslərini lazımi avadanlıqla təmin etməlidirlər. Mallar sərbəst dövriyyəyə buraxıldıqda, yaxad ixrac məqsədi ilə bəyan edildikdə, yüxarda qeyd olunan müddətin hesablanması sərbəst dövriyyə üçün buraxılışla və ixracla 45 bağlı gömrük bəyannamələrinin təstiq edildiyi ilin sonundan başlanır. Mallar digər gpmrük proseduru yərləşdirildikdə yüxarda qeyd olunan müddətin hesablanması gömrük prosedurunun başa çatdığı ilin sonundan başlanır. 3. Gömrük orqanları malların və nəqliyyat vasitələrinin gömrük ərazisinə daxil olmasını, bu ərazidən çıxmasını, tranzitini, daşınmasını və son istifadəsini tənzimləyən gömrük qanunvericiliyinə, həmçinin icrasına nəzarət gömrük orqanlarına həvalə edilmiş digər qanunvericiliyə və beynəlxalq müqavilələrə riayət olunmasını təmin etmək məqsədi ilə gömrük nəzarətini həyata keçirirlər. Gömrük nəzarəti həyata keçirilərkən müasir texnologiya və avadanlıqdan istifadə edilir. Gömrük orqanlarının vəzifəli şəxsləri gömrük nəzarətini aşağıdakı formalarda həyata keçirilər: - malların və nəqliyyat vasitələrinin yoxlanılması; - şəxsi yoxlama; - gömrük məqsədləri üçün lazım olan məlumatların, elektron və ya kağız üzərində yazılı formalarda sənədlərin, o cümlədən Az R-nın dövlət sərhəlinin buraxılış məntəqələrindən keçirilən malların baytarlıq, fitosanitar, gigiyenik və digər sertifikatlarla (şəhadətnamələrlə) müşayiət olunmasının yoxlanılması; - mal və nəqliyyat vasitələrin uçotu və uçot və hesabat sisteminin yoxlanılması; - fiziki və vəzifəli şəxslərin şifahi sorğusu; - gömrük nəzarətindən keçməli olan mallara və nəqliyyat vasitələrinə, onların yerləşdiyi ə razilərə və binalara, müvəqqəti saxlanc və gömrük anbarlarında, sərbəst zonalarda yerləşən ərazilərə və binalara, həmçinin icrasına nəzarət gömrük orqanına həvalə edilmiş fəaliyyətin həyata keçirildiyi digər yerlərə gömrük baxışının keçirilməsi; - keşik çəkmənin (patrulluğun ) və gömrük müşahidəsinin aparılması. Gömrük nəzarətinin həyata kecirilməsinnin əsası yük gömrük bəyannaməsidir. Gömrük nəzarətinin həyata kecirilmə prosedurası bütövlükdə şərti olaraq beş mərhələyə bölünür. 46 Birinci mərhələdə YGB-də göstərilən məlumatlara formal-məntiqi nəzarət həyata keçirilir. Bunun üçün yük şöbəsi tərəfindən bəyannamənin bütün qrafalarının doldurulmasının düzgünlüyü yoxlanılır, bəyan edilmiş gömrük proseduruna və malların adına müvafiq olaraq gömrük nəzarəti üçün tələb olunan sənədlərin mövcudluğu müəyyən edilir. YGB yoxlanıldıqdan sonra ona nömrə verilir və aşkar edilmiş səhvlərin düzəldilməsi üçün deklaranta qaytarılır. Ikinci mərhələdə YGB-də göstərilən xarici valyutada ödənc-hesablaşma əməliyyatları nəzarət predmeti olur. Eyni zamanda xarici-iqtisadi fəaliyyət iştirakçısı tərəfindən valyuta nəzərəti qanunvericiliyinə riayət olunması yoxlanılır. Üçüncü mərhələdə gömrük ödənclərinin hesablanma dəqiqliyi, gömrük güzəştləri verilməsinin qanuna müvafiqliyi yoxlanılır, ödənclərin gömrük orqanlarının hesabına daxil olmasına nəzarət edilir. Dördüncü mərhələdə statistika şöbəsi gömrük statistikası üçün mühüm olan qrafaların doldurulmasını yoxlayır. Nəhayət, beşinci mərhələdə yük şöbəsinin səlahiyyətli vəzifəli şəxsi malın gömrük müayinəsi barədə qərar qəbul edir. Gömrük nəzarətinin bütün mərhələləri bitdikdən sonra yük cənədinə “Buraxılışa icazə verilir” ştampı vurulur. Bu ştamp və YGB-nin nömrəsi şə xsi nömrəli möhürlə təstiqlənir. Gömrük nəzarəti formaları seçilərkən Gömrük Məcəllənin 100.2-ci maddəsində müəyyən edilmiş qaydada yaradılan riskin idarə edilməsi sistemindən istifadə olunur. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı gömrük nəzarətinin təşkili məqsədi ilə Gömrük Məcəlləyə uyğun olaraq aşağıdakıları müəyyən edir: gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsi qaydalarını; ümumi risklərin idarə edilməsi qaydalarını; ümumi meyarların və prioritet nəzarət sahələrinin müəyyən edilməsi üzrə qaydaları; aidiyyəti orqanlarla birlikdə risklərə dair məlumatların və gömrük kəşfiyyatı məlumatlarının mübadiləsini tənzimləyən qaydaları. Gömrük nəzarəti həyata keçirilərkən, insanların həyat və saqlamlığı, heyvanlar və bitkilər üçün təhlükəsiz olan, həmçinin mallara və nəqliyyat vasitələrə zərər vurmayan 47 texniki vasitələr tətbiq edilə bilər. Gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsi zamanı şəxslərə, onların mallarına və nəqliyyat vasitələrinə qanunsuz zərər vurulmasına yol verilmir. Qanunsuz zərər vurmuş Az R-nın gömrük orqanları və onların vəzifəli şəxsləri Az R-sı qanunvericiliyinə müvafiq olaraq məsuliyyət daşıyırlar. Az r-sı gömrük orqanlarının vəzifəli şəxslərinin qanuna uyğun hərəkətləri ilə vurulmuş zərər ödənilmir. Az R-nın gömrük orqanları lazım olduqda, Gömrük Məcəlləsinin 84-ci maddəsində göstərilən hallar istisna edilməklə, Gömrük Məcəllədə nəzərdə tutulan gömrük nəzarətinin bütün formalarından istifadə edə bilərlər. Gömrük Məcəlləsi gömrük orqanlarının gömrük nəzarəti formalarının verilmiş hal üçün daha məqsədəuyğun olanı seçmək və istifadə etmək hüququnu müəyyən edir. Konkret hal üçün kifayət etmə prinsipi normativ aktlarda öz əksini tapmırsa, yetərli gömrük nəzarəti forması gömrük orqanının vəzifəli şəxsləri tərəfindən seçilir. Gömrük nəzarəti formalarının seçilməsinə dövlət təhlükəsizliyinə və ictimaiyyətin maraqlarına zərər vurmadan yol verilə bilər. Digər tərəfdən gömrük nəzarətinin kifayət etmə prinsipi insan hüquq və azadlığı normalarını pozmamalıdır. Elə buna gorə də şəxsi müayinə qanunvericilikdə “Gömrük nəzarətinin müstəsna forması kimi” nəzərdə tutulur. Gömrük nəzarətini müstəsna forması olan şəxsi yoxlama Az R-nın gömrük sərhədindən keçən və ya gömrük nəzarəti zonasında, yaxud beynəlxalq təyyarə limanının tranzit zonasında fiziki şəxsin icrasına nəzarət Az R-nın gömrük orqanlarına həvalə edimiş Az R-sı qanunvericiliyinin və Az R-nın beynəlxalq müqavilələrinin pozulmasının obyekti olan malları üstündə gizlətməsi və təhvil verməməsi haqqında kifayet qədər əsas olduqda, Az R-sı gömrük orqanının rəisinin və ya onu əvəz edən şəxsin qərarı ilə aparəla bilər. Şə xsi yoxlama başlamazdan əvvəl Az R-sı gömrük orqanının vəzifəli şəxsi Az r-sı gömrük orqanı rəisinin və ya onu əvəz edən şəxsin, şəxsi yoxlama aparılması haqqında qərarını fiziki şəxsə bildirməli, bu cür yoxlama keçirilərkən onu hüquq və vəzifələri ilə 48 tanış etməli və gizlətdiyi malları və ya əşyaları könüllü olaraq təhvil verməyi təklif etməlidir. Şə xsi yoxlama, sanitar-gigiena tələblərə cavab verən təcrid olunmuş yerdə iki həmcins hal şahidinin iştirakı ilə eyni cinsdən olan Az R-sı gömrük orqanının vəzifəli şə xsləri tərəfindən aparılmalıdır. Başqa fiziki şəxslərin bu yerlərə daxil olmasına və şəxsi yoxlama aparılmasını müşahidə etməsinə yol verilmir. Şəxsin bədən üzvlərini yalnız tibb işçisi yoxlamalıdır. Şə xsi yoxlama aparılması haqqında Az r-nın gömrük işini aparan icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi formada protokol tərtib olunur. Protokol, şəxsi yoxlamanı aparan Az R-sı gömrük orqanının vəzifəli şəxsi, yoxlanılan fiziki şəxs, hal şahidləri və bədən üzvləri yoxlanıldıqda isə, həmçinin tibb işçisi tərəfindən imzalanır. Barəsində şəxsi oxlama aparılmış fiziki şəxs həmin rotokolda öz rəyini bildirmək hüququna malikdir. Gömrük nəzarətinin müəyyən formalarından azadetmə (Maddə 84). Qanun və ya beynəlxalq müqavilələrlə mal və nəqliyyat vasitələrinin ayrı-ayrı növlərinin gömrük nəzarəti sferasından çıxarılmasının konkret halları müəyyən edilə bilər. Gömrük nəzarətinin müəyyən formalarından azadetmə Gömrük Məcəllə, gömrük işi üzrə digər qanunvericilik aktları və beynəlxalq müqavilələrlə müəyyən olunur. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin və onunla birlikdə gedən ailə üzvlərinin şəxsi baqajı gömrük yoxlamasından azaddır. Xidməti vəzifələrinin icrası ilə əlaqədar gömrük sərhədindən keçən Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin, onun müavinlərinin, Azərbaycan Respublikası müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının rəhbərlərinin, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlarının və Azərbaycan R-nın İnsan hüquqları üzrə müvəkkilinin (ombudsmanın) şə xsi baqajları gömrük yoxlamasından azaddır. 49 Öz yoluna davam edən xarici hərbi gəmilərin, hərbi hava gəmilərinin, eləcə də digər hərbi texnikanın gömrük yoxlamasından azad edilməsi dövlətlərarası sazişlərlə tənzimlənir. Beynəlxalq müqavilələrə uyğun olaraq gömrük nəzarətinin müəyyən formalarından azadetmə bu sazişlər təsdiq edildikdən (ratifikasiya olunduqdan) sonra həyata keçirilir. 4. Gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsi prosesində gömrük orqanlarının Yüklə 1,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|