Grodno davlat qishlogiy universiteti

Savol 3. Xizmatlarning xalqaro savdosi. Hozirgi vaqtda Moskvada tovar bozori bilan bir qatorda xizmatlar bozori ham jadal rivojlanmoqda, chunki Xizmat ko'rsatish sohasi milliy iqtisodiyotlarda, ayniqsa rivojlangan mamlakatlarda muhim o'rin tutadi. Xizmat ko'rsatish sohasi ayniqsa 20-asrning ikkinchi yarmida jadal rivojlandi, bunga quyidagi omillar yordam berdi:

• 
  xalqaro mehnat taqsimotining chuqurlashishi yangi faoliyat turlarining va birinchi navbatda, xizmat ko'rsatish sohasida shakllanishiga olib keladi;
  
• 
  ko'pchilik mamlakatlarda uzoq muddatli iqtisodiy tiklanish, bu o'sish sur'atlarining oshishiga olib keldi, ishbilarmonlik faolligi, aholining to'lov qobiliyati, xizmatlarga talab ortib bormoqda;
  
• 
  xizmatlarning yangi turlarining paydo bo‘lishiga va ularni qo‘llash ko‘lamining kengayishiga olib keladigan ilmiy-texnika taraqqiyotining rivojlanishi;
  
• 
  IEO ning boshqa shakllarini ishlab chiqish
  

Xizmatlarning o'ziga xosligi : xizmatlar bir vaqtning o'zida ishlab chiqariladi va iste'mol qilinadi va saqlanmaydi; xizmatlar nomoddiy va ko'rinmas; xizmatlar xilma-xilligi va sifatining o'zgaruvchanligi bilan tavsiflanadi; barcha turdagi xizmatlarni xalqaro savdoga jalb qilish mumkin emas, masalan, kommunal xizmatlar; xizmatlarni sotishda vositachilar yo'q; xizmatlarning xalqaro savdosi bojxona nazorati ostida emas; Tovarlar savdosidan ko'ra xalqaro xizmatlar savdosi davlat tomonidan xorijiy raqobatchilardan himoyalangan.
Xalqaro amaliyot quyidagi 12 ta xizmat ko'rsatish sohasini belgilaydi , ular o'z navbatida 155 ta kichik tarmoqlarni o'z ichiga oladi: tijorat xizmatlari; pochta va aloqa xizmatlari; qurilish ishlari va inshootlari; savdo xizmatlari; ta'lim xizmatlari; ekologik xizmatlar; moliyaviy vositachilik sohasidagi xizmatlar; sog'liqni saqlash va ijtimoiy xizmatlar; turizm bilan bog'liq xizmatlar; dam olish, madaniy va sport tadbirlarini tashkil etish xizmatlari; transport xizmatlari; boshqa xizmatlar kiritilmagan. Milliy hisoblar tizimida xizmatlar iste’mol (turizm, mehmonxona xizmatlari), ijtimoiy (ta’lim, tibbiyot), ishlab chiqarish (muhandislik, konsalting, moliya-kredit xizmatlari), taqsimlash (savdo, transport, yuk tashish)ga bo‘linadi.
Xizmatlarning xalqaro almashinuvi asosan rivojlangan davlatlar o‘rtasida amalga oshiriladi va yuqori darajada kontsentratsiya bilan tavsiflanadi. Rivojlangan mamlakatlar xizmatlarning asosiy eksportchilari hisoblanadi. Ular jahon xizmatlari savdosining qariyb 70 foizini tashkil qiladi va bir qator rivojlanayotgan mamlakatlarning jadal rivojlanishi tufayli ularning rolini pasaytirishning barqaror tendentsiyasi kuzatilmoqda. Xalqaro xizmatlar savdosi hajmi 1,6 trilliondan oshadi. $, oʻsish surʼati ham dinamik. O'sish sur'atlari va hajmi bo'yicha jahon iqtisodiyotida quyidagi xizmatlar turlari etakchi hisoblanadi: moliyaviy, kompyuter, buxgalteriya, audit, konsalting, yuridik. Mamlakatning muayyan turdagi xizmatlarga ixtisoslashuvi uning iqtisodiy rivojlanish darajasiga bog'liq. Rivojlangan mamlakatlarda moliyaviy , telekommunikatsiya, axborot va biznes xizmatlari ustunlik qiladi. Rivojlanayotgan mamlakatlar transport va turizm xizmatlariga ixtisoslashganligi bilan ajralib turadi.