Guliston davlat universiteti pedagogika va psixologiya kafedrasi oila pedagogikasi

 
ChET ELLARDA OILA PEDAGOGIKASI
FANINING RIVOJLANISh TARIXI 
Reja: 
1. Qadimgi yunon va Rim mutafakkirlarining oila tarbiyasiga yondashuvlari. 
2. Evropa Uyg’onish davri mutafakkirlari asarlarida oila tarbiyasi 
masalalarining yoritilishi.
3. Ma’rifatparvarlarning asarlarida oila tarbiyasiga oid qarashlarning aks etishi.
4. Rus pedagoglarining oila pedagogikasiga oid qarashlari. 
Tayanch tushunchalar: 
qadimgi Yunoniston, qadimgi Rim,
 
Evropa Uyg’onish 
davri, ma’rifatparvar mutafakkirlar, rus pedagoglari, oila tarbiyasini tashkil etishga 
tarixiy yondashuv.
 
Qadimgi yunon va Rim mutafakkirlarining oila tarbiyasiga yondashuvlari.
Oila 
va oilaviy munosabatlar masalalari juda qadimdan o’rganilib kelingan. Xususan, 
qadimgi Yunoniston va Rimda davlat boshqaruv tartiblarining joriy etilishi 
oilaning davlat rivojidagi ahamiyatini asoslab berishni taqozo etdi. Bunday 
mas’uliyatli vazifa faylasuflar – Suqrot, Arastu, Aflotun, Demokrit, Plutarx, 
Kvintilian kabi olimlar har tomonlama etarli darajada hal qilib berilgan. Ularning 
asarlari bilan tanishish shunday xulosaga kelish imkonini beradi. Quyida yuqorida 
nomlari keltirilgan faylasuflarning asarlarida oila va oilaviy munosabatlar 
masalalarining o’rni xususida so’z yuritiladi. 
Suqrot
(mil.av. 447-399 yy.; Afina) – qadimgi yunon mumtoz falsafasining 
asoschisi, afinalik birinchi faylasuf. Ayni o’rinda shuni alohida qayd etib o’tish 
joiz, allomaning fikrlarigina emas, balki o’zi ham bolalarni oilada tarbiyalashda 
boshqalarga shaxsan ibrat bo’la olgan. Suqrot oilada bolalarni davlat qabul qilgan 
qonunlarni hurmat qilish, ularga so’zsiz amal qilishga o’rgatishni lozim, deb 
hisoblaydi. Manbalarda yoritilishicha, allomani dinga qarshi chiqqanlikda ayblab, 
zindonband etishganda shogirdlari uni zindondan ozod qilish va qochirib yuborish 
chorasini topganlar. Biroq, faylasuf “Afina qonunlarini tanqid qilib, ularni etuk 
emas deb bilsam-da, bu qonunlarni afinaliklar qabul qilgan ekan, ularga 
bo’ysunmaslikka haqqim yo’q. Yoshim bir joyga borganida ularni buzib, 
avlodlarning tavqi-la’natiga qolmay” deb zindondan qochib ketmagan. Qolaversa, 
o’ziga chiqarilgan hukmga e’tiroz bildirmay, o’limini ixtiyoriy tan olib, bir qadah 
zahar ichgan.
Faylasuf o’z ta’limotini og’zaki ravishda ko’cha-ko’y, maydon va hiyobonlarda
shogirdlari bilan tashkil etilgan suhbatlar asosida bayon qilganligi sababli uning 
birorta ham yozma asari mavjud emas.
Suqrotning oila tarbiyasi borasidagi qarashlari uning shogirdlari – Ksenofont, 
Aristofan va Aflotunlarning asarlari orqali bugungi kunga qadar etib kelgan. 
Xususan, Ksenofont “Suqrot haqida esdaliklar” asarida o’z ustozi haqida so’z 
yuritib, uni oliyjanob ustoz, axloq-odob borasida tengsiz inson, chin insoniy 

---

25 
fazilatlarni qadrlovchi shaxs sifatida ulug’lagan bo’lsa, Aflotun ham o’z ustozini 
chuqur mulohazali, insonni ulug’lovchi donishmand siymosida gavdalantirgan. 
Aflotinning o’z ustozi borasidagi mulohazalari uning “Suqrot” nomli asarida o’z 
ifodasini topgan.
Suqrot ta’limotiga ko’ra jamiyatning taraqqiyoti tinchlik, osoyishtalik, 
farovonligi esa fuqarolarning yuksak axloq, odobga ega bo’lishi bilan belgilanadi. 
Shaxsning yuksak ma’naviy-axloqiy sifatlari oila muhitida shakllanadi. Alloma 
fuqarolarni oila muhitida bolalarni bilimli qilib tarbiyalashga da’vat etgan. Uning 
“Kuch – bilimda”, “Men faqat hech narsani bilmasligimni bilaman”
19
, “Qancha 
ko’p bilsam, shuncha ko’p bilmasligimni bildim”, “O’z-o’zingni anglagin va 
bilgin”, “Kim o’zini yaxshi bilsa, uning uchun nima foydali ekanligini biladi va 
o’zining nimaga qodirligini-yu, nimani uddalay olmasligini tushunadi”
20
kabi 
g’oyalari faylasuf ta’limotining markazida turuvchi komil inson qiyofasini yoritishga 
xizmat qiladi.