Guliston davlat universiteti pedagogika va psixologiya kafedrasi oila pedagogikasi

Tayanch tushunchalar:
tizim, oilaviy muhit, ma’naviy-axloqiy tarbiya, 
oilada bolalarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, oilada bolalarni mehnatsevarlik 
ruhida tarbiyalash, oilada tashkil etiladigan estetik tarbiya, oilada jismoniy 
tarbiyani tashkil etish, oila sharoitida bolalarni iqtisodiy munosabatlarga 
tayyorlash.
Oilada tashkil etiladigan ma’naviy-axloqiy tarbiya. 
Axloq barcha insoniy 
munosabatlarning asosi bo’lganligi sababli ijtimoiy tarbiyani negizida bolalarni 
ma’naviy-axloqiy jihatdan tarbiyalashga alohida e’tibor qaratiladi. Pedagogik 
manbalardan birida oilada “ijtimoiy-axloqiy me’yorlar mazmunidan xabardor 
etish, ularga axloqiy me’yorlarning ijtimoiy ahamiyatini tushuntirish, ularda 
ijtimoiy-axloqiy me’yorlar (talab va ta’qiqlar)ga nisbatan hurmat hissini qaror 
toptirish asosida axloqiy ong va madaniyatni shakllantirish maqsadi ko’zlanadi”
67
. 
Yuqoridagi fikrga tayangan holda shuni alohida ta’kidlab o’tish joizki, oilada yoki 
ta’lim muassasalarida bo’lishidan qat’iy nazar ma’naviy-axloqiy tarbiya quyidagi 
yo’nalishlarda tashkil etiladi:
67
Педагогика: 1000 та саволга 1000 та жавоб / Мет.қўлл. У.И.Иноятов, Н.А.Муслимов, М.Усмонбоева, 
Д.Иноғомова. – Тошкент: Низомий номидаги ТДПУ, 2012. – 98-бет.
1)
болалар онгида одоб, ахлоқ ва ахлоқий сифатлар каби тушунчаларни 
шакллантириш; 
2)
мавжуд назарий тушунчалар асосида болаларда муайян маънавий-
ахлоқий сифатларни шакллантириш; 
3)
болаларда ижтимоий ва табиий борлиққа нисбатан ижобий ахлоқий 
муносабатни шакллантириш.
 

---

92 
Ota-onalar oila sharoitida ma’naviy-axloqiy tarbiyani uyushtirishda bolalarning 
eng oliy axloqiy sifatlar – ota-onani hurmat qilish, oilaning katta yoshli a’zolarga 
g’amxo’rlik ko’rsatish, atrofdagilarga mehr-muhabbatli bo’lish, kattalarni izzat 
qilish, to’g’riso’zlik, mehnatsevarlik, kamtarlik, insonparvarlik, or-nomus, g’urur, 
vijdon, saxiylik, har qanday jarayonda ham adolatli bo’lish, intizomlilik, ijtimoiy 
faollik, chin fuqarolik, oilaparvarlik va boshqalarni shakllantirishga alohida e’tibor 
qaratishlari lozim.
“Shaxsda mazkur sifatlarning qaror topishida oiladagi sog’lom muhit, oila 
a’zolarining psixologik jihatdan o’zaro yaqinliklari, ehtiyoj, qiziqish va hayotiy 
yondashuvilaridagi umumiylik, bir-birlarini har qanday vaziyatda qo’llab-
quvvatlay olishlari, ota-onalar tomonidan barcha farzandlariga nisbatan 
qo’yilayotgan talablar, shuningdek, ularga ko’rsatilayotgan e’tiborning bir xil bo’lishi 
oila tarbiyasida ijobiy natijalarga erishishning omillari sanaladi. Oilada muayyan 
an’ananing qaror topganligi, unga oila a’zolari tomonidan bildirilayotgan hurmat, 
shuningdek, keksa avlod vakillarining shaxsi, ularning ijobiy sifatlari, mehnatda 
erishgan (garchi u oddiy bo’lsa ham) yutuqlari, atrofdagilar bilan munosabati 
borasidagi suhbat yoki xotiralarning tashkil etilishi bolalarda hayotiy e’tiqodning 
shakllanishini ta’minlaydi”
68
. 
Ma’naviy-axloqiy tarbiya negizida vatanparvarlik tarbiyasi, uni tashkil etish 
ham muhim o’rin tutadi. Mustaqillik yillarida oilalarda ma’naviy-axloqiy tarbiyani 
tashkil etish jarayonida bolalarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalashga ham jiddiy 
e’tibor qaratish maqsadga muvofiqdir. Zero, mamlakat mustaqilligi va yurt 
ozodligi vatanparvar shaxslarning sa’i-harakatlari evaziga ta’minlanadi. Vatan 
mustaqilligiga erishish qanchalik qiyin bo’lsa, uni himoya qilish, mustaqillikni 
saqlab qolish ham shunchalik murakkab jarayondir. Shu sababli oilalar ham ta’lim 
muassasalari kabi mamlakat mustaqilligini himoyalashga tayyor bo’lgan vatanparvar 
shaxslarni tarbiyalab voyaga etkazishga o’z hissasini qo’sha olishi kerak. Oilada 
vatanparvarlik tarbiyasini tashkil etar ekanlar, ota-onalar, eng avvalo, o’z farzandlari 
ongiga vatanparvarlik va vatanparvar shaxs tushunchalarini singdira olishlari lozim 
bo’ladi.