Гящряман Рясул оьлу Рзайев



Yüklə 1,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə17/28
tarix21.11.2019
ölçüsü1,61 Mb.
#29650
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   28
217 ucot

аллары» вя с.     
Мящсул истещсалынын ясасыны тяшкил едян материаллар 10-1 вя 
10-2 субщесабларында якс олунур. 10-3 №-ли субщесабда няглий-
йат васитяляринин истисмары, истещсалын технолоъи ещтийажлары, енеръи 
истещсалы  вя  биналарын  гыздырылмасы  цчцн  нязярдя  тутулан  нефт 
мящсулларынын вя газ шякилли йанажагларын мювжудлуьу вя щяря-
кяти, 10-4 №-ли субщесабда бцтцн нюв тараларын, щабеля таралары 
щазырламаг,  тямир  етмяк  цчцн  истифадя  олунан  материалларын, 

 184
 
щиссялярин мювжудлуьу вя щярякяти, 10-5 №-ли субщесабда ма-
шынларын,  аваданлыгларын,  няглиййат  вясаитляринин  тямириндя  исти-
фадя олунан ещтийат щиссяляри, 10-6 субщесабында ясас вясаитля-
рин  вя  азгиймятли  вя  тезкющнялян  яшйаларын  силинмясиндян  ялдя 
олунан материаллар, 10-7 субщесабында емал цчцн кянара вери-
лян  вя  эяляжякдя  онлардан  щазырланасы  мямулатларын  майа 
дяйяриня  дахил  едилян  материалларын  щярякятинин  учоту  апарылыр. 
10-8 №-ли  субщесабдан тикинти апаран мцяссисяляр истифадя едир-
ляр. Бу субщесабда тикинти вя гурашдырма ишляри просесиндя исти-
фадя  олунан  тикинти  щиссяляринин  щазырланмасы,  гурашдырылмасы 
учота алыныр. 
Азярбайжан Республикасы Малиййя Назирлийинин 20 октйа-
бр 1995-жи ил тарихли И-94 №-ли ямри иля тясдиг олунмуш «Мцясси-
сялярин мцщасибат учотунун Щесаблар Планы вя онун тятбигиня 
даир Тялиматда» мцяййян олундуьуна эюря мцщасибат учоту-
нун  мцяссисяляр  тяряфиндян  гябул  олунмуш  тяшкили  гайдаларын-
дан асылы олараг материалларын дахил олмасы 15 №-ли «Материалла-
рын тядарцкц вя ялдя едилмяси» вя 16 №-ли «Материалларын дяйя-
риндян  олан  кянарлашмалар»  щесабларындан  истифадя  етмякля, 
йахуд етмямякля якс етдиря билярляр. Биринжи щалда малсатанлар-
дан дахил олмуш щесаблашма сянядляриня ясасян бу вя йа диэяр 
дяйярлярин щарадан дахил олмасындан вя материалларын тядарцкц 
вя динамикасына чякилян мясряфлярин характериндян асылы олараг 
15  №-ли  «Материалларын  тядарцкц  вя  ялдя  едилмяси»  щесабынын 
дебетиня  60  №-ли  «Малсатан  вя  подратчыларла  щесаблашмалар», 
20 №-ли «Ясас истещсалат», 23 №-ли «Кюмякчи истещсалат», 71 №-
ли «Тящтялщесаб шяхслярля щесаблашмалар», 76 №-ли «Мцхтялиф де-
битор вя кредиторларла щесаблашмалар» вя с. щесабларын кредитиня 
йазылыш едилир. Бу заман 15 №-ли «Материалларын тядарцкц вя ял-
дя едилмяси» щесабынын дебетиня, 60 №-ли «Малсатан вя подрат-
чыларла  щесаблашмалар»  щесабынын  кредитиня  йазылышлар  материал-
ларын  мцяссисяйя  вя  вахт  дахил  олмасындан  асылы  олмайараг 
апарылмалыдыр. 
Мцяссисяйя щягиги дахил олмуш материалларын мядахили 10 
№-ли «материаллар» щесабынын дебетиня, 15 №-ли «Материалларын 

 185
 
тядарцкц вя ялдя едилмяси» щесабынын кредитиндя якс олунур. 
Щяр  айын  ахырына  йолда  олан  йахуд  малсатанын  анба-
рындан  дашынмайан  материалларын  да  дяйяри  айын  ахырында  15 
№-ли  «Материалларын  тядарцкц  вя  ялдя  едилмяси»  вя  10  №-ли 
«Материаллар» щесабларында якс етдирилир. Нювбяти айын яввялин-
дя бу мябляьляр «сторно» едиляряк 15 №-ли «Материалларын тяда-
рцкц  вя  ялдя  едилмяси»  щесабынын  дебети  цзря  жари  учотда 
сахланылыр.  15  №-ли  «Материалларын  тядарцкц  вя  ялдя  едилмяси» 
щесабында мцяййян едилмиш галыг айын ахырында 16 №-ли «Ма-
териалларын дяйяриндян олан кянарлашмалар» щесабынын дебетиня 
силинир. 
Айын  ахырына  йолда  олан  йахуд  малсатан  анбарындан 
дашынылмайан материалларын дяйяриня даир айын сонунда 10 №-ли 
«Материаллар» вя 15 №-ли «Материалларын тядарцкц вя ялдя едил-
мяси»  щесаблары  цзря  йазылыш  апарылмайа  да  биляр.  Бу  заман 
мцяссисяйя щягиги дахил олан материалларын учот гиймятляри цзря 
дяйяри  иля  щямин  материалларын  ялдя  едилмясинин  фактики  майа 
дяйяри  арасындакы  фярг  16  №-ли  «Материалларын  дяйяриндя  олан 
кянарлашмалар» щесабынын дебетиня силинир. 15 №-ли «Материалла-
рын  тядарцкц  вя  ялдя  едилмяси»  щесабы  цзря  галыг  айын  ахырына 
материал гиймятлиляринин йолда олмасыны эюстярир. 
Икинжи  щалда  бу  вяйа  диэяр  гиймятлилярин  щарадан  дахил 
олмасындан,  онларын  тядарцкц  вя  мцяссисяйя  дашынмасы  хярж-
ляринин характериндян асылы олараг 10 №-ли «Материаллар» щесабы-
нын дебетиндя, 60 №-ли «Малсатан вя подратчыларла щесаблашма-
лар», 20 №-ли «Ясас истещсалат», 23 №-ли «Кюмякчи истещсалат», 
71 №-ли «Тящтялщесаб шяхслярля щесаблашмалар» вя с. щесабларын 
кредитиндя  якс  олунур.  Бу  заман  материаллар,  малсатанлардан 
онларын дахилолма вахтындан асылы олмайараг мядахил едилир. 
Айын ахырына йолда галмыш йахуд малсатанын анбарындан 
дашынмамыш,  дяйяри  юдянилмямиш  материаллар  айын  ахырында  10 
№-ли «Материаллар» щесабынын дебетиндя вя 60 №-ли «Малсатан 
вя подратчыларла щесаблашмалар» щесабынын кредитиняд якс етди-
рилир.  Нювбяти  айын  яввялиндя  бу  мябляьляр  «Сторно»  едиляряк 
дебитор боржу кими 60 №-ли «Малсатан вя подратчыларла щесаб-

 186
 
лашмалар» щесабында сахланылыр. 
Истещсалат вя тясяррцфат мягсядляри цчцн щягигятян истифа-
дя  олунан  материаллар  10  №-ли  «Материаллар»  щесабынын  креди-
тиня,  истещсала  мясряфлярин  учотуну  апармаг  цчцн  нязярдя 
тутулан вя диэяр мцвафиг щесабларын дебетиня силинир. 
Материалларын кянара сатышы 48 №-ли «Саир активлярин сатышы» 
щесабынын дебетиндя вя 10 №-ли «Материаллар» щесабынын креди-
тиндя  якс  етдирилир.  Ейни  заманда  бу  материаллара  эюря  мал-
аланлардан мцяссисяйя чатасы мябляьдя 62 №-ли «Алыжылар вя си-
фаришчилярля щесаблашмалар» щесабынын дебетиня вя 48 №-ли «Саир 
активлярин сатышы» щесабынын кредитиня йазылыш апарылыр. 
10 №-ли «Материаллар» щесабы цзря аналитик учот материал-
ларын  адлары  (нювц,  чешиди,  юлчцсц  вя  с.)  сахланма  йерляри  цзря 
апарылыр. 
 
4.4. Азгиймятли вя тезкющнялян яшйаларын учоту 
 
Азгиймятли  вя  тезкющнялян  яшйалара  мцяссисянин  ямлакы 
сайылан  тясяррцфат  алятляри  вя  диэяр  ямяк  алятляри  дахилдир  ки, 
мювжуд  олан  гайдалара  эюря  онлар  дювриййядя  сярф  олунан 
вясаитялрин  тяркибиня  дахил  едилирляр.  Щямин  група  дахил  олан 
вясаитляр ясас вясаитляр кими истифадя олунма нятижясиндя юзцнцн 
натурал формасыны дяйишмир вя тядрижян кющнялир. 
«Мцщасибат  учоту  щаггында»  Азярбайжан  Республикасы 
Ганунунун 18-жи маддясинин 8-жи бяндиндя ашаьыдакы  яшйалар 
ясас вясаитляря аид едилмяйяряк азгиймятли вя тезкющнялян яшйа-
лар групунда учотда якс олунурлар: 
а)  дяйяриндян  асылы  олмайараг  хидмят  мцддяти  бир  илдян 
аз олан яшйалар; 
б)  истещсал  просесиндя  бир  дяфя  иштирак  едян,  юз  дяйярини 
тамамиля  мящсулун  дяйяриня  кечирян  вя  бу  просесдя  натурал 
формасны сахлайан сярвятляр; 
в)  дяйяриндян  вя  хидмят  мцддятиндян  асылы  омайараг 
вясаит сайылан кянд тясяррцфаты машынларындан, алятляриндян, ме-

 187
 
ханикляшдирилмиш тикинти алятляриндян, ишчи вя мящсулдар щейван-
лардан башга хидмят мцддятиндян асылы олмайараг ващидини вя 
дястинин  дяйяри  мцвафиг  норматив  сянядлярля  мцяййянляшдирил-
миш  ясас  вясаитлярин  дяйяринин  минимум  щяддиндян  асылы  олан 
ямяк яшйалары; 
г)  дяйяриндян  вя  хидмят  мцддятиндян  асылы  олмайараг 
балыг ову алятляри; 
д) бензинмоторлу мишарлар, чайларда истифадя едилян ахын-
ма  трослары,  мювсцмц  йоллар,  аьаж  дашынма  цчцн  мцвяггяти 
асылма йоллар, ики ил мцддятиндя истифадя етмяк цчцн мешялярдя 
олан  мцвяггяти  евляр,  сяййар  дартылыб  апарылан  гыздырыжы  евляр, 
газанхана  мянтягяляри  вя  башга  мцвяггяти  мювсцмц  вяса-
итляр; 
е) дяйяриндян асылы олмайараг фярди сифаришлярин йахуд мя-
мулатларын  серийалы  вя  йа  кцтляви  истещсалы  цчцн  дцзялдилмиш 
механизмляр вя алятляр; 
я) ващидинин вя йа дястинин дяйяриндян, хидмят мцддятин-
дян  асылы  олмайараг  хцсуси  эейимляр,  айаггабылар,  щямчинин 
йатаг лявазиматлары; 
ъ)  ващидинин  вя  йа  дястинин  хидмят  мцддятиндян  асылы  ол-
майараг мцяссисялярдя ишчилярин хцсуси эейим формалары, сящий-
йя, маариф, ящалинин сосиал мцдафияси вя башга бцджя идарялярин-
дя верилян эейимляр вя айаггабылар; 
з) дяйяри комплекс тикинти-гурашдырма ишляринин майа дя-
йяриня цстялик хяржляр кими дахил едилян мцвяггяти (титулсуз) хц-
суси дцзялдилмиш механизмляр, гурьулар вя с. тикинтиляр; 
и) анбарда ямтяя-материал гиймятлиляринин сахланмасында 
вя йа технолоъи просесдя иштирак едян ващидинин дяйяри мцвафиг 
норматив сянядлярля мцяййянляшдирилмиш ясас вясаитлярин дяйяри-
нин минимум щяддиндян ашаьы олан таралар; 
к)  дяйяриндян  асылы  олмайараг  кирайяйя  вермяк  цчцн  тя-
йин едилмиш яшйалар; 
л) жаван вя кюкялмякдя олан щейванлар, гушлар, довшан-
лар,  хязли  щейванлар,  ары  аиляляри  вя  тяжрцбя  цчцн  сахланылан 
щейванлар; 

 188
 
м) тинликдя кючцрмя мягсядиля чохиллик якмяляр. 
Кирайяйя верилян яшйаларын дяйяри онларын хидмят мцддят-
ляриндян асылы олараг кющнялмя щесабланмасы йолу иля юдянилир. 
Йухарыда  эюстярилян  яшйалар  вя  сярвятляр  мцщасибат  учо-
тунда илк дяйяри иля, йяни онларын алынмасы, тикилмяси йахуд ща-
зырланмасына  чякилян  фактики  хярж  мябляьляри  цзря  якс  етдирилир. 
Мцяссисядя бу яшйаларын вя сярвятлярин кющнялмя мябляьи учот 
вя щесабатда айрыжа якс етдирилир. 
Мцяссисяйя мяхсус вя мцяййян олунмуш гайдада мцва-
фиг дювриййядяки вясаитлярин тяркибиня дахил едилян азгиймятли вя 
тезкющнялян  яшйаларын,  тясяррцфат  инвентарларынын,  цмуми  вя 
хцсуси тяйинатлы алят вя лявазиматларын вя диэяр ямяк вясаитляри-
нин мювжудлуьу вя щярякяти щаггында мялуматлары цмумиляш-
дирмяк цчцн 12 №-ли «Азгиймятли вя тезкющнялян яшйалар» ще-
сабы мцяййян олунмушдур. 
Тяжрцбядя  12  №-ли  «Азгиймятли  вя  тезкющнялян  яшйалар» 
щесабынын ашаьыдакы субщесабларындан истифадя едилир. 
12-1 «Ещтийатда олан азгиймятли вя тезкющнялян яшйалар» 
12-2 «Истисмарда олан азгиймятли вя тезкющнялян яшйалар» 
12-3 «Мцвяггяти (титулсуз) тикинтиляр». 
Азгиймятли  вя  тезкющнялян  яшйаларын  щярякяти  цзря 
ямялиййатларын учоту материалларын щярякятинин учотуна уйьун 
олараг апарылыр. 
Азгиймятли  вя  тезкющнялян  яшйалар  12  №-ли  «Азгиймятли 
вя  тезкющнялян  яшйалар»  щесабында  илк  дяйярля  учота  алыныр. 
Ялдя едилян (тядарцк олунан) азгиймятли вя тезкющнялян яшйала-
рын щягиги майа дяйяри онун алынма гиймятляри цзря дяйяри иля 
дашынма вя тядарцк олунма хяржляриндян ибарятдир. Азгиймятли 
вя  тезкющнялян  яшйаларын  кющнялмясиндян  учоту  13  №-ли  «Аз-
гиймятли  вя  тезкющнялян  яшйаларын  кющнялмяси»  щесабында  ап-
арылыр. 
Мцщасибат учотунда азгиймятли вя тезкющнялян яшйаларын 
анбардан  истифадяйя  верилмяси  онлара  кющнялмя  щесабланмасы 
вя  бу  яшйаларын  истисмар  мцддяти  баша  чатдыьына  эюря 
силинмясинин  учотда  якс  етдирилмяси  ашаьыдакы  гайдада  ижра 

 189
 
олунур: 
1. Азгиймятли вя тезкбщнялян яшйалар мцхтялиф истигамят-
лярдя истифадя олунмасы цчцн анбардан бурахыларкян ашаьыдакы 
мцщасибат йазылыш иля учотда якс етдирилир: 
Д-т 12/2 №-ли «Азгиймятли вя тезкющнялян яшйалар» щеса-
бынын  2  №-ли  «Истисмарда  олан  азгиймятли  вя  тезкющнялян 
яшйалар» цзря субщесабы. 
К-т 12/2 №-ли щесабын ещтийатда олан «Азгиймятли вя тез-
кющнялян яшйалар» субщесабы (фактики майа дяйяри иля). 
Нязяря  алмаг  лазымдыр  ки,  ващидинин  вя  дястинин  дяйяри 
ясас  вясаитлярин  дяйяринин  минимум  щяддинин  (500000  манат) 
1/20  щиссяси  гядяр  олан  азгиймятли  яшйалар  истисмара  верилдикжя 
онларын дяйярини бирбаша мясряфляря аид етмяк олар. Беля яшйа-
ларын дяйяри истисмара верилян кими мясряфляря силиняряк ашаьыда-
кы йазылыш апарылыр: 
Д-т 20 – «Ясас истещсалат»; 
       23 – «Кюмякчи истещсалат»; 
       25 – «Цмуми истещсалат хяржляри»; 
       26 – «Цмуми тясяррцфат хяржляри»; 
       43 – «Коммерсийа хяржляри»; 
       44 – «Тядавцл хяржляри»; 
       81 – «Мянфяятин истифадяси»; 
       88–«Бюлцшдцрцлмямиш мянфяят (юдянилмямиш зяряр)». 
Истисмар  вахты  бу  яшйаларын  горунуб  сахланмасыны  тямин 
етмяк  мягсядиля  мцяссисядя  онларын  щярякяти  вя  истифадя  едил-
мяси цзяриндя лазыми нязарят тяшкил олунмалыдыр.  
2.  Азгиймятли  вя  тезкющнялян  яшйалар  учотда  там  дяйяри 
иля  якс  олунур.  Щямин яшйалар  цзря  кющнялмянин  учоту  пассив 
щесаб  сайылан  13  №-ли  «Азгиймятли  вя  тезкющнялян  яшйаларын 
кющнялмяси» щесабында айрыжа апарылыр. 
Азгиймятли вя тезкющнялян яшйалара кющнялмя ики форма-
да щесаблана биляр: 
Яввяла азгиймятли вя тезкющнялян яшйалар анбардан истис-
мара  верилдикдя  онларын  ващидинин  йахуд  дястинин  дяйяринин 
50%-и мигдарында кющнялмя щесабланыр, галан 50% ися истисмар 

 190
 
мцддятиндя  йарарсыз  олуб,  силиндикжя  (мцмкцн  олан  истифадя 
дяйяри чыхылмагла) хяржляря аид едилир. 
Икинжи щалда яшйалар истисмара верилдикдя 100% дяйяр щяж-
миндя кющнялмя щесабланыр. 
Мцяссисялярдя  азгиймятли  вя  тезкющнялян  яшйалара  кющ-
нялмя  щесабланмасы  формасы  гябул  олунмуш  учот  сийасятиндя 
мцяййян олунур. 
Фярди сифаришлярин йахуд мямулатларын серийалы вя йа кцт-
ляви  истещсалы  цчцн  дцзялдилмиш  хцсуси  механизмляр  вя  алятляр 
истисмара  верилдикжя  онларын  дяйяри  мцяссися  тяряфиндян  мцяй-
йян едилмиш хцсуси нормалара мцвафиг олараг юдянилир. Бунла-
рын дяйяринин бирбаша мясряфляря аид едилмясиня дя йол верилир. 
Бцтцн  щалларда  азгиймятли  вя  тезкющнялян  яшйалара  кющ-
нялмянин  щесабланмасы  ашаьыдак  мцщасибат  йазылышы  иля  рясми-
ляшдирилир: 
Д-т 20 – «Ясас истещсалат»; 
       23 – «Кюмякчи истещсалат»; 
       25 – «Цмуми истещсалат хяржляри»; 
       26 – «Цмуми тясяррцфат хяржляри»; 
       43 – «Коммерсийа хяржляри»; 
       44 – «Тядавцл хяржляри»; 
       81 – «Мянфяятин истифадяси»; 
       88  –  «Бюлцшдцрцлмямиш  мянфяят  (юдянилмямиш  зя-
ряр)» щесабы. 
К-т 13 – «Азгиймятли вя тезкющнялян яшйаларын кющнялмя-
си» щесабы. 
Кющнялмя мябляьляри учотда якс олунаркян яшйаларын тя-
сяррцфатын щансы сащясиндя истифадя олунмасына диггят верилмя-
лидир, чцнки щесабын дебети цзря якс олунан ямялиййат билаваситя 
онун  истифадя  олунмасы  сащясиндян  асылыдыр.  88  №-ли  щесабын 
дебетиня йазылыш о заман апарылыр ки, азгиймятли вя тезкющнялян 
яшйалар хцсуси тяйинатлы фондларын щесабына алынмыш олсун. 
Истифадя  олунма  нятижясиндя  яшйаларын  силинмяси  иля 
ялагядар олараг мцяссися рящбярлийинин мцяййян етдийи комис-
сийа  тяряфиндян  акт  тяртиб  олунур  вя  акт  ясасында  ашаьыдакы 

 191
 
мцщасибат йазылышы апарылыр: азгиймятли вя тезкющнялян яшйаларын 
илк  дяйяриндян,  онун  силинмяси  иля  ялагядар  ялдя  олунан  мате-
риал дяйярляри 13 №-ли «Азгиймятли вя тезкющнялян яшйалар» ще-
сабынын дебетиня, силинян яшйалардан алынан материаллар 10 №-ли 
«Материаллар»  щесабынын  дебетиня,  яшйаларын  хараб  олмасында 
тягсиркар  шяхслярдян  тутулан  пул  мябляьи  70  №-ли  «Ямяйин 
юдяниши  цзря  ишчи  щейяти  иля  щесаблашмалар»  щесабынын  дебетиня 
вя  азгиймятли  вя  тезкющнялян  яшйаларын  илк  дяйяри  12/2  №-ли 
«Азгиймятли  вя  тезкющнялян  яшйалар»  щесабынын  «Истисмарда 
олан яшйалар» субщесабынын кредитиня йазылыр. 
Тикинтиси  баша  чатмыш  мцвяггяти  тикинтиляр  вя  гурьуларын 
дяйяри 12 №-ли «Азгиймятли вя тезкющнялян яшйалар» щесабынын 
дебетиня вя 30 №-ли «Гейри-ясаслы ишляр» (тикинти мцяссисяляриндя) 
йахуд  20  №-ли  «Ясас  истещсалат»  щесабынын  кредитиня  йазылыш 
апарылмагла мядахил едилир. 
12  №-ли  «Азгиймятли  вя  тезкющнялян  яшйалар»  щесабынын 
аналитик учоту мцяййян едилмиш груплашдырмалара мцвафиг ола-
раг,  ейни  адлы  аз  гиймятли  вя  тезкющнялян  яшйалар  групу  цзря 
апарылыр. 
 
 
4.5. Материалларын сатышы вя саиря харижолмасынын  
учоту 
 
Тясяррцфат  ямялиййатларынын  ижрасы  дюврцндя  мцяссисядя 
яввялляр  истещсал  фяалиййятиндя  истифадя  едилмяси  цчцн  алынмыш 
материаллардан мцяййян щиссясинин сатылмасы важиблийи ямяля эя-
лир. Бу кими вязиййят истещсал програмынын дяйишмяси иля ялагя-
дар  олараг  лазым  олмайан  материалларын  сатылмасы,  кейфиййяти 
ашаьы олан вя истещсал тялябляриня йарарсыз олдуьу цчцн материа-
лын силинмяси вя саиря щалларда йарана биляр. 
Материалларын сатышы вя саир сябябляр нятижясиндя иткийя йол 
верилмяси иля ялагядар олараг мцщасибат учотунун вязифяси: 
- мцяссисянин материалларын сахланма йерляриндя мигдар-
жа азалмасынын учотда якс олунмасы; 

 192
 
- материалларын сатышы вя саиря сябяблярдян азалмасы иля яла-
гядар олараг малиййя нятижяляринин (мянфяят, зярярляр) мцяййян 
олунмасы. 
    Мцщасибат  учоту  методолоъи  принсипляриня  уйьун  ола-
раг  ижра  олунмугш  ямялиййатларла  ялагядар  мцяссися  вясаитин-
дяки дяйишикликляр якс олунмалыдыр. 
Яввяла  щямин  ямялиййатлар  ялагядар  йяни  материал  сатышы 
нятижясиндя  мцяссисяйя  ялавя  пул  вясаити  дахил  олур.  Беляликля 
мцяссисянин активи артмагла, мянфяят чохалмыш олур. 
Икинжи тяряфдян материалларын сатышы нятижясиндя актив азалыр 
вя зяряр йараныр. 
Беляликля, ижра олунмуш ямялиййат нятижясиндя мцяссисянин 
малиййя эюстярижиляриндя дяйишикликляр йараныр вя щямин дяйишик-
ликляр учотда якс олунмалыдыр. 
Материалларын кянара сатышы 48 №-ли Саир активлярин сатышы» 
щесабынын дебетиндя вя 10 №-ли «Материаллар» щесабынын креди-
тиндя якс етдирилир. Ейни заманда щямин материаллара эюря мал-
аланлардан мцяссисяйя чатасы мябляьдя 62 №-ли «Алыжылар вя си-
фаришчилярля щесаблашмалар» щесабынын дебетиня вя 48 №-ли «Саир 
активлярин сатышы» щесабынын кредитиня йазылыш едилир. 
10 №-ли «Материпаллар щесабы цзря аналитик учот» матери-
алларынын адлары (нювц, чешиди, юлчцсц вя с.) вя сахланма йерляри 
цзря апарылыр.  
Материалларын  сатышы  вя  саиря  мяхариж  олмаларын  эюстяри-
жиляри мянфяят вя зярярляр щаггында щесабатда формалашыр. 
 
 
4.6. Истещсал ещтийатларынын инвентарлашмасы вя йенидян 
гиймятляндирилмяси 
 
Материал  истещсал      ещтийатларынын  горунуб  сахланмасыны 
тямин  етмяк  цчцн  щяр  илдя  бир  дяфядян  аз  олмайараг  онларын 
инвентарлашмасы  апарылыр.  Бундан  башга  истещсал  ещтийатларынын 
щярякяти вя сахланмасынын даима нязарятдя олмасыны тямин ет-

 193
 
мяк цчцн материалларын дюврц олараг сечмя гайдасында инвен-
тарлашмасы  апарыла  биляр.  Инвентарлашманын  апарылмасынын  ясас 
мягсяди мцясисядя галыгда олан фактики ямлакын вя ющдяликля-
рин олмасыны вя онларын мцщасибат учотунда там, дцзэцн якс 
олунмасыны мцяййян етмякдир. 
Щесабат  или  дюврцндя  апарылажаг  инвентарлашманын  сайы, 
ижра  олунмасы  вахты,  инвентарлашмадан  кечмяли  олан  ямлакын 
адлы сийащысы мювжуд гайдалара эюря мцяссисянин рящбяри тяря-
финдян мцяййян олунур. Эстярилянлярля йанашы инвентарлашманын 
апарылмасынын  мяжбури  щаллары  Азярбайжан  Республикасынын 
«Мцщасибат учоту щаггында» гябул олунмуш Ганунда эюстя-
рилмишдир.  Цмумиййятля  Азярбайжан  Республикасы  Малиййя 
Назирлийинин 03 ийул 2000-жи ил тарихли «Ямлакын вя ющдяликлярин 
инвентарлашмасынын  апарылмасы  щаггында  Гайдалар»да  инвен-
тарлашманын ижрасы принсипляри ятрафлы мцяййян олунмушдур. 
Инвентарлашма башланана гядяр мцщасибатлыгда мцяссися 
анбарлары  цзря  мал-материал  дяйярлилярин  инвентарлашма  сийащы-
сыны (форма № ИНВ-3) тяртиб едилир.  
Щямин дюврдя анбарла ялагядар олан бцтцн ямялиййатлар 
дайандырылыр. Инвентарлашманын башланмасына гядяр анбар учо-
ту  цзря  материалларын  щярякятиня  аид  олан  сянядляр  учотда  якс 
етдирилмяли,  йекунлашдырылмалы  вя  бунунла  ялагядар  олан  илкин 
сянядляр  мцщасибатлыьа  верилмялидир.  Мадди-мясул  шяхс  бцтцн 
мцщасибат  учоту  сянядляринин  йекунлашмасы  цзря  щесабат 
сянядляринин мцщасибатлыьына верилмясини вя мядахил едилмямиш 
материалларын олмадыьыны тясдиг едян йазылы изащат вермялидир. 
Инвентарлашма  комиссийасы  цзвляри  инвентаризасийа  дюв-
рцндя анбарда галыгда олан бцтцн материаллары сайма, чякмя, 
юлчмя  вя  диэяр  юлчц  ващидляри  цзря  йохлайыр  вя  нятижялярини  ин-
вентарлашма  актында  якс  етдирир.  Апарылан  инвентарлашма  няти-
жясиндя мцяййян олунмуш бцтцн нятижяляр вя учот цзря артыглар 
вя яскикэялмяляр сянядляшдирилир вя нятижяляр мцгайися жядвялля-
ринин  тяртиб  олунмасы  иля  фактики  галыг  мцяййян  олунур.  Артыг 
мцяййян  олунмуш  ямтяя-материал  дяйярляри  мцяссися  мянфяяти 
цзря  мядахил  едилир,  ашаьыдакы  гайдада  мцщасибат  йазылышы 

 194
 
апарылыр: 
Дебет щесаб №10 – «Материаллар» 
Кредит щесаб №80 – «Мянфяят вя зяряр». 
Мцвафиг норматив гайдалара уйьун олараг тябии итки нор-
малары  дахилиндя  хараболмалар  вя  бу  кими  яскикэялмяляр  цзря 
84 №-ли «Сярвятлярин яскикэялмяси вя хараболмасындан иткиляр» 
щесабынын дебетиня вя 10 «ли «Материаллар» щесабынын кредитиня 
йазылыш  апарылыр.  Нятижя  олараг  мцяййян  олунмуш  иткиляр  цзря 
мцяссися рящбяринин сярянжамы иля истещсал хяржляри цзря 20 №-ли 
«Ясас  истещсалат»,  23  №-ли  «Кюмякчи  истещсалат»,  26  №-ли 
«Цмуми  тясяррцфат  хяржляри»  вя  саиря  щесабларын  дебети  вя  84 
№-ли  «Сярвятлярин  яскикэялмяси  вя  хараб  олмасындан  иткиляр» 
щесабынын кредитиня йазылыш апарылыр. 
Инвентарлашма нятижясиндя анбар мцдиринин тягсири нятижя-
синдя материалларын яскикэялмяси мцяййян олундугда вя онун 
щесабына йазылдыгда ашаьыдакы мцщасибат йазылышы апарылыр: 
-
 Материалларын яскикэялмяси мцяййян олундугда – 84 №-
ли «Сярвятлярин яскикэялмяси вя хараб олмасындан иткиляр» щеса-
бынын дебети вя 10 №-ли Материаллар» щесабынын кредитиня; 
-
 Яскикэялмя фактики майа дяйяри иля тягсиркар шяхсин ще-
сабына  аид  едилдикдя  –  73  №-ли  «Саир  ямялиййатлар  цзря  ишчи 
щейяти иля щесаблашмалар» щесабынын дебети 84 №-ли «Сярвятлярин 
яскикэялмя вя хараб олмасы» щесабынын кредитиня; 
-
 Материалларын  фактики  майа  дяйяри  иля  базар  гиймяти 
арасындакы  фярг  мябляьи  73  №-ли  «Саир  ямялиййатлар  цзря  ишчи 
щейяти иля щесаблашмалар» щесабнын дебети вя 83 №-ли «Эяляжяк 
дюврцн эялирляри» щесабынын кредитиня;    
-

Yüklə 1,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   28




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin