H s nov q.. YÜKs k g rginlikl r V elektrik izolyasiya texnikasi



Yüklə 4,73 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə42/47
tarix06.04.2017
ölçüsü4,73 Mb.
#13502
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   47

15.1.2. Iqlim d yi m l ri

raitind  aktivl

n ildırım t sirl ri il  ifrat 

g rginlikl rin hesabatı

Son zamanlar kainatda qlobal istil m  v  d yi n iqlim  raitl rind

ildırım aktivliyinin d  artması mü ahid  edilir.Kainatda qlobal istil m   v

bununla laq dar atmosferd  suyun dövranı, yüklü hiss cikl rin atmosferd

h r k ti, buludların yükl nm  intensivliyinin d  artmasına s b b olm dur. Ona 

gör , yüks k g rginlikli elektrotexniki qur u v  avadanlıqlara, hündür v  sıx

tikilmi  binalara olan ildırım t sirl rinin rolu da n z r  çarpacaq d r c d

artmaqdadır .Bu xüsusda ildırımlı  buludların yükl nm  mexanizml rinin 

traflı analizi v  ildırım vurmadan yaranan impulsların elektrotexniki qur u v

avavdanlı a t isrl rinin inteqral çevirm l r vasit si il  yeni hesabat 

metodikasına baxılır. 

M lumdur ki, yalnız bulud v  ildırım olduqda deyil, aydın havada da 

atmosferl  yer s thi arasında istiqam tl nmi  elektrik sah si mövcuddur. Yer 

s thi yaxınlı ında elektrik sah sinin intensivliyi 150 V/m-   yaxın

h ddl rd dir. Aydındır ki, bu elektrik sah sinin mövcud olması v  saxlanması

üçün yer s thind  kifay t q d r artıq yükl r olmalıdır. Lakin m lumdur ki, 

efird  möıcud olan bu yükl rin neytralla ması üçün kifay t q d r   artıq yükl r

yoxdur. Olan yükl rin böyük  ks riyy ti is , yer s thind  su buxarları vast si

il   h r k td  olur v  atmosferd  efird n f rqli bir elektrik sah si saxlanılır. 

Çünki m nfi yük da ıyıcısı olan su buxarları, görün n bütün ba qa yerüstü 

madd l rd n

n yax ı elektrikl n nidir ( =81). Ona gör  normal n mlik 

raitind  yer s thin  yaxın olan atmosferd  olan c m elektrik yükl rinin 

(2,7 10


-9

Kl/m


2

 nisb tind ) 65%-i su buxarları il  da ınır. Burada çay, d niz v

okeanlarda olan su deyil, onlardan buxar  kilind  ayrılan v  özünd  xeyli 

miqdarda m nfi elektrik yükü da ıyan hiss cikl r xüsusi rol oynayır. Da lar, 

relyefli  razil r, me l r, çaylar, sü hövz l ri, d niz v  okeanlardan buxarlanan 

su kül kl nm  vasit si il  atmosferin mü yy n yüks kliyin  sovrulur. Bu 

zaman t sir ed n istilik mübadil si v  elektrik induksiyası buxarların birl

r k


damcılar

kilind   soyuması, donması v  üst qabı ı buzla mı  kür

kilin

dü m si bir çox elmi m qal l rd  verilmi dir [21-23]. Daxili v  xarici istilik 



f rqi hesabına, damcılar

kilind  donmu  büz kür cikl rinin öz yini su 

damlası, üst qabı ını is  buz p rd si tutur. Buz kür cikl rinin donma d r c si


_________________Milli Kitabxana__________________ 

407 


artdıqda onun çatlaması v  öz kd  olan a ır su damcısının bulud t b q sinin 

a a ı qatına, xırda parçalara çilikl nmi  üst qabı ının is , daha yüks kl r

sovrulması n tic sind  yükl rin buludlarda polyarla ması ba  verir. Ona gör

bulud t b q sinin alt hiss sind   m nfi yükl rin artıqlı ı olur. Bütün bu 

mexanizml r qalmaq  rti il  qlobal istil m , normal temperaturda, normal 

atmosfer t zyiqind , 1 m

3

  h cmd  olan n mlik nisb tini artıracaqdır. Bu is ,



buludların yükl nm   d r c sinin induksiya yolu il  artmasına, yaranan 

ildırımlı buludların atmosferin daha a a ı qatlarına keçm sin  s b b olacaqdır.

N tic d  bo alma prosesi tez-tez ba  ver c kdir, ildırım parametrl rinin (i

ild

, a)

texniki


d biyyatlarda verilmi  ehtimal xarakteristikaları v  onların yeni 

mexanizml rl  yaranması xüsusi izahat t l b ed n real proses olacaqdır.

Burada ba qa bir  s b b d  yer üstü obyektl rin sıxlı ının v  yüks klikl rinin 

artması olacaqdır. Bu halda  d biyyatlarda veril n mövcud yön lm



hündürlükl ri  d   d yi ir. Ildırım vurması zamanı texniki  d biyyatlarda

verilmi  b zi hesabat metodlarının da yenid n i l nm sin  ehtiyac duyulur.  

Yer  dü n c r yan impulsu çox qısa bir zamanda (3-4 mksan) öz 

maksimal qiym tin



I

ildmax

 çatır. Bu müdd td  onun t siri il , yer üstü 

obyektl r d yi n induktiv v  tutum parametrl ri, torpaqlayıcılar is ,

induktivlik v  aktiv müqavim t kimi parametrl r göst rirl r. Bu parametrl rin

elektrik dövr si 

kilind  yaratdıqları zaman sabitl ri qısa müdd tli impuls 

müdd ti il  ölçül n d r c l rd   (mksan) olur. Ona gör , ildırım impulsları

yüks k tezlikli c r yan v   g rginlikl r yaradırlar. Eyni zamanda impuls 

taclanması, keç n dal aların sönm si, t hrif olunmaları v  radio mane l r

yaradan bo almalar da meydana çıxır.

Ildırım impulslarının ixtiyari forma v  xarakterin  gör , inteqral 

çevirm l r vasit si il  hesabat metodunun i l nm si daha m qs d uy un hesab 

edilir. Ildırım bo almasında meydana çıxan qısa müdd tli impuls, hesabatlarda 

ç p bucaqlı c r yan i



ild

  t siri kimi q bul edilir. Ildırım impulsunun real 

prosesl r  yaxın olan formaları a a ıda verilmi dir:  

tam impuls üçün;

2

1

0



)

(

e



e

I

i

ild

(15.1.20)

v  ya  =

0

anında k silmi  impuls üçün;



a

i

bkl

)

(



(15.1.21)

H r iki halda yüks k g rginlik qur u v  avadanlıqlarının aktiv 

müqavim tl rin  dü n impuls g rginliyinin forması da eyni ifad l rl

d yi c kdir. Lakin ildırımdan qorunan obyekt L, R, C-nin mür kk b

birl m l rind n ibar t olduqda hesabatlar inteqral çevirm l rin v  bükülm

teoreminin alqoritml ri il  aparılacaqdır. Elektrik dövr sinin h r-hansı



_________________Milli Kitabxana__________________ 

408 


nöqt sind   g rginlik, t sir ed n c r yana gör   a a ıdakı operator formasında

yazıla bil r:

)

(

)



(

)

(



p

Z

p

I

p

U

gir

ild

x

(15.1.22)

burada 

pL

R

R

R

pL

R

p

Z

b

b

gir

 ifad si il   t yin edil n giri  müqavim tidir.  R



v   L ildırım dal ası dü n obyektin gövd sinin v  torpaqlanma konturunun 

aktiv v  iduktiv müqavim tl ri, R



b

 –bo aldıcının impuls t siri il  açılan qeyri 

x tti müqavim tidir. Transformatorlara dü n impuls c r yanları Z

gir

(p)=1/pC 

tutum müqavim tind n keçir. Reaktiv elementl r (L, C) v  elektrik ötürücü 

x ttl r qo ulmu  hesabat sxeml rind

sas n dal a metodları istifad  edilir. 

M lumdur ki, dal a metodlarının alqoritml ri, dur un v  qaçan dal aların

verilmi  zaman v   m saf  üçün çoxlu sayda toplananlarının riyazi c mind n

t kil olunur. Dur un dal aların toplananları verilmi  sxemd   m xsusi

r qsl nm l rinin harmonikalarıdır. EÖX i tirak ed n sxeml rd  bel  tezlik 

tezlik harmonikaları t yin edil rk n, d qiqlik üçün onların çoxlu sayda 

toplananlarının c ml nm si

rtdir. Bu aparılan hesabatları mür kk bl dirir.

Qaçan dal alar metodunda is  sxemin h r-hansı bir nöqt si üçün, 

düyün nöqt l rind n ks olunan dal aların sad  c bri toplananları c ml nir. Bu 

metodun qrafo-analitik alqoritml ri impuls t siri il  ba  ver n keçid prosesinin 

izahını ç tinl dirir. Ona gör  burada inteqral çevirm l r v  bükülm  metodu 

t tbiq edilir. Bu metoda  sas n, (3) formulası a a ıdakı inteqral ifad  il

yazılır:

t

gir

gir

ild

ild

d

Z

i

u

0

(15.1.23)



burada  i

ild

( -

gir

)-ildırımın c r yan funksiyasıdır, t=0 anında bu funksiya 

gir

gecikm si il   t sir edir, Z



gir

( ) ildırımdan qorunan obyektin giri

müqavim tidir

k.1. 

Hesabat alqoritml ri v  parametrl rinin seçilm sind



yarımstansiyalar üçün real sxeml r t tbiq edilir. M s l n, 330-750 kV EVX-d

v  YS-ın mühafiz si üçün bo aldıcılar 50-150 mt m saf l rd  götürülür. 

Müafiz  olunan obyektin qoruma m saf sind   x ttin uzunlu unu (120 mt

q bul edilir) v  dig r elementl r üçün L, R v  C-d n ibar t bir dövr  oldu unu

q bul ed k. Bu halda 

pC

pL

R

pC

pL

R

p

Z

gir

1

1



  kimi ifad  edilir. Qaçan 

dal alar metodunda bu müqavim t ekvivalent x ttl

v z edilir. Inteqral 


_________________Milli Kitabxana__________________ 

409 


çevirm l rd  is , Z

gir

(p) oldu u kimi hesablanır. Bunun üçün, a a ıdakı giri

müqavim tinin ifad si yazılır:

)

1

/(



)

(

2



pRC

LC

p

pL

R

p

Z

gir

,

         (15.1.22),



(15.1.22) –d  G(p)=(R+PL)  v

Q(p)= p

2

LC+pRC+1

v zl m si aparılır. 

Sonra, Z

gir

(p) Q(p)=G(p) . Bu funksiyanın sür t çevirm si g(t)=R+L (t), 

m xr ci is , q(t)=LC (t)+RC (t)+1  kimi yazılır. G(p) –ni (14.1.23) 

formulasına uy un

kild  çevirdikd  a a ıdakı ifad ni yazmaq olar: 



dt

t

q

t

Z

t

g

t

gir

0

)



(

     (15.1.24)

ifad si alınır. (15.1.24) ifad sind  axtarılan funksiya Z

gir

(t) oldu undan, onu 

inteqral t nlik kimi h ll edirl r. Z



gir

(t) funksiyasını hesablamaq üçün (15.1.24) 

inteqralı T sabit addımlarla c ml nir. Sonra, Z



gir 

[n] olaraq umumi h dd kimi 

a a ıdakı rekurrent ifad  il  bir sıra  kilind  hesablanır: 

1

1

0



0

n

m

gir

gir

q

m

n

q

n

z

q

t

n

g

n

Z

 (15.1.25)



g(t) v  q(t) ifad l rind  birinci v  ikinci d r c li impuls  (t) v

 (t) funksiyalar 

i tirak edir. Bu funksiyalar hesabatlarda p v   p



2

 kimi Laplas çevirm

operatorlarından alınır. Z

gir

(p) ifad sinin sur t v   m xr cini p

3

-na bölm kl

onların yerin  sabit v   x tti d yi n funksiyalar da almaq olardı. Lakin bu 

halda inteqral altı ifad d  kvadratik d yi n bir toplanan 1/p



3

~t

2

  alınardı.

Aparılmı  hesabatlarda x taların analizi göst rir ki, impuls funksiyaları

(t)~1/T v  onun tör m si  =-1/T

2

 istifad  edildikd  inteqral daha tez yı ılır

v   x talar da azalmı  olur. Ona gör , hesabatlarda impuls çevirm l ri v

umumi   (t) v



(t)(ibtidai) modell dirici funksiyalarına üstünlük verilir.     

Ildırım impulsu t sirind n bo aldıcı i l dikd , onun qalıq g rginliyi 

v  koordinasiya c r yanına nisb ti kimi kiçik R

b

 müqavim ti

kilind Z

gir

 –

paralel qo ulmu  olur. Onda, 



gir

b

gir

b

um

Z

R

Z

R

Z

/

 olacaqdır.  Yuxardakı



ifad l rd  yerin  yazaraq çevirm l r aparılarsa, ümumi müqavim t üçün 

yazmaq olar:



pL

R

pRC

KC

p

R

pL

r

R

pRC

KC

p

pL

R

R

pRC

LC

p

pL

R

R

Z

b

b

b

b

um

)

1



(

)

(



1

1

)



(

2

2



2

(15.1.26)



_________________Milli Kitabxana__________________ 

410 


Orijinal funksiyalar 

(t)=R

b

q(t)+g(t) v

(t)=R R

b

+R

b

·

(t) kimi 

hesablanacaqdır.

(15.1.26) formulası il  göst ril n ümumi müqavim ti dur un v

qaçan dal a metodları il   n z r  almaq üçün onlarda xüsusi çevirm l r

aparılmalıdır. Inteqral çevirm l r v  bükülm  teoremin  gör  alınan alqoritmd

is , ifad nin verilmi  formasında sur t v   m xr cin ayrı-ayrılıqda orijinal 

funksiyaları t yin edilir. Inteqral çevirm l rl rd  seçil n hesabat addımına

gör , qoruma m saf sind   x ttin uzunlu unu da n z r  almaq olar. Qoruma 

m saf sind ki x ttin uzunlu unu (50-300 mt uzunluqlar) n z r  almaq üçün 

hesabat addımı uy un olaraq 0,01-0,06 mksan arasında seçilm si tövsiy  edilir, 

bu zaman hesabat x taları azalır. Hesabatlar qoruma m saf l rind  v  sxemin 

ixtiyari nöqt sind  do ru n tic l r verir  k.15.1.4 

a). b) Bizim halda, T=0,04

mksan-lik hesabat addımı  seçilmi dir. 120 mt uzunluqda olan qoruma x ttinin

1/10 – a q d r bir m saf sin  uy un g lir.    

Z

gir

 yı cam parametrli elementl r kimi hesablanarsa, inteqral altı

ifad

i

ild

(t-T)- ikinci hesabat addımından sonra 1 v  2 nöqt sin   t sir edir. 

g r, qoruma m saf si n z r  alınarsa, seçilmi  addıma uy un

kild  15.1.4 

– d  2-ci nöqt y   g l n ildırım impulsunun t sir müdd ti uzunlu a gör

geçig c kdir. M s l n, bizim halda 2-ci nöqt d  hesablanma 11-ci addımdan

ba layacaqdır.

Ildırım dal asının maksimal qiym t  çatması 3-4 mksan rzind  ba

verir. Hesabat addımı seçil rk n bu müdd tin qorunan obyektin zaman sabiti 

il  ölçül  bil n nisb tl r  g tirilm si lazım g lir. Dig r t r fd n, sür tl  artan 

impuls g rginlik bo aldıcının açılma g rginliyin  çatdı ı andan onun 

sıxaclarnıda g rginliyin qalıq g rginliyin   b rab r olması

rti n z r

alınmalıdır. Bu müdd t is  1-2 mksan arasında ola bil r, çünki x tt t r fd n

impuls c r yanına göıt ril n dal a muqavim ti 300 Om-a yaxındır. Ultra 

yüksk g rginlikli x tt izolyasiyası impuls t sirin  davamlı oldu undan,

bo aldıcının qı ılcım aralı ına t sir ed n impuls g rginliyi izolyasiyada 

k silmir, v  a a ıdakı kimi ifad  edil r:

d

ild

Z

a

t

U

)

(



(15.1.27)

g r, qoruma m saf si sonuna transformator birl mi  sxem kimi  

veril rs , onda (15.1.11) inteqralına uy un hesabat alqoritmi – 

Z

gir

–  gör

a a ıdakı kimi d yi ir:



ch

pC

Z

sh

sh

pC

Z

ch

p

Z

d

d

gir

)

(



(15.1.28)

_________________Milli Kitabxana__________________ 

411 


burada 

Z

d

- x ttin dal a müqavim ti, 300 



Om– x ttin sonuna qo ulmu

transformatorun impuls rejiml rind  göst rdiyi tutumudur



, pF-la. 

(15.1.28) formulasının orijinal oblastda hesablanması üçün, yen

sur t v   m xr cin ayrı ayrılıqda zaman funksiyaları t yin edilm lidir. Sonra 

alınmı  inteqral bükülm  teoremin  gör

d di sıra

kilind  tapılır. Alınmı

d di sıra il , yarımstansiyanın qoruma m saf sinin giri in  t sir ed n ildırım

impuls funksiyası adi qaydada inteqrallanır;

1-nöqt si üçün:

t

gir

ild

d

Z

t

U

t

U

0

1



)

(

)



(

)

(



(15.1.29)

2-nöqt si üçün ötürm  funksiyası t tbiq edilm kl   a a ıdakı ifad

yazılır:

d

K

t

U

t

U

gir

)

(



)

(

)



(

1

2



(15.1.30)

burada


pCsh

Z

ch

p

K

K

d

gir

gir

1

)



(

)

(



- ötürm  funksiyasının

orijinalıdır. 

(15.1.29) v  (15.1.30) ifad l rinin hesablanması üçün Z

gir 


(t) v   K

gir 


(t) funksiyalarının orijinal oblastda a a ıdakı ifad l rl

d di hesabatları

aparılır:

1

0



0

0

)



(

n

m

gir

gir

w

m

w

m

n

Z

Tw

n

s

n

Z

(15.1.31)

1

0

)



0

(

)



(

)

0



(

)

exp(



2

n

m

gir

gir

v

m

v

m

n

K

v

T

n

K

         (15.1.32)

burada-

v(t)=s(t)=1+1(t-2 ) exp(-2b )+C (t)-C (t-2 ) exp(-2b );

 w(t)=1-1(t-2 ) exp(-2b )+C (t)+C (t-2 ) exp(-2b )

(15.1.29) v  (15.1.30) formulalarında inteqral altı z



gir

 v k



gir

 ifad l rin

d di sırasını t yin ed n sur t v   m xr cl rin orijinal funksiyalarıdır,

b=0,09

c r yan v   g rginlik dal alarına göst ril n, yüks k g rginlik x tt

m ftill rind ki sonm

msalıdır. 

(15.1.31) v  (15.1.32) formulalarından d di sıranı hesabladıqdan sonra 

1 v  2 nöqt l ri üçün 



U

1

(t) v  U

2

(t) g rginlikl ri hesablanır:

_________________Milli Kitabxana__________________ 

412 


m

n

Z

z

T

a

T

n

U

gir

n

m

d

0

1



)

(

(15.1.33) 



n

m

gir

m

K

m

n

U

T

n

U

0

1



2

)

(



)

(

)



(

                                 (15.1.34)

(15.1.34) ifad sin  daxil olan   tam  d di 0-dan ba layaraq, 

bo aldıcının açılmasına q d r keç n müdd td  (



T) –ba a çatır, a T-c r yan;

a T z

d

 =U

ild

(t) – is , ildırım impuls g rginliyidir. Göründüyü kimi

alqoritml r sad  c ml m

m liyatına g tirilir. N tic d  t nlikl rin yazılı ında

aparılan riyazi çevirm l r,  m liyatlar v  hesabatlarda buraxılan x talar  da 

minimal olur.  Aparılmı  hesabatlar  yri

kilind  15.1.4 b qrafikl ri il

verilmi dir.

k.15.1.4. Ildırım impulsu t siri il  izolyasiyada g rginlik hesabatı a)hesabat 

sxemi; b)bo aldıcı-1 nöqt si v  transformator izolyasiyasına-2 nöqt si, t sir

ed n g rginlik yril ri.

 Indi 


is , inteqral çevirm l r metodunun t tbiqi il  neytralı izol  edilmi

b k l rd  qısa qapanmaların h llin  baxaq.   



15.1.3. Inteqral çevirm l r metodu il  qeyri stasionar qövs prosesinin 

hesabatı

Qeyri stasionar qövs prosesi 6-35 kV g rginlikli EÖX-d

n çox rast 

g lin n bir q zadır. Bir fazlı qövs qapanması halında, proses yanıb sön n

qövsl  mü ahid  edilir. Ad t n bu  b k l r nisb t n qısa m saf l r

ç kildiyind n onlar yı cam parametrli dövr l r kimi hesablanır. Qısa qapanma 



_________________Milli Kitabxana__________________ 

413 


rejimi inteqral-diferensial t nlikl rl  yazıldı ından, onların h lli üçün s rh d

v  ba lan ıc

rtl ri n z r  alınmalıdır.

Bu proses çox mür kk b olmasa da, qısa qapanmada meydana çıxan

qövs yanıb söndüyü v   h r d f   x tt d yi n yükl rl  doldu u üçün, 

elektromaqnit r qsl ri artır. Elektrik  b k l rind yerl  qapanma, neytralın

izol  edildiyi halda 10 - 30 A-  q d r kiçik qövs c r yanları yaradır. Neytralı

torpaqlanmı

b k l rd  is , çox böyük c r yanlar yaranır. Böyük c r yanlar

elektrik avadanlıqlarını z d l m d n vv l rele muhafiz si t r find n açılırlar. 

Neytralı izol  edilmi   v  ya neytralı qövs söndürücü reaktorlarla torpaqlanmı

b k l rd  yaranan qövs elektrik verili l rin  el  bir t hlük  yaratmırlar[48]. 

Ona gör  rele mühafiz si bu q zanı açmır v  qövs t krarlanaraq, yanıb

sönm kd  davam edir.  

Bu halda yaranan elektromaqnit r qsl rinin, inteqral çevirm l r metodu 

v

(t) – kimi umumi funksiyaların t tbiq edildiyi, Borel t nlikl ri il   h llin

baxaq. Tutaq ki, sistem  sabit v  ya d yi n formada g rginlik t sir edir. Qövs 

qapanması zamanı kommutasiya dövr sin  yüks k tezlikli g rginlikl r t sir

edir. Inteqral çevirm l r v  bükülm  teoremi h m yı cam, h m d  paylanmı

parametrli dövr l rin h llind   t tbiq edil  bil r. Baxılan

b k  dövr sinin

qurulu una gör , t tbiq edil n g rginliyin verilmi  sinusoidal funksiyasına

sas n, a a ıdakı operator ifad sini yazmaq olar:  

p

H

p

F

p

I

p

U

(15.1.35)

Bel  funksiyanın orijinalı (15.1.35)-d  Z(P) ifad sinin ardıcıl    sad l m  v

ekvivalentl dirilm si il  tapılır.

vv lc  verilmi  sxem  gör

Z(p)  operator 

funksiyasından orijinal

d dl r sırası hesabalanır: -

t

z

p

H

p

F

p

Z

.

Hesabatlar a a ıdakı rekurent ifad  üzr  yerin  yetirilir:



1

0

0



0

)

(



n

m

h

m

n

h

m

z

Th

n

f

n

z

t

z

            (15.1.36)

Sonra analoji olaraq operator  kilind  olan c r yan funksiyası : -

p

Q

p

E

p

I

 v  onun orijinalı hesablanır:

1

0

0



0

n

m

q

m

n

q

n

i

Tq

n

e

n

i

              (15.1.37) 

 Sonda 

g rginliyin a a ıdakı ifad si yazılır:



_________________Milli Kitabxana__________________ 

414 


m

n

z

n

i

T

n

u

n

0

(15.1.38)

Yuxarıdakı F(p), E(p) funksiyalarına ba lan ıc v   s rh d

rtl rinin

bütün ilkin qiym tl ri daxildir. Bu qiym tl r hesabatı n z rd  tutulan q za v

ya planlı kommutasiyanın

rtl rind n t yin edilir. H(p) funksiyası x ttin

vv li v  sonuna qo ulmu  elementl rin t nliy  daxil edilm si il  xarakteristik 

funksiyanı t kil edir. Bu metodika üzr  yaranan qövsün h m sas, h m d

yüks k tezlikli t kiledicil ri üçün yanan v  sön n rejiml rini hesablamaq olur 

[35]. Bu baxılan metodun üstünlükl rind n biridir.    

Hesabat üçün baxılan sxemd  transformatorların v   x ttin tutum v

induktivlikl ri, h mçinin sxemin müxt lif nöqt l rin  qo ulmu  aktiv 

müqavim tl r n z r  alınmı dır. Birinci m rh l d  aktiv müqavim tl r, x tti 

sxemd  oldu u kimi sabit götürülür. Inteqral çevirm l r usulunda, 

m hdudla dırıcı üstlü funksiyalardan istifad  edilir. Hesabat sxemin

sas n

operator 



kilind  inteqral – diferensial t nlikl r yazılır.

vv lc d n bu 

t nlikl r , q za v  ya kommutasiya anına uy un olaraq, tutumlarda olan 

ba lan ıc g rginlikl r, induktivlikd  olan c r yanlar daxil edilir. Orijinal 

oblastında h min ba lan ıc

rtl r ümumil dirilmi  modell dirici



1

(t)  v

(t) funksiyaları il  hesabatlara daxil edilirl r. Bel likl , qövsün yanması v

sönm si 


raitind  ba lan ıc

rtl ri n z r  alınır. Daxil edil n ba lan ıc

g rginlik v   c r yan qövsün yanması v  sönm si anından ba layaraq hesaba 

alınır. M lum n z riyy l r

sas n, faz c r yanlarının ba lan ıc qiym tl ri 

sıfır götürül  bil r, çünki qövs c r yanı sinusoidanın sıfırdan keçdiyi anda 

sönür.  

Götürülmü  hesabat sxemind   c r yan v   g rginlik funksiyalarına

sas n operator sxemin  keçm k m qs d  uy undur. Bu zaman, operator 

sxemind   s lis d yi n v   k sil n impulslar  kilind  olan g rginlik



p

U

p

U

 v  c r yanlar    



p

I

p

I

 m nb l ri kimi diqq t  alınır.

Impuls xarakterli m nb l r operator sxemin  öz amplitud qiym tl ri il

daxil olurlar. Orijinal oblastına keçid -



-

qaydalarına uy un aparılır. –



+

impuls m nb l rd n orijinal funksiyalara keçirilm si zamanı



+

[ ( )]=0 

funksiyası vasit si il  impuls m nb l r operator sxemind n çıxarılır. Bu 

m liyyat prosesin fiziki mahiyy tin  uy un olur. Çünki, A fazasının yerl

qapanmasından sonra sa lam fazların yer   n z r n tutumu S



f

· t

1

 qapanma 

anına q d r

u

s

(t

1

)  g rginliyin  malik olur. A fazası yerl  qapandı ı andan, 

sa lam fazanın



u

c

(t

1

g rginliyi, u

ca

(t

1

g rginlikli fazlar arası C

afa


 tutumla

paralel  birl ir. Paralel birl mi  iki tutum arasında ani müdd td  g rginlikl r

b rab rl ir v  u

ba

qiym tin  çatır.  



_________________Milli Kitabxana__________________ 

415 


Bu g rginliyin qiym ti yükl rin balansına gör   a a ıdakı kimi 

hesablanır:

1

1

1



1

1

)



(

t

u

k

t

u

C

C

t

u

t

u

C

t

u

C

u

a

c

fa

f

a

c

fa

c

f

nah

burada


fa

f

fa

C

C

C

k

(15.1.39) 



k.15.1.6. Neytralı izol  edilmi

b k nin bir fazlı qısa qapanma rejiminin 

hesabat sxemi. 

Ad t n


S

fa

=(0.25÷0.3)S

f

v

 k=0.2÷0.25 qiym tl rind  olur. u



s

(t

1

)  v

u

a

(t

1

ani  g rginlikl ri müxt lif i ar li qiym tl rd  olurlar. 

k.15.1.6 hesabat 

sxemin  gör , tam sistem t nlik a a ıdakı kimi ifad  edil  bil r. Verilmi

sistemt nlikl rd



C

=S

f

+S

fa

 – EÖX m ftill ri v  izolyasiyasının faz v  fazlar 

arası tutumlarının c midir.  X ttd  bir fazlı qövs qapanması yaranan anda bu 

tutumlar ardıcıl birl irl r.  



R

d

– parametri, qövs yaranan anda baxılan sistemin 

neytralına torpa ın göst rdiyi t sir n tic sind  alınan müqavim tdir. 

R

a

, R

b

,R

s

– sxemd  ardıcıl qo ulmu   m nb   v  transformatorun dolaqlarının

müqavim tl ridir.   


_________________Milli Kitabxana__________________ 

416 


d

c

b

a

c

c

c

c

n

c

a

c

a

m

c

b

b

b

b

n

b

a

b

a

m

b

a

a

a

a

n

a

a

m

a

c

c

c

ii

b

mf

a

mf

c

c

mf

b

b

b

ii

a

mf

b

c

mf

b

mf

a

a

a

d

ii

a

R

p

U

p

U

p

U

p

I

pL

R

pL

p

I

p

U

p

p

E

p

U

pL

R

pL

p

I

p

U

p

p

E

p

U

pL

R

pL

p

I

p

U

p

p

E

p

U

p

U

p

U

R

pC

p

U

pC

p

U

pC

p

I

p

U

pC

p

o

U

p

U

R

pC

p

U

pC

p

I

p

U

pC

p

U

pC

p

U

p

U

R

R

pC

p

I

3

/



1

120


cos

120


sin

/

1



120

cos


120

sin


/

1

cos



sin

0

1



1

0

1



1

0

2



2

2

2



2

2

(15.1.40)



 

T nlikl rin orijinal oblastında t yin edilm si üçün, iki t svir

funksiyasının hasilinin orijinala keçid formulasından istifad  edilir [29]. H min 

ifad y  gör  bükülm  teoremin  aid Borel inteqralı [44] hesablanır. Operator 

kilind     t rtib edilmi  (15.1.39 v  15.1.40) formulasından orijinal oblasta 

keçid m rh l l rl  aparılır. Bu zaman Laplas çevirm sinin x ttilik xass si

istifad  edilir.  

 

Orijinal oblasta keçid zamanı, t svir oblastında k sr



kilind  olan 

funksiyalar sad  toplananlardan ibar t ifad l rin hasili  kilin   g tirilir.

M lumdur ki, Dyuamel inteqral metodu da, iki inteqral altı funksiyanın hasili 

kimi hesabatlara g tirilir. Lakin burada ötürm  funksiyasından tör m  alınır v

bu funksiya daha mür kk b bir k sr

kilin  dü ür. Bu metod yı cam

parametrli dövr l rd  analitik yolla inteqrallanan funksiyaların hesabatında

m qs d  uy un ola bil r. Paylanmı  parametrli dövr l r v  mür kk b ötürm

funksiyaları il  xarakteriz  olunan yı cam parametrli sxeml rd  is  (qarı ıq

dövr ) Dyuamel inteqralı özünü do rultmur. M s l n baxılan halda çox t rtibli

t nlikl r sistemini bu üsulla h ll etm k ç tin olur. Hesabat sxemind

k. 


15.1.6, baxılan elektrik-maqnit r qsl nm  prosesi kifay t q d r mür kk b bir 

hadis dir. Ona gör , Borel teoreminin t tbiqi il  zaman oblastında ifad  edil n

inteqral t nlik, x tt m ftilinin bir fazlı qısa qapanması zamanı yanıb - sön n

qövs prosesinin hesabatı v   analizi üçün  t qdim edilir. Indii is , (15.1.39 v

15.140) sistem t nliyinin operator  szemini quraq. Burada Laplas çevirm sinin

x ttiliyi saxlanılır. Sad lik üçün t nlikl rin sa  v  sol t r fl ri p –y  bölünür. 

Qrupla madan sonra c r yan v  g rginlik üçün a a ıdakı t nlik yazılmı dır:

- c r yan üçün,



_________________Milli Kitabxana__________________ 

417 


d

c

b

a

a

c

c

b

mf

a

mf

c

a

c

mf

b

b

a

mf

b

a

c

b

mf

a

a

d

a

pR

p

U

p

U

p

U

p

p

I

p

U

p

U

pR

C

p

U

C

p

U

C

p

p

I

p

U

p

U

C

p

U

pR

C

p

U

C

p

p

I

p

U

p

U

p

U

C

p

U

R

R

p

C

p

p

I

3

0



1

0

1



0

1

1



1

0

2



11

2

11



2

11

 (15.1.41)



g rginlikl r üçün yazılan t nlikl rd   m nb in ba lan ıc fazalarının v  aktiv, 

induktiv müqavim tl rinin simmetrikliyini q bul edirl r :-  



a

 = 


b

=

s

=0; R

a

= R

b

=R

s

=R  L

a

=L

b

=L

s

= L .

p

U

p

U

p

U

p

U

L

R

p

pL

p

I

p

p

U

p

p

p

E

p

p

U

L

R

p

pL

p

I

p

p

U

p

p

p

E

p

p

U

L

R

p

pL

p

I

p

p

U

p

p

p

E

p

p

U

c

b

a

n

c

n

a

a

m

c

b

n

a

a

m

b

a

n

a

a

m

a

/

120



cos

120


sin

/

120



cos

120


sin

/

cos



sin

2

2



2

2

2



2

2

2



0

2

2



2

2


Yüklə 4,73 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   47




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin