Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev
Yüklə 3,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
JK 30-moddasi 5-qismiga
muvofiq, «Tashkilotchi, dalolatchi yoki yordamchi jinoyatdan ixtiyoriy ravishda qaytib, jinoyatning oldini olish uchun o‘ziga bog‘liq bo‘lgan barcha choralarni o‘z vaqtida ko‘rganligi jinoyatda ishtirokchilik uchun javobgarlikni istisno qiladi». Mazkur qoidadan aniq-ravshan ma’lum bo‘ladiki, tashkilotchining, dalolatchining yoki yordamchining ixtiyoriy rad etishi faqat faol bo‘lishi, ya’ni tayyorlanayotgan jinoyatning bartaraf 1 При неудавшемся соучастии отсутствуют либо преступные деяния исполнителя, либо объективная связь между его деяниями и деяниями других соучастников, в силу чего намерения последних остаются нереализованными, несмотря на все их усилия. 333 etilishini ta’minlovchi harakatlarda ifodalanishi darkor. Hokimiyat organlariga vaqtida xabar berishdan tashqari yana tashkilotchi yoki dalolatchi bajaruvchiga jinoyat sodir etmaslikka, yordamchini bajaruvchiga ko‘maklashmaslikka ko‘ndirishda, tajovuz qaratilgan shaxsni o‘z vaqtida ogohlantirishda ifodalanadigan boshqa choralar ham ko‘rilishi lozim. Bunda jinoyat tashkilotchisi yoki dalolatchining bajaruvchini ko‘ndirish turidagi ixtiyoriy qaytishi moddiy tarkibli jinoyatda jinoiy natijaning oldini olish, formal tarkibli jinoyatlarda esa, butun obyektiv tomonning amalga oshirilishining oldini olishi lozimligi sharti bilangina bo‘lishi mumkin. Aks holda, tashkilotchi va dalolatchi sodir etilgan qilmish uchun javobgarlikka tortiladi, ularning jinoyatning oldini olishga qaratilgan harakatlari esa sud tomonidan jazo tayinlash vaqtida yengillashtiruvchi holat sifatida hisobga olinishi mumkin. Yordamchi o‘zining harakatsizligi bilan jinoyat sodir etishdan ixtiyoriy qaytishni ifodalashi mumkin. Biroq yordamchi bunday xulq- atvorini baholashda muayyan vaziyatdan kelib chiqishi lozim, ya’ni yordamchining harakatsizligi jinoyatda ishtirokchilikdan ixtiyoriy qaytish sifatida, agar bu harakatsizlik u bajarishi lozim bo‘lgan harakatlarni amalga oshirmasligida ifodalangan bo‘lsa, masalan, bajaruvchiga seyf kalitini taqdim etishga va’da berib, so‘zining ustidan chiqmagan bo‘lsa, tan olinishi mumkin. Bu vaziyatda, agar bajaruvchi jinoyat sodir etishga qaror qilsa, uning harakatlari yordamchining harakatlari bilan sababiy bog‘liqlikda bo‘lmaydi. Shu bilan birga, yordamchining ixtiyoriy qaytishini yordamchilikning turidan kelib chiqib alohida ajratilgan holda ko‘rib chiqish lozim. (Ruhiy) aqliy yordamchining ixtiyoriy qaytishi bajaruvchiga yordam berishga, ko‘maklashishga qaratilgan o‘zining barcha harakatlarini to‘liq neytrallashtirishida ifodalanishi lozim. Gap shundaki, yordamchining maslahat va ko‘rsatmalari ularning bajaruvchiga ma’lum qilinganidan so‘ng oxirgisi tomonidan yordamchining irodasidan qat’i nazar, ishlatilishi mumkin, bu esa yordamchi harakatlari va bajaruvchi sodir etgan jinoyat o‘rtasidagi sababiy bog‘lanishni keltirib chiqaradi. Ixtiyoriy qaytish majburiy element sifatida jinoiy natijaning yuz bermasligini taqozo 334 etganligi sababli, yordamchining ixtiyoriy qaytishi haqida, faqat u o‘z harakatlari oqibatlarini to‘liq bartaraf etganidan so‘nggina namoyon bo‘lishi mumkin. Agar yordamchining mazkur intilishlari natijasiz yakunlansa, jinoyat sodir etilsa, uning harakatlari ixtiyoriy qaytish sifatida kvalifikatsiya qilinishi mumkin emas. Mazkur masala jismoniy yordamchilikda bir oz boshqacha hal qilinadi. Bunday hollarda, ko‘pincha jinoyat sodir etilishini yengillashtirishi lozim bo‘lgan jinoyat quroli va vositalarini taqdim etmaslikda, shuningdek, jinoyat sodir etilishiga to‘siqlarni bartaraf etmaslikda, agar bu to‘siqlarni bartaraf etish tashabbusi yordamchining o‘zidan chiqqan bo‘lsa, ifodalanadigan yordamchining passiv xulq-atvori yetarli bo‘ladi. Agar birgalikdagi bajaruvchi boshqa bajaruvchilar tomonidan jinoyat sodir etilishiga ko‘maklashuvchi yoki uni osonlashtiruvchi harakatlarni sodir etishni boshlamagan bo‘lsa, ixtiyoriy qaytish uning passiv xulqida, ya’ni birgalikdagi bajaruvchilikni tashkil etuvchi harakatlardan o‘zini saqlashda ifodalanishi zarur. Bunday hollarda shaxsning jinoiy javobgarligi istisno etiladi, biroq u Yüklə 3,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|