Haydarov muhammad o‘ff 403 E’tibor uchun, dars uchun katta rahmat, ustoz!

Avral II
( ruscha
 avralniy
)
sifat.
Avral yo’li bilan bajariladigan. 
A v r a l ishlar. 
 
Izoh. Ushbu misollarda keltirilgan “avral” so’zlari bugungi kunda 
iste’moldan chiqqan, deyarli qo’llanilmaydi. Bugungi zamonaviy dengizchilik tilida 
a 

---

v r a l e’lon qilmoq ma’nosida 
ham, xalqimiz nutqida 
a v r a l ishlar 
ma’nosida 
ham qo’llanilmaydi. 
Bod I
( tojikcha “shamol” ) 
ot
; eskirgan. Shamol, yel (veter). 
Arzimni aytay, bodi saboga, Yetkur salomim gulgun qabog’a. Hamza 
Hakimzoda Niyoziy 
Bod II
( tojikcha “shish” )
ot
. Mushaklarning zirqirab og’rish 
kasalligi ( revmatizm ). 
Oyog’imda bodim bor. Bod – yomon dard, hech 
tarqay demaydi; Mirzacho’ldan esdalik bolib qoldi, bachchag’ar! 
Hamid 
G’ulom, Binafsha atri. 
Izoh. Yuqoridagi misolda keltirilgan “bod” so’zlari bugungi kuda 
umumiste’moldan chiqqan. Faqatgina ba’zi shevalarda nafas siqishi bilan bog’liq 
kasallik nomi sifatida ishlatiladi.

Bosiriq I 
(
 bos + (t)ir + iq 
– ot yasovchi affiks) 
 ot.
Bosinqirash 
holati, uyquda alg’oq-dalg’oq tushlar ko’rib qiynalish holati 
(koshmar). 
Urushda kechirganlari qora b o s i r i q d a y ba’zan 
xotirdan o’tajak. 
Oybek, Oltin vodiydan shabadalar.

Bosiriq II 
(
bos + (t)ir + iq – 
ot yasovchi affiks) 
ot
. Issiq, 
sovuqdan, pashshadan saqlash uchun ot ustiga yopiladigan kigiz 
yopiq (popona). 
 
Izoh. Mazkur namunada keltirilgan “bostiriq” so’zi ham eskirgan so’zlar 
qatoriga kiradi. Bugungi kunga kelib yuqorida keltirilgan so’zning ikkala ma’nosi 
ham umumxalq tilida deyarli ishlatilmaydi. 

---

3.
“O’zbek tili antonimlarining izohli lug’ati” Sh. Rahmatullayev, 
N.Mamatov va R.Shukurovlar tomonidan tuzilgan. Mazkur lug’at o’zbek tilidagi 
antonimlarning dastlabki lug’ati bo’lib, unda 495 antonimik guruhga mansub 1800 
ga yaqin antonimik juftlik keltirib o’tilgan. Antonimik munosabat leksik ma’nolar 
aro belgilanib, antonimlarning ma’nosi ta’riflanan va misollar keltirilgan. Ayni 
vaqtda har bir antonym ostida,agar mavjud bo’lsa, sinonimi ham keltirilgan. 
Lug’atning kirish qismida antonimlarning tabiati, turlari va o’xshash til 
hodisalaridan farqlari haqida qisqacha ma’lumot keltirilgan. “O’zbek tili 
antonimlarining izohli lug’ati” o’zbek leksikografiyasi tajribalariga tayangan 
holda, antonimlar bo’yicha yozilgan ilmiy ishlarni va nashr qilingan lug’atlarni 
o’rganish asosida tuzilgan.
“O’zbek tili antonimlarining izohli lug’ati” qat’iy alfavit tartibida 
tuzilgan. Mazkur lug’atda ikki xil maqolalar keltirilgan: 
1)
izoh maqolalar – bunday maqolani boshlab beruvchi juftliklar alvavit 
tartibida joylashtiriladi: yomon – yaxshi, sekin – tez. Izoh maqolada, 
agar mavjud bo’lsa, har bir antonim ostida sinonimi keltiriladi. 
Bunday sinonimlarni ost-ust joylashtirishda alifbo tartibida emas, 
balki ularning nutqda oz-ko’p ishlatilishiga amal qilindi. Frazeologik 
ibora antonim bo’lsa, u sinonim so’zlardan keyin keltirildi: