Həkimlər üçün Vərəm üzrə Təkmilləşdirmə Kursu
Yüklə 4,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
dərmanların qəbuluna nəzarət edir, yazılan hər dərman dozasının Vərəmli xəstə
tərəfindən həqiqətən qəbul olunmasına əmin olmaq çox vacibdir. Daha ətraflı DOT aşağıda müzakirə olunur. Davamedici mərhələ sonrakı 4-6 ayı əhatə edir və yeni xəstəlik halı kimi təsnif olunan xəstə iki dərman preparatını qəbul edəcək- pan – həssas xəstəlik üçün ya hər gün, ya da müntəzəm şəkildə (həftədə üç dəfə, lakin yalnız DOT üçün). Hər xəstə üçün tövsiyyə edilən müalicə rejimi xəstənin diaqnostik kateqoriyasından asılıdır. Müalicənin bu mərhələsi M. tuberculosis basillərinin məhvi və zədələnən yeri sterilizə etmək üçün lazımdır. Xəstə özünü yaxşı hiss etməyə başlayan zaman, uzun müddətli müalicə prosessinə qarşı səbirsizlik göstərməyə başlayır və bu, davamedici mərhələ müddətində müalicəyə müvafiq riayətin edilməsini daha da çətinləşdirir. Xəstənin müalicənin tam rejimini tamamlanmasına əmin olmaq üçün müalicənin bu mərhələsi birbaşa nəzarət altında olmalıdır. 5.1. Yeni Vərəmli xəstənin rejimi Yeni Vərəmli Xəstələr üçün Standartlaşdırılmış Rejimlər Dərmanlara qarşı həssas Vərəmin təhmin olunması (və ya bilinməsi) İntensiv müalicə mərhələsi Davamedici mərhələ 2 ay HRZE 4 ay HR Qeyd etmək lazımdır ki, yeni xəstələr rifampisinin 6 ay ərzində təyin olu- nan müalicə rejimini qəbul etməlidirlər. Kavernaları olmayan, yaxması-mənfi ağ ciyər Vərəmli və ya İİV-ə mənfi kimi təsdiqlənən ağ ciyərdən kənar xəstəliyi olan xəstələr üçün müalicənin intensiv mərhələsində etambutolun təyini istisna olunmamalıdır. Bölmə 3 Vərəmli Xəstələrin Müalicəsi Yeni Vərəm Xəstələri üçün Dərman Dozaların Tezlik Təyinatı Dərman Dozaların Tezlik Təyinatı Qeyd a) Hər gün Hər gün Optimal b) Hər gün Həftədə 3 dəfə Birbaşa nəzarət altında müalicə qəbul edən hər hansı bir yeni Vərəmli xəstə üçün münasib seçim c) Həftədə 3 dəfə Həftədə 3 dəfə İİV olmayan və ya İİV yayılan ərazidə yaşamayan, birbaşa nəzarət altında müalicə qəbul edən zaman xəstə üçün münasib seçim Qeyd: Müalicənin intensiv mərhələsində gündəlik (nəyinki həftədə 3 dəfə) dərmanların təyinatı izoniazid rezistentliyi ilə müalicəyə başlayan Vərəmli xəstələrdə dərmanlara qarşı qazanılmış rezistentliyin qarşısını almaqda yardımçı ola bilər. Mümkün olan zaman, ağ ciyər Vərəmli yeni xəstələr üçün optimal dərman dozalarının tezlik təyinatı terapiya kursu ərzində gündəlik olmalıdır. Əgər bu mümkün deyilsə, onda ağ ciyər Vərəmli yeni xəstələr intensiv mərhələdə gündəlik və davamedici mərhələdə həftədə 3 dəfə təyin olunan hər dərman dozalarının qəbulu birbaşa nəzarət olma şərti ilə qəbul edə bilərlər. Əgər xəstə İİV DEYILSƏ və İİV yayılan ərazidə yaşamırsa və dərmanın hər dozasını birbaşa nəzarət altında qəbul edirsə, onda bütün müalicə kursu boyu həftədə 3 dəfə dərmanların qəbulu bir başqa seçimdir. Yeni xəstələrdə izoniazidə qarşı rezistentliyin yüksək səviyyədə yayılan ərazilərdə izoniazidə rezistent Vərəmə qarşı müalicəni başlayan yeni xəstələrin müalicə nəticələri hətta 6 aylıq rifampisin qəbul rejimi ilə izoniazidə həssas olan Vərəmə qarşı müalicə nəticələrindən daha pisdir. İzoniazidə rezistentliyin yüksək səviyyədə məlum və ya sübhə olan əhalidə yeni Vərəmli xəstələr müalicənin davamedici mərhələsində HR-ə münasib seçim kimi, HRE terapiyasını qəbul edə bilərlər.* Vərəmin yeni xəstəlik halları arasında izoniazidə rezistentliyin səviyyəsi yüksək olan ərazilərdə Yeni Vərəmli Xəstələr üçün Standartlaşdırılmış Rejimlər və müalicənin davamedici mərhələsi başlamazdan əvvəl izoniazidə qarşı həssaslıq testinin olunmaması (və ya nəticələrin əldə edilməməsi) İntensiv müalicə mərhələsi Davamedici mərhələ 2 ay HRZE 4 ay HRE * İzoniazidə rezistent Vərəmin müalicəsi üçün ən effektiv müalicə rejimi məlum deyil. Müalicədən qabaq izoniazidə rezistent olan xəstələrdə etambutolunun “rifampisini müdafiə” dərəcəsinin təyin olunmasına qeyri- müvafiq sübütlar var. Əlavə qaydalar üçün ÜST Müalicə Təlimatlarına bax. İzoniazidə rezistentliyin yüksək olan ərazilərdə yeni Vərəm xəstələr üçün dərman dozaların cədvəli bütün digər yeni Vərəmli xəstələrin dərman cədvələri ilə eynidir. Əvvəlki səhfədəki cədvələ bax. 5.2. Əvvəlcədən müalicə almış Vərəmli xəstələr 2006-2015 illərə dair Stop Vərəm Qlobal Planı 2015-ci ildə bütün əvvəl müalicə olunan xəstələrin müalicə qabağı DHT aparılmasına imkanların olması üçün məqsəd tutur. DHT – rin nəticələrini istifadə edərək bu xəstələr üçün müvafiq müalicə təyin oluna bilər. Bütün əvvəl müalicə olunan Vərəmli xəstələr üçün müalicədən qabaq və ya müalicənin əvvəlində ən azı rifampisin və izoniazidə qarşı dərmanlara həssaslıq test (DHT) və əkmə üçün nümunə əldə olunmalıdır. Təkrar müalicənin başlanmasına dair yanaşma laboratoriya mümkün olan imkanlarından, xüsusilə də fərdi xəstə üçün adi hallarda DHT nəticələrin (və ya əgər) əldə olunmasından asılıdır. Sürətli DHT üsulları test nəticələri bir neçə saat və ya gün ərzində verəcək və Siz fərdi xəstə üçün hansı müalicə rejimindən başlanmasına analiz nəticələrini istifadə edərək qərar verə bilərsiniz Adi üsullar həftələr (əgər duru qidalı mühitdən istifadə etsəz) və ya aylar (əgər bərk qidalı mühitdən istifadə etsəz) sonra nəticələrlə təmin edirlər. DHT nəticələrin alınmasında olan bu gecikmə nəticəsində, əgər adi üsulla aparılan DHT istifadə olunursa, DHT nəticələrini gözləyərkən xəstənin müalicə rejiminin qəbul olunamasına ehtiyacı olacaq. Bu müalicə rejimi dərmanlara qarşı rezistentlik tədqiqatlar və digər milli məlumat mənbəsi ilə müəyyən edilən MDR-Vərəmə yoluxma riski olan xəstədən asılı olacaq. Əgər DHT aparılması mümkün deyilsə, xəstəni MDR-Vərəmin müalicə müəssisəsinə yönəldin Bu üç ssenari, xəstənin MDR-Vərəmə yoluxma riskini nəzarə alaraq, müalicə barədə qərarınızda aparacı rolda olacaq. Əgər sürətli test üsuların aparılması mümkündürsə, müalicə DHT nəticələrinə əsaslanmalıdır. Əgər adi DHT üsuların aparılması mümkündürsə, onda xəstələr təkrar müalicə rejimlərinə və ya onların MDR-Vərəmə yoluxma riskindən asılı olaraq (dərmanlara qarşı rezitentlik tədqiqat (DRT) məlumatlara və ya ölkə təlimatlara əsaslanaraq) MDR- Vərəmə qarşı müalicə rejiminə başlaya bilərlər. Əgər DHT aparılması üçün lazımi şərait yoxdursa, onda təkrar müalicə rejimi istifadə olunmalıdır və standartlaşdırılmış MDR- Vərəm müalicə rejimi isə yalnız yüksək dərəcəli riski olan şəxslərdə istifadə oluna bilər. Daha ətraflı məlumat üçün aşağıdakı verilən cədvələ bax. Bölmə 3 Vərəmli Xəstələrin Müalicəsi Əvvəlcədən Müalicə almış Xəstələr üçün Standartlaşdırılmış Rejimlər, dərmanlara qarşı həssaslıq rutin testlərin (DHT) mümkün olmasından asılı olaraq fərdi təkrar müalicə olunan xəstələrin terapiyasının yönəldilməsi MDR ehtimalı (Xəstə Qeydiyyat qrupu—aşağıdakı birinci qeydə bax) Əvvəlcədən müalicə almış xəstələr üçün rutin şəklində DHT –rin aparılmasının mümkün olması Yüksək (Uğursuzluq*) Orta və ya az (Residiv, imtina) Sürətli molekulyar- əsaslı üsul DHT nəticələri MDR təsdiq və ya istisna edərək müalicə rejiminin seçimində bələdçi olur Adi üsul DNT nəticələrini gözləyərkən: Empirik MDR rejimi 2 HRZES / HRZE / 5 HRE DHT nəticələri məlum olandan sonra, müalicə rejimi dəyişmək olar. Heç biri (müvəqqəti) Empirik MDR rejimi (yalnız MDR proqramına qəbul olu- nan xəstələrdə DHT nəticələri MDR-i təsdiq edilə bilən za- man. Bölmə 3.7.3 bax). DHT nəticələri məlum olandan sonra, müalicə rejimi dəyişmək olar. 2 HRZES / HRZE / 5 HRE müalicənin tam kursu üçün. Baxmayaraq ki, yuxarıdakı göstərilən cədvəldə müalicə rejimləri beynəlxalq səviyyədə qəbul olunan müalicə standartlarıdır, müxtəlif ölkələrdə müxtəlif müalicə təlimatları ola bilər. Həm uşaqların, həm də böyüklərin Vərəm əleyhinə müalicəsində sizin milli təlimatlara əməl edin. Və MDR ehtimallı yüksək olan digər xəstə qrupları. Bir nümunə kimi sənədləşdirilmiş MDR-Vərəmli xəstə ilə məlum təmasdan sonra aktiv Vərəm inkişaf edən xəstələr ola bilər. Ikinci və ya ardıcıl müalicə kur- sunu dayandırandan sonra müalicəyə davam edən və ya re- sidivi olan xəstələrdə həmçinin MDR olmasında çox yüksək ehtimalları var. 6. Birbaşa Müşahidə altında aparılan Müalicə DOT Vərəmə nəzarətin ən zəruri elementidir və Vərəm müalicəsinə riayətin irəli sürülməsi ilə dərmanlara qarşı rezitentliyin artmasının, müalicə uğursuzluğunu, residivi və mənfi nəticələrin baş vermə riskini azaldır. DOT müddətində dərman preparatlarının təyinatı zamanı səhiyyə işçisi xəstənin düzgün qaydada dərmanların qəbul edilməsinə əmin olmaq üçün xəstə Vərəm əleyhinə dərmanları udarkən ona nəzarət edir. DOT: Xəstəxanalarda və ya ambulator şəraitdə təchiz oluna bilər Həkimlər, tibb bacıları və ya təlim keçmiş social işçilər tərəfindən nəzarət oluna bilər . Ümumiyyətlə, DOT-un ailə üzvü tərəfindən aparılması müalicənin qəbuluna və ya riayətinə təsir edə bilən mürəkkəb şəxsi ailə münasibətlərinə görə tövsiyyə edilmir, lakin bəzi hallarda bu uyğun ola bilər. Xəstənin və/və ya müalicəyə nəzarət edən səhiyyə işçisinin riayəti üçün həvəsləndirici pul məbləği və haqqları (qida və ya nəqliyyat kimi) daxil edilə bilər . Bu həm xəstə, həm də nəzarətçinin motivasiyasını artıra bilər. Bölmə 3 Vərəmli Xəstələrin Müalicəsi 7. Vərəmin müalicəsinə Nəzarət edilməsində Həkimlərin Rolu İctimai və ya özəl sektorda çalışan həkimlər də daxil olaraq vərəmi müalicə edən bütün həkimlər müalicədən yaxşı nəticələrin əldə olunmasını təmin etmək üçün ölkələrindəki xüsusi MVP təlimatlarına riayət etməlidirlər. Müvafiq qanuni tələblər və siyasətə uyğun olaraq hər iki- yeni və təkrar müalicə olunan, Vərəm xəstəlik halları və onların müalicə nəticələri haqqında yerli rəsmi səhiyyə orqanlarına hesabat verilməlidir. Müalicənin tamamlanmasında çətinlikləri olan xəstələr Vərəm proqramına birbaşa müraciət edə və ya proqrama uyğun müalicə oluna bilərlər. MVP ilə uyğunlaşdırılma xəstə üçün daha yaxşı xəstəlik hallarının idarəolunması xidmətlərinə və müalicə nəticələrinin təkmilləşdirilməsinə gətirib çıxaracaq. Vərəmli xəstələrin monitorinqində və müalicənin nəzarətində iştirak edən həkim: Hər dəfə müalicə müşahidə ediləndə Xəstənin Müalicə Kartını doldurmalıdır (Əlavə 6), (Xəstənin müalicə kartı MVP-da yaradılır) Hər hansı bir problem barədə məsləhət almaq və tədbir görmək üçün MVP-nın müvafiq həkimi ilə mütamadi təmasda qalmalıdır Vərəm üzrə xidmətlərdən dərmanların vaxtında alınmasına və müalicənin fasiləsiz tam kursunu tamamlamaq üçün dərmanların kifayət qədər olmasına əmin olmalıdır. (Dərmanların əksəriyyəti kimi, Vərəmə qarşı dərmanlar sərin, quru yerdə, qapağı sıx bağlı qabda və günəş işiğından və istidən uzaq saxlanmalıdır) Xəstə ilə müalicəyə riayətin vacib olması haqqında müzakirə aparmalıdır. Riayətin təkmilləşməsinə dair daha ətraflı məlumat Müalicəyə Riayət adlı Bölmə 5-də tapa bilərsiniz. Xəstənin effektiv idarəolunması üçün yaxşı hesabat təcrübəsi zəruridir. Vərəm üzrə qeydiyyat və hesabat sistemi ölkənin səhiyyə məlumat idarəolunma sisteminin bir hissəsidir. Xəstə haqqında ətraflı məlumatdan ibarət olan bu hesabat müalicə müəssisəsində doldurularaq laboratoriya və tibbi qeydiyyat jurnallarında yekunlaşır. Bu məlumatlar fəaliyyət və nəticələr üzrə rüblük hesabatları və eləcədə, adətən bölgə üzrə Vərəm bölməsində olan Vərəmə dair əsas illik idarəolunma hesabatları cəmləşdırilərək mərkəzə göndərilir. Qeydiyyat (xəstənin qeydiyyatı) və hesabat sistemi xəstənin vəziyyətinin yaxşılaşmasını və müalicə nəticələrinin sistematik şəkildə qiymətləndirilməsi və eləcədə, bütün proqramın yerinə yetirilməsinə nəzarət (kohortların analiz edilməsi ilə) üçün istifadə olunur. 8. Müalicəyə Nəzarət Vərəm əleyhinə aparılan müalicənin gedişatının və nəticələrinin müəyyən edilməsi və hər hansı dərman əlavə təsirlərinin təcili şəkildə qarşısının alınması ilə müalicənin effektiv kursunun xəstə tərəfindən tamamlanması üçün mütamadi nəzarətə ehtiyac var. Nəzarət altında aparılan müalicə effektiv Vərəmə nəzarət proqramının ən vacib elementlərindən biridir və bütün xəstələr üçün həyati önəm daşıyır. Nəzarət altında aparılan müalicə xəstənin qiymətləndirilməsində yardımci ola bilər: Xəstənin daha və ya az yoluxucu olma ehtimalını Kliniki baxımdan xəstənin inkişafı necə gedir Vərəmə qarşı dərmanların əlavə təsirlərindən xəstənin əziyət çəkib- çəkməməsini Müalicənin nə vaxt tamamlanacağını Müalicənin nəticəsinin nədən ibarət olmasını 8.1. Nəzarətdə olan xəstələrin müayinə cədvəli Yeni xəstənin müalicə rejimi üçün müalicənin ilkin mərhələsinin sonunda xəstə terapiyanın 5 ayını tamamladıqdan dərhal sonra və müalicənin sonuncu həftəsində nəzarət müayinəsi üçün bəlğəm nümunəsi toplanır. Bu müalicə rejimindən asılı olacaq. Digər müalicə rejimlərində nümunələrin toplanması üçün fərqli vaxtlar lazım olacaq. Yeni xəstə üçün nəzarət müayinələrini ikinci, beşinci və altıncı ayların sonunda edin Təkrar müalicə almış xəstə üçün üçüncü, beşinci və səkkizinci ayların sonunda nəzarət müayinələri aparın MDR-Vərəm xəstələri üçün cədvəl test növlərindən asılı olaraq seçilir: * Yaxma: Müalicə tamamlanana kimi hər ay * Əkmə: Müalicənin intensiv mərhələsində hər ay və davamedici mərhələsində hər iki ay və yaxması müsbət olan zaman hər hansı bir vaxt * DHT: əkmə müsbət olana kimi hər 4 ay (əgər fərdi müalicə rejimi istifadə olunursa) * Döş qəfəsinin rentgen şəkli: Hər 6 aydan bir * Qan analizləri: Nəzarət baxış zamanı həkim tərəfindən tələb olu- nan qaydada. Cavan xəstələr üçün testlərin qoyulması hər 6 aydan bir məsləhət görülür. Bölmə 3 Vərəmli Xəstələrin Müalicəsi Müalicədən əvvəl yaxması mənfi olan bütün xəstələr üçün bəlğəm nümunəsi yuxarıda qeyd olunan kimi toplanmalıdır, lakin müalicə gedişatının ən vacib göstəriciləri döş qəfəsinin rentgen şəkli və kliniki qiymətləndirmədir. 8.2. Müalicə üzrə qərarlar Radioqrafik yaxşılaşma qeyd olunsa, ehtimal diaqnoz qoyula bilər, ümumiyyətlə bu vaxt müalicənin iki ayı tamamlanmış olur. Əgər müalicənin üç ayından sonra xəstədə radioqrafik yaxşılaşma yoxdursa, rentgen şəklində qeyri-normal əlamətlər ya əvvəlki (lakin indiki yox), ya da ağ ciyərlərin digər patoloji zədələnmələrinin nəticəsi ola bilər və əlavə qiymətləndirmə tələb edə bilər. Əgər müalicənin ilkin mərhələsində xəstədə hələ də bəlğəm yaxması müsbətdirsə, bu aşağıda qeyd edilənlərdən hər hansı birinin nəticəsi ola bilər: Müalicənin ilkin mərhələsinə pis nəzarət olunub və dərmanlar düzgün qay- dada və ya cədvəl üzrə qəbul olunmayıb Bəlğəm yaxmasının konversiya inkişafının aşağı səviyyədə olması, əgər, məsələn, xəstədə ağ ciyər toxumasının geniş yayılmış destruksiyası və ilkin olaraq güclü basillyar yüklənmə varsa, və ya dərman sorulması ilə çətinliyin olması Laboratoriyada səhvə yol verilə bilər və ya xəstədə birinci sıra dərmanlarla aparılan müalicəyə təsir etməyən dərmanlara rezistent Vərəmin mövcudluğu Müalicənin ilkin mərhələsinin sonunda bəlğəmin müsbət yaxması mənfiyə çevrilməyən xəstələrə ilkin mərhələnin dərmanlarını əlavə olaraq bir ay da təyin edilməlidir. DOT təchizatı ilə bağlı çətinliklərin və ya ara məsafələrinin olmamasına əmin olmalısınız. MDR-Vərəm müalicəsi mümkün olan yerlərdə bəlğəm konversiyası olmayan xəstələrə DHT qoyulmalıdır və xəstəliyin kliniki gedişatına yaxından nəzarət olunmalıdır. Müalicənin 5-ci ayında və ya daha sonra xəstənin bəlğəm yaxması və ya əkməsi müsbət qalarsa, bu müalicənin uğursuzluğu kimi hesab olunur. Bu halda: Qəbul olunan dərman rejimini dayandırın. Bu xəstənin müalicə nəticəsi “Müalicənin Uğursuzluğu” kimi onun Müalicə Kartında qeyd olunaraq, Vərəm Proqramına hesabat verilməlidir Əgər DHT əvvəl tələb olunmayıbsa, indi tələb olunmalıdır Xəstəyə təkrar müalicə rejiminin tam kursunun təyinatına başlayın (milli təlimatlara əsaslanaraq) Dərmanlara rezistentliyin aşağı səviyyədə olduğu ölkələrdə MDR-Vərəm ol- mayan xəstəlik hallarının DOT-la olan müalicəsinin uğursuzluğuna nadir hallarda təsadüf edilməlidir. 9. Əlavə təsirlər Vərəmin müalicəsində birinci sıra dərmanları qəbul edən az sayda xəstələr (0.7-14%) dərmanların əlavə təsirlərindən əziyət çəkir.4 Dərmanlara rezistent Vərəmin müalicəsində İSD istifadə olunanda, bu rəqəmlər artır. Dərmanlara mümkün ola bilən əlavə təsirlərin müəyyən edilməsi və riayətin qiymətləndirilməsi üçün xəstələri hər ay müayinədən keçirmək lazımdır. Hər hansı bir əlavə təsir haqqında vaxtında hesabatın verilməsinə və idarə edilməsinə əmin olmaq üçün DOT təchiz edən şəxslə təmas yaradın. Birinci sıra dərmanlarla müalicə olunan xəstələr üçün xəstəliyin ilkin mərhələsində analizlərin birinci nəticələrində qeyri-normallıq və ya kliniki səbəblərə görə qara ciyər və ya böyrəyin funksiyasının və ya trombositlərin sayının bilinməsinə ehtiyac duyulmazsa qara ciyər və ya böyrək funksiyalarına və ya trombositlərin sayına nəzarət edilməsi vacib deyil. Əlavə təsirlərin qeyri-müvafiq idarəedilməsi qeyri-müntəzəm müalicə və imtina üçün imkan yaradır. Növbəti səhifədəki cədvəl Vərəmə qarşı dərmanların nəzarətinə olan əlamət-əsaslı yanaşma və əlavə təsirlərə qarşı kliniki cavabın hazırlanmasına dair təlimatla təchiz edir. Əlavə təsirlər yüngül və ya ağır kimi təsnif oluna bilər və müəssisələrin əksəriyyətində aşağıdakı kimi müalicə olunmalıdır: Yüngül əlavə təsirlər: Xəstə haqqında olan yazıda problemi qeyd edin (üstün- lüyü Müalicə Kartına verin). Xəstəni ürəkləndirin və köməkçi dərmanlarla lazımi qaydada müalicə edin. Umumiyyətlə əlavə təsirlərin adətən aradan qalxmasını və Vərəmə qarşı aparılan müalicənin yarımçıq dayandırılmasının daha ziyanlı olmasını nəzərə alaraq,Vərəm müalicəsinin dayandırılmasına ehtiyac yoxdur. Ağır əlavə təsirlər: Səbəb olan amili müəyyən edib, təsirinin davam edilməsini dayandırın və əlavə reaksiyanı müalicə edin. Lazım olsa, xəstəni ixtisaslaşdırılmış xəstəxanaya göndərin və ya orada çalışan mütəxəsislərlə məsləhətləşin. Vərəmə qarşı dərmanların törətdiyi səciyyəvi səpkilər. Bölmə 3 Vərəmli Xəstələrin Müalicəsi Vərəmə qarşı dərmanların əlavə təsirlərin idarəolunmasına dair əlamət-əsaslı yanaşma Əlavə təsirlər Səbəb ola bilən dərman (-lar) İdarəolunma Ağır Səbəb ola bilən dərman (-lar) qəbulunu dayandırıb, həkimə dərhal müraciət edin Qaşınma ilə və ya qaşınmasız dəri səpkiləri S, H, R, Z Vərəmə qarşı dərmanın qəbulunu dayandırn Karlıq (otoskopiya zamanı qulaq mumu yoxdur) S Streptomisin qəbulunu dayandırın Baş qicəllənməsi (vertiqo və nistaqm) S Streptomisin qəbulunu dayandırın Sarılıq (digər səbəblər istisna olmaqla), hepatit H, Z, R Vərəmə qarşı dərmanın qəbulunu dayandırn Şüur qarışığı (əgər sarılıq varsa, dərman təsiri ilə yaranmış qara ciyərin kəskin çatışmazlığı şübhə altındadır) Most antitubercu- losis drugs Vərəmə qarşı dərmanın qəbulunu dayandırn Görmə qabiliyyətinin zəifləməsi (digər səbəblər istisna olmaqla) E Etambutol qəbulunu dayandırın Şok, purpura, kəskin böyrək çatışmazlığı R Rifampisin qəbulunu dayandırın Sidik miqdarının azalması S Streptomisin qəbulunu dayandırın Yüngül Vərəmə qarşı dərmanların qəbulunu davam edin, dərman dozalarını yoxlayın Anoreksiya, ürəkbulanma, qarın nahiyyəsində ağrı Z, R, H Dərmanların qəbulunu yemək arası və ya yatmazdan əvvəl təyin edin və xəstəyə həbləri kiçik su qurtumları ilə asta udmasını tövsiyə edin. Əgər əlamətlər qalırsa və ya ağırlaşırsa və ya uzunmüddətli qusma və ya qanaxma əlamətləri müşahidə olunursa, əlavə təsirlərin ciddi olmasını nəzərə alaraq, dərhal həkimə mürəciət edin. Oynaq ağrıları Z Aspirin və ya qeyri-steroid iltihaba qarşı dərman və ya parasetamol təyinatı Əllərdə və ya ayaqlarda yanma, donma və ya sancma hissi H Piridoksin 50-75 mq hər gün Süstlük H Təminat. Dərmanların qəbulunu yatmazdan qabaq təyin edin. Narıncı/qırmızı sidik R Təminat. Xəstələrə müalicədən qabaq bu barədə məlumat verilməlidir və bunun baş verməsinin normal hadisə olması barədə deyilməlidir. Qrip sindromu (hərarət, soyuqdəymə, nasazlıq, baş ağrısı, sümük ağrısı) R –nın qeyri- müntəzəm dozası Rifampisinin təyinatının qeyri-müntəzəm qəbulundan gündəlik qəbuluna dəyişdirin Dərmanların qısaldılmış formaları: H izoniazid, R rifampisin, Z pirazinamid, E etambutol, S streptomisin 9.1. Hepatitlər Vərəmə qarşı dərmanlardan üçü H, R və Z dərman təsiri ilə yaranmış qara ciyərin zədələnməsinə səbəb ola bilər (Əlamətlər ilə birgə Aspartat Aminotransferazanın (AST) qanda normal səviyyədən > 3 dəfə artıq olması və ya əlamətlər müşahidə olunmayan zaman qanda normal səviyyədən > 5 dəfə artıq olması). Əgər AST və Alanin Aminotransferazanın (ALT) qanda normal səviyyədən <5 dəfə artması müşahidə edilirsə, toksiklik orta hesab oluna bilər. Yüklə 4,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|