Hisoblash texnikasi rivojlanish tarixi bir necha davrni o’z ichiga oladi. Birinchisi, mexanik mashinalar davri deb ataladi. Hisoblash qurilmalari tarixi bir necha asrni o'z ichiga oladi

Hisoblash texnikasi rivojlanish tarixi bir necha davrni o’z ichiga oladi. Birinchisi, mexanik mashinalar davri deb ataladi. Hisoblash qurilmalari tarixi bir necha asrni o'z ichiga oladi. Bu tarixning eng salmoqli voqealari quyidagilardir: Dastlabki tabiiy hisoblash vositasi bu – odam barmoqlaridir. Sun’iy hisoblash vositalari sifatida toshlar, moshlar va no’xatlardan foydalanishgan. Eramizning 500- yillari. Сhot (abak) - ipga tortilgan toshchalardan tuzilgan qurilma ixtiro qilindi. Xorazmda 783- yilda tug'ilgan buyuk astronom, matematik va geograf Muhammad ibn Muso a1- Xorazmiy dunyoga keldi. А1Xorazmiy qalamiga mansub 20 dan ortiq asarlarning faqat 10 tasigina bizgacha yetib kelgan. 1614- yi1. Shotlandiyalik Jon Neper logarifmni ixtiro qildi. Кo’p o’tmay R. Bissakar logarifmik chizgich yaratdi. 2-guruh. Bizning guruh mexanik mashinalar davri deb ataladi. Bu davrda hisoblash texnikasida katta o’zgarishlar davri bo’ldi desak xato qilmagan bo’lamiz. Tarixiy voqealardan eng buyugi: 1642- yi1. Fransuz olimi Blez Paskal mexanik qurilma - arifmetik mashina yasashga kirishdi. Bu qurilma oddiy arifmetik amallarni bajarar va sonlarni „eslab" qolardi. Qurilma 1645 yil ishga tushdi. Kishilar hisoblash ishlarini mashina bajarishga o’tganidan lol qolishdi. Podsho bunday mashinadan ko’plab ishlab chiqarish uchun Blez paskalga patent berdi, lekin o’sha vaqtdagi og’ir davr bu mashinadan 50 ta yasalishiga sabab bo’ldi xolos

19:28
Jakkar avtomatik to'quv dastgohlarini boshqarish maqsadida perfokarta ixtiro qildi. 1834-yil. Angliyalik olim Charlz Bebbidj ma'lumotlarni kiritish va chiqarish, sonlarni eslab qoluvchi, arifmetik amallarni bajara oladigan va mashinaning ishlashini boshqaradigan qurilmalarni o’z ichiga olgan analitik mashina loyihasini yaratdi. Loyiha amalga oshirilmay qoldi. 1876- yi1. Angliyalik muhandis Aleksandr Bell hozirgi vaqtda juda ommalashib ketgan telefonni ixtiro qildi. 1890- yi1. Amerikalik muhandis German Xollerit tomonidan perfokartaga kiritilgan ma'lumotlarni elektr toki yordamida „o'qiy" oladigan statistik tabulator yaratildi. О'sha paytda tabulator yordamida AQSH aholisini ro'yxatga olish bilan bog'liq ma'lumotlar qayta ishlangan. 1897- yi1. Angliyalik fizik J. Tomson elektron nurli trubka ixtiro qildi. 1901- yi1. Italiyalik fizik Gulelmo Markoni Yevropa va Amerika orasida radioaloqa o'rnatdi. 1904-1906- yillar. Elektron diod va triod ishlab chiqarildi. 1936- yi1. А. Tyuring va Е. Post bir-birlaridan xabardor bo'lmagan holda abstrakt elektron hisoblash mashinasi konsepsiyasini ilgari surdilar. Ular algoritmlash imkoni bo'lgan ixtiyoriy masalani avtomatlar yordamida yechish mumkinligini isbotlab berdilar. 1938- yil. Nemis muhandisi Konrad Suze birinchi mexanik kompyuterni yasadi. 4-guruh. Bizning guruh nomi elektron hisoblash mashinalari davri hisoblanadi. Bu davr elektron lampali kompyuterlar bilan boshlangan 1946- yil. Amerikalik J. Ekkert va J. Mouchli „Eniak"(Electт~onic Numerical Integrator and Computer) nomli birinchi elektron raqamli kompyuter yasadilar. Unga 20 mingta elektron lampa va 1,5 mingta rele ishlatildi. U „Mark -1" dan ming barobar tezroq ishlab, sekundiga 300 ta ko'paytirish va 5000 ta qo'shish amallarini bajarar edi. 1948- yi1. Amerikaning Bell Laboratories firmasida fiziklar - Uilyam Shokli, Uolter Bratteyn va Jon Bardin tomonidan tranzistor yaratishdi. Buning uchun ular Nobel mukofotiga sazovor bo'lishdi. 1955-1959- yillar. Rossiya olimlari A.A.Lyapunov, S.S.Kamlnin, E.Z.Lyubāmskly, A.P.Yershov, L.N.Korolyov, V.M.Kurochkin, M.P.Shura-Bura va boshqalar „dastuт°lovchi dasturlar" - hozlrgi translyatorlarnlng ajdodini yaratishdi. V.V.Martflnyuk belgilв kodlash tizimā - dasturlarni tuzish va tahrir qilishni tezlashtiruVChi vosita yaratdi. 1955-1959 yillar. Dasturlash nazariyasi (A.A.Lyapunov, Yu.LYanov, A.A.Markov, L.A.Kalujin) va sonli yechish usullari nazariyasiga (V.M.Glushkoe, A.A.Saпnarskly, A.N.Tlзconov) asos solindi. Fikrlash mexanizmi va genetik jarayonlar sxemasi, tibbiy kasa11ik1arni tashxis qilish algoritmlari modellashtirildi (A.A.Lyapunov, B.V.Gnedenko, N.1цi.Amosov, A.G.Ivaxnenko, Y.A.Kovalevskiy va boshqalar). 1957- yil. Arnerikan ing NCR frmasi tomonidan birinchi tranzistorli kompyuter yaratildi.
Hisoblash texnikasi rivojlanish tarixi bir necha davrni o’z ichiga oladi. Birinchisi, mexanik mashinalar davri deb ataladi. Hisoblash qurilmalari tarixi bir necha asrni o'z ichiga oladi. Bu tarixning eng salmoqli voqealari quyidagilardir: Dastlabki tabiiy hisoblash vositasi bu – odam barmoqlaridir. Sun’iy hisoblash vositalari sifatida toshlar, moshlar va no’xatlardan foydalanishgan. Eramizning 500- yillari. Сhot (abak) - ipga tortilgan toshchalardan tuzilgan qurilma ixtiro qilindi. Xorazmda 783- yilda tug'ilgan buyuk astronom, matematik va geograf Muhammad ibn Muso a1- Xorazmiy dunyoga keldi. А1Xorazmiy qalamiga mansub 20 dan ortiq asarlarning faqat 10 tasigina bizgacha yetib kelgan. 1614- yi1. Shotlandiyalik Jon Neper logarifmni ixtiro qildi. Кo’p o’tmay R. Bissakar logarifmik chizgich yaratdi. 2-guruh. Bizning guruh mexanik mashinalar davri deb ataladi. Bu davrda hisoblash texnikasida katta o’zgarishlar davri bo’ldi desak xato qilmagan bo’lamiz. Tarixiy voqealardan eng buyugi: 1642- yi1. Fransuz olimi Blez Paskal mexanik qurilma - arifmetik mashina yasashga kirishdi. Bu qurilma oddiy arifmetik amallarni bajarar va sonlarni „eslab" qolardi. Qurilma 1645 yil ishga tushdi. Kishilar hisoblash ishlarini mashina bajarishga o’tganidan lol qolishdi. Podsho bunday mashinadan ko’plab ishlab chiqarish uchun Blez paskalga patent berdi, lekin o’sha vaqtdagi og’ir davr bu mashinadan 50 ta yasalishiga sabab bo’ldi xolos EHMlarning birinchi avlodi (1940-1950 yillar) qatoriga Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi davlatlarining olimlari yaratgan MESM, BESM-1, BESM-2, MINSK-1, URAL-1, URAL-2 va boshqalar kiradi. Bu mashinalarning hammasi elektron lampalar asosida qurilgan. Ular o‘lchamlarining kattaligi, elektr quvvatini ko‘p iste’mol qilishi, amallarning bajarilish tezligi pastligi, katta miqdorda axborotlarni saqlay olmasligi va ishonchsizligi bilan ajralib turardi. Bu toifa mashinalar sekundiga o‘rtacha 10000 amal bajaradi. Xotirasiga faqat 2047 tagacha so‘z sig‘adi. EHMlarning ikkinchi avlodi(1950-1965 yillar) tranzistorlar (yarim o‘tkazgich va magnitli elementlar) tuzilgan bo‘lib, bu avlodga mansub mashinalarning o‘ziga xos xususiyatlaridan biri, ular qo‘llanish sohasi bo‘yicha ixtisoslashtirilgandir. Ikkinchi avlod EHMlarida oldingilariga qaraganda ma’lumotlarni ko‘proq, tezroq va ishonchli qayta ishlash imkoniyati yaratildi. EHMning ikkinchi avlodiga quyidagi mashinalar kiradi: Minsk-2, Razdan-3, M-220, BESM-6, Mir, Nayiri, Minsk-22, Minsk-32, Ural-14 va boshqalar. Bu mashinalarda qo‘yilgan masalalarni tez yechish imkoniyatini yaratidigan programmadan, ya’ni masalani yechishda EHM bajarishi lozim bo‘lgan amallar ketma-ketligidan foydalanish mumkin . Bunday EHMlarning o‘rtacha tezligi 100000 amal-sekund, xotirasiga 10000 tagacha so‘z sig‘adi. Elektron hisoblash mashinalarining keyingi mukammallashuvi turli vazifalarni bajaruvchi moslamalarning yaratilishiga olib keldi, bu esa o‘z navbatida, element va sxemalarning o‘lchamlarini kichraytirishni va ularning ishlashdagi ishonchligini oshirishni, xotira sig‘imini kattalashtirishni, ishlash tezligini yana ham tezlatishni talab etdi. Shunga asosan, mikroelektronikada tez orada 1 kub.sm hajmli kristallida eng kamida 5 dona elektronika elementini birlashtirgan elektron qurilma, ya’ni mitti integral sxemalar paydo bo‘la boshladi. Bunday sxemalar ikkinchi avlod mashinalarida mavjud bo‘lgan barcha kamchiliklarning ancha qismini bartaraf etishga va yangi hisoblash mashinalarining paydo bo‘lishiga zamin yaratdi. Integral sxema, avvalo yasalayotgan moslamalarni juda ham kichiklashishiga olib keldi. EHMlarning uchinchi avlodi(1965-1975 yillar) tranzistorlar va turli xil ehtiyot qismlar o‘rniga integral sxemalardan keng ko‘lamda foydalanishi bilan xarakterlanad