Hozirgi kunda yuqori darajadagi dasturlash tillari C++, Delphi, Java, Pascal

Ifodalar



Ifoda kiymatlarni xisoblash ketma-ketligini va bajariladigan amallarni aniklaydi. Ular kavs va amal belgilari bilan ajratil-gan uzgarmaslardan, uzgaruvchilardan, standart funktsiyalardan iboratdir. Programma strukturasi esa kuyidagi oltita bulimdan iborat buladi. Bulimlar albatta kuyidagi tartibda joylashgan bulishi kerak: belgilar (metkalar); uzgarmaslar; turlar; uzgaruvchilar; protsedura va funktsiyalar; operatorlar. Paskal tilida suz deb bir nechta belgilar ketma-ketligi tushuniladi. Xizmatchi suzlar deb Paskal tilidagi standart nom tushuniladi. Bu nom maxsus ma'noni anglatadi va uni ma'lumotlarga berib bulmaydi. Maslan, PROGRAM, BEGIN, END va xokazo. Paskal tilidagi ma'lumotlarning elementlari bulib uzgaruvchilar, uzgarmaslar, izoxlar xizmat kiladi. Uzgaruvchilar deb xisoblash jaraenida uz kiymatini uzgartiradigan katta- liklarga aytiladi. Uzgaruvchilarningnomlari (identifikatorlar) - xarflardan yoki xarf va rakmlardan iborat buladi, belgilar soni 8 tadan oshmasligi kerak. Uzgarmaslar (sonst) - deb xisoblash jarayonida uz kiymatini uzgartirmaydigan kattaliklarga aytiladi. Bularga xam uzgaruvchilar kabi nom beradi. Izoxlar - dasturning ma'lum kismini tavsiflash uchun ishlatiladi va bu katorda xech kanday amal bajarilmaydi, ya'ni dasturning biror blokini yaxshirok tushunishga xizmat kiladi. Izox (*,*) simvollari orasida beriladi. Katta *, * va [*,*] lar xam ishlatilishi mumkin. Paskal tilida ma'lumotlarning toifa-lari ikki xil buladi. Oddiy skalyar va murakkab. Skalyar toifa uz navbatida uzgaruvchi va standart toifalarga bulinadi. Uzgaruvchi toifaga kayd kilingan va chegaralangan toifalar kirsa, standart toifaga butun - INTEGER, xakikiy - REAL, mantikiy -BOOLEAN, belgili - CHAR toifalar

kiradi. Murakkab toifaga esa tup-lamlar, massivlar, yozuvlar, fayllar, belgilar katori kabi toifalar kiradi. INTEGER - BUTUN tipidagi ma'lumotlar fakat butun sonlarni kabul kiladi. Ular Paskal tilida kuyidagicha ifodalanadi : 7,10,89 va x.k. REAL - XAKIKIY turdagi ma'lumotlar xakikiy sonlarni kabul kiladi va ikki xil kurinishda buladi:

1. 
   Kuzgalmas nuktali xakikiy sonlar ( 3.56, 0.88, 150.45 )
   

2. 
   
   (0.546 q 546E - 3
   
   sonlar
   Kuzgaluvchi nuktali xakikiy 96.78 *10² q96.78E2 va x.k.)
   

CHAR - BELGI turidagi ma'lumotlar kiymati sifatida barcha belgilarni kabul kiladi. Bu ma'lumotlar apostrf ichiga olib eziladi. Masalan ('F','A','R','5','8' va x.k.). BOOLEAN - MANTIKIY turdagi ma'lumotlar. Bu nom ingliz matematigi Jorj Bul sharafiga shunday deb atalgan va shu turdagi uzgaruvchilar fakat ikkita kiymat kabul kiladi TRUE eki FALSE.

Turbo Pascal dasturlash tilining ish stoli quyidagi rasimda korsatilgan.

Delphi Dasturlash til: Hozirgi kunda juda ko'p algoritmik tillar mavjud. Bu tillar ichida Paskal tili universal tillardan biri bo'lib, boshqa tillarga qaraganda imkoniyatlari

ч

kengroq tildir. So'ngi yillarda Paskal tili juda takomillashib, tobora ommalashib bormoqda. Paskal tilida programa tuzish uchun Turbo Paskal va Delfi dasturlash vositalari mavjud. Bu dasturlash vositalari zamonaviy kompyuter texnologiyasining hamma talablarini o'z ichiga olgan va unda dastur tuzuvchi uchun hamma qulayliklar yaratilgan. Delphi dasturlash vositaci Turbo Pascal tilining rivoji bo'lgan Object Pascal tilini ishlatadi. Hozirgi kunda bu tilga juda ko'plab yangiliklar kiritilgan uning imkoniyatlari yanada kengaytirilgan, shu sabab bu tilni Delphi tili deb ham atash mumkin. Delphi tili ham boshqa dasturlash tillari kabi o'z alfavitiga va belgilariga ega.

U 26 bosh lotin harflarini, 0 dan 9 gacha bo'lgan arab raqamlarini va quyidagi belgilarni ishlatadi: bo'shliq belgisi; 4 ta arifmetik amallar + , - , * , / ; mantiqiy amallarni bajarish uchun <, >, <=, >= , <>, = belgilarini ishlatadi. Bulardan tashqari vergul, nuqta, ikki nuqta, kichik qavs, katta va o'rta qavslar. Dasturda izohlar istalgan joyda berilishi mumkin. Ular katta qavs ichida yoziladi.