İ. A. Əyyubov etsn “Hidrometeorologiya” eti-nun doktorantı

İqlim dəyişmələrinin çayların rejiminə təsirinin qiymətləndirilməsi
İ.A. Əyyubov


ETSN “Hidrometeorologiya” ETİ-nun doktorantı, [e-mail]
 Abstract. In most of the studies concerning the effects of climate change, the increase in temperature and evaporation, as a result, may lead to a reduction in water resources. As a result of the melting of snow and glaciers in high mountain areas of the river within a certain period can be seen in the increase in water resources. However, this may be a very slight increase in the overall decline in the influence of the background, and it may eventually lead to the reduction of water resources. It should be noted that the reduced-increasing sərflərinin rivers of water in addition to natural factors, climatic processes, snow, ice or rain water plays an important role in feeding.


Açar sözlər: iqlim dəyişmələri, günəşli günlər, çayların axımına təsir, buxarlanma, təbii axım, yağış suları, axımın nizamlanması, tərəddüdlər.


Giriş
Azərbaycanın coğrafi mövqeyi, mürəkkəb oroqrafik quruluşu, Xəzər sahilində yerləşməsi, günəşli günlərin çox olması, müxtəlif hava kütlələrinin təsirinə məruz qalması və s. burada çox mürəkkəb özünəməxsus hidrometeoroloji şəraitin yaranmasına, o cümlədən il ərzində anomal atmosfer hadisələrin baş verməsinə səbəb olur. İqlim dəyişmələrinin Azərbaycan ərazisinə təsiri ilə bağlı aparılan tədqiqatların çoxunda göstərilir ki, havanın temperaturunun və buxarlanmanın artması, nəticədə su ehtiyatlarının azalmasına səbəb ola bilər. Çayın yüksək dağlıq ərazilərdə yerləşən qar və buzlaqların əriməsi nəticəsində müəyyən dövr ərzində su ehtiyatlarının artımı da müşahidə oluna bilər. Lakin bu artımın ümumi azalma fonunda təsiri çox cüzi ola bilər ki, bu da nəticədə su ehtiyatlarının azalmasına səbəb ola bilər. Qeyd etmək lazımdır ki, çaylarda su sərflərinin bu qədər azalıb-artmasında təbii amillər ilə yanaşı, iqlim prosesləri qar, buzlaq və ya yağış suları ilə qidalanması mühüm rol oynayır. Bunun üçün iqlim amillərini də nəzərə almaqla çayların su ehtiyatlarının təbii göstəriciləri təyin edilməlidir.