I b o ' L i m. G id r o u za tm a la r va ha jm iy gidroyuritm alar X ix bob. Umumiy tushunchalar

3.2-§. Ishlash prinsipi va guruhlanishi
Ishlash prinsipiga qarab gidravlik uzatmalar hajmiy va gidrodinamik turlarga bo‘-
linadi.
Hajmiy gidravlik uzatmalar hajmiy nasoslar yordamida ishlaydi. Bunday uzat- 
malarda energiya suyuqlik orqali yetaklovchi valdan statik bosim sifatida uzatilib, 
gidrodvigatelni ishga tushiradi.
Hajmiy gidravlik uzatmalarda energiya yetaklovchi valga statik bosim ko'rinishi- 
da berilgani sababli uni, ko‘pincha, gidrostatik uzatma ham deydilar.
Gidrodinamik uzatmalar parrakli gidromashinalar yordamida ishlaydi. Bu yerda 
ish g‘ildiraklarining parraklari yordamida suyuqlikka berilgan dinamik bosim ener- 
giyasidan foydalaniladi. Bu uzatmalar ba’zan turbouzatma deb ataladi, bunga sabab 
ularda markazdan qoshma nasos va gidravlik turbinalardan birgalikda foydalaniladi.
Gidrodinamik uzatmalar bir oqimli va ikki oqimli bo'lishi mumkin. Bir oqimli 
gidrodinamik hamma q u w a t gidravlik g'ildiraklar orqali uzatiladi. Ikki oqimli gidro­
dinamik uzatmalarda esa dvigatel: bir qismi gidravlik gildiraklar orqali, ikkinchi qismi
esa mexanik yul bilan uzatiladi.
Aylantirish momentining uzatilish usullariga qarab gidrodinamik uzatmalar ik- 
kiga b o ‘linadi:
1) gidroilashgich yoki gidromuftalar;
2 ) gidrotransformatorlar yoki turbotransformatorlar.
M ashinalarda gidromuftalar va gidrotransformatorlar alohida va turli kombina- 
siyalarda, ya’ni gidromufta va gidrotransformator; gidromufta va ikkita yoki uchta 
gidrotransformator va hokazo tarzda ishlatilishi mumkin.

---

Xajmiy gidrouzatmaning ishlash prinsipini quyidagi oddiy sxemada tushuntira- 
miz (3.1-rasm). 
Uzatma rotasion nasos 1, sovitgich 2, teskari klapan 3, turbinalar 4, 
reversiv taqsimlagich 5 vataqsimlash klapani 6 dan iborat.
Suyuqlik nasos 1 dan taqsimlash klapani 6 
va reversiv taqsimlagich 5 orqali turbina 4 ning 
kuragiga o‘tadi. Undan keyin suyuqlik turbinadan 
truba 7 orqali sovitgich 2 ga keladi, bu yerda 
suyuqlik sovitiladi va yana rotasion nasosga 
yetkazib 
beriladi. 
Reversiv 
taqsimlagichning