I. Булим. Бухгалтерия хисоби

 
 
‘lgan xo‘jalik operatsiyalarini hujjatlashtirishdan toki buxgalteriya 
pravodkalarini schyotlarga yozib chiqish oralig‘ida amalga oshiriladigan 
‘
‘
‘
Hisobot davri tugagandan keyin (yoki zaruriyat tug‘ilganda) 
‘yicha ma’lumotlar jamlab chiqiladi va ularning hisobot davri oxiriga 
qoldiqlari hisoblab topiladi. Bunday umumlashgan ma’lumotlaridan 
‘lgan qarorlar qabul qilishda foydalaniladi.
‘lgan joriy hisob ma’lumotlarini to‘g‘riligiga ishonch hosil qilish uchun 
hisobot davrida foydalanilgan schyotlarning ma’lumotlari jamlab chiqilib 

---

106 
oldiqlari topiladi va schyotlarning umumlashgan ma’lumotlari asosida 
ma’lumotlarini jamlash (joriy hisob to‘g‘ri yurgizilganligini tekshirib 
‘yicha aylanma qaydnomalar,
 
joriy hisobni to‘g‘ri olib borilganligini 
bilish maqsadida, hisobot davri tugagandan keyin ma’lumotlari jamlab 
chiqilgan va qoldiqlari topilgan sintetik va analitik schyotlarning 
ma’lumotlari asosida tuziladi.
‘
z
i
d
a
q
u
y
i
d
a
g
i
m
a
’
‘
‘
g
‘
‘
c
h
i
r
i
b
y
o
‘rtinchi ustun summalarining jami, beshinchi ustun summalarining jamiga 
‘tgan hisobot davrining balansidan yoki xo‘jalik mablag‘lari va ularning 
tashkil topish manbaalarining tengligidan kelib chiqadi. Chunki, 
schyotlarning oy boshiga qoldig‘i o‘tgan hisobot davrining balansidan 
‘l qo‘yilgan xatolik quyidagicha topiladi: 
‘rtinchi, beshinchi ustun jamlari yana bir bor jamlab chiqiladi. Agar 
‘shishda xatolikka yo‘l qo‘yilgan bo‘lsa, xatolik topiladi; 
2.
Schyotlarning oy boshiga qoldig‘ini oborot qaydnomasiga ko‘chirib 
‘riladi. Agar schyotlarning oy boshiga qoldig‘ini oborot qaydnomasiga 
‘chirib yozishda xatolikka yo‘l qo‘yilgan bo‘lsa, xatolik topiladi; 
‘tgan hisobot davri balansidan schyotlarning oy boshiga qoldig‘ini 
‘chirib yozilganligi tekshirib ko‘riladi. Agar schyotlarning oy boshiga 
qoldig‘ini o‘tgan hisobot davr balansidan ko‘chirib yozishda xatolikka 
‘l qo‘yilgan bo‘lsa, xatolik topiladi. 
‘jalik operatsiyalarini buxgalteriya hisobi schyotlarida ikki yoqlama 
‘jalik operatsiyasi bir schyotning debetiga, ikkinchi bir schyotning 
‘ladi. Agar oltinchi va yettinchi ustun tengliklari buzilsa, unda yo‘l 
‘yilgan xatolik quyidagicha topiladi: 
‘shishda xatolikka yo‘l qo‘yilgan bo‘lsa, xatolik topiladi; 
‘chirib yozib tekshirib ko‘riladi. Agar schyotlarning oy 
‘chirib yozishda xatolikka yo‘l qo‘yilgan bo‘lsa, xatolik topiladi. 
‘l qo‘yilgan bo‘lsa, xatolik topiladi. 

---

107 
‘jalik operatsiyalari bo‘yicha tuzilgan provodkalarni buxgalteriya 
‘qqizinchi ustun summalarining jamiga tengligi. Bu tenglik birinchi va 
‘qqizinchi ustun tengliklari buzilsa, unda yo‘l qo‘yilgan xatolik 
‘qqizinchi ustun jamlari yana bir bor jamlab chiqiladi. Agar 
‘shishda xatolikka yo‘l qo‘yilgan bo‘lsa, xatolik topiladi; 
2.
Schyotlarning oy oxiriga qoldig‘ini oborot qaydnomasiga 
‘chirib yozish tekshirib ko‘riladi. Agar schyotlarning oy oxiriga 
qoldig‘ini oborot qaydnomasiga ko‘chirib yozishda xatolikka 
‘l qo‘yilgan bo‘lsa, xatolik topiladi. 
3.
Schyotlarning oy oxiriga qoldig‘i summalari to‘g‘ri topilganligi 
‘riladi. Agar schyotlarning oy oxiriga qoldig‘ini hisoblashda 
‘l qo‘yilgan bo‘lsa, xatolik topiladi. 
‘yicha oborot qaydnomalarini tuzishdan oldin, ayrim sintetik schyotlar 
‘yicha ochilgan va yuritilgan analitik schyotlar bilan o‘sha sintetik schyot 
ma’lumotlarining mosligini tekshirib ko‘rish maqsadida sintetik 
‘lgan analitik schyotlar bo‘yicha oborot qaydnoma tuzib chiqiladi. 
Analitik schyotlarning oborot qaydnomasi hisobot davrining boshiga 
qoldiq, hisobot davrida kirim, hisobot davrida chiqim, hisobot davrining 
oxiriga qoldiq kabi ma’lumotlarni natural va qiymat o‘lchovlarda aks 
ettiradi. Bunda analitik schyotlar oborot qaydnomasining oy boshiga 
qoldiq ustunining jami, sintetik schyotning oy boshiga qoldig‘iga, kirim 
schyotning kredit oborotga, oy oxiriga qoldiq ustunining jami, sintetik 
schyotning oy oxiridagi qoldig‘iga teng bo‘lishi kerak. Shuningdek, 
‘lgan xo‘jalik muomalalarini mazmunini, schyotlarning o‘zaro 
bog‘lanishini, ularning qoldiqlarini va oborotlar yig‘indisini aks ettiradi. 
‘lmagan mikrofirmalarda va byudjet korxonalari faoliyalarida