I. Булим. Бухгалтерия хисоби

1. Qiymat ko’rsatkichlarining mohiyati, ularni baholashning 
tamoyillari.
Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyatida ishtirok etadigan va 
ishlatiladigan mablag`lari mehnat qurollaridan, mehnat buyumlaridan 
va jonli mehnat sarflaridan iborat bo’lib, ularning tashkil topish 
manbalari ham `lchov birliklari ham har xil ko`rinishga ega. Masalan,
Korxona xo`jalik faoliyatida ro`y beradigan xo`jalik jarayonlari 
natijasida mablag` va ular tashkil topish manbalari ham miqdor, ham 
hajm jihatdan o`zgarishi ham tabiiy holdir. Ularning buxgalteriya 
hisobini yuritish uchun yagona o`lchov birligi foydalanish zarur 
bo’ladi. Shuning uchun xo‘jalik mablag‘lari va ularning manbaalari 
tarkibida qanday o‘zgarishlar bo‘lganligini bilishdan oldin, amalga 
oshirilgan xo‘jalik muomalalarini uzluksiz kuzatishlar natijasida pul 
qiymatida o‘lchash zarur. Xo‘jalik operatsiyalarini pul birligida 
o‘lchash uchun buxgalteriya hisobini baholash va kalkulyatsiya 
baholash – xo`jalik mablag`lari, majburiyatlar va xo`jalik jarayonlarini 
bo‘lib, uning yordamida tannarx, foyda, xarajatlar kabi iqtisodiy 
ko‘rsatkichlar haqidagi ma’lumotlarga ega bo‘lamiz. Korxonani ish 
faoliyatini ko‘rsatkichlarni ishonchli bo‘lishini ta’minlashda xo‘jalik 
mablag‘larini bexato baholash muhim ahamiyat kasb etadi. Xo‘jalik 
mablag‘larini noto‘g‘ri baholash, xo‘jalik subyektlari ish faoliyati 
to‘g‘risidagi ma’lumotlarni noto‘g‘ri shakllanishga olib keladi. 
‘jalik mablag‘larini baholash, baholashning reallik va birlik 
‘rsatishni talab qiladi. Reallik tamoyili korxonadagi barcha mavjud 

---

122 
m
a
’‘
g
‘
‘
‘
‘
‘
‘
g
‘
‘
‘yadi. 
‘jalik yurituvchi subyektlarda mablag‘larni baholashda bir xil usuldan 
‘jalik yurituvchi subyektlarining balansidagi bir xil nomdagi 
mablag‘lar, bir xil usul bilan baholanishini bildiradi. “Buxgalteriya 
‘g‘risida”gi Qonun va buxgalteriya hisobining milliy andozalarida 
mablag‘larni baholashda hamma xo‘jalik subyektlari umumiy qoidaga 
‘rsatib o‘tilgan.