I mövzu: Psixologiyanın predmeti, V ə zif ə L



Yüklə 1,57 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə13/36
tarix21.01.2017
ölçüsü1,57 Mb.
#6073
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   36

“temperament” 
anlayışında  tapmışdır.  Temterament  sözü  latınca  “
temperamentum

 
sözündən götürülmüşdür, lüğə
ti  m
ənası “praporsiya”, “qarşılıqlı nisbət”
 
dem
ə
kdir.  
 
Yaşından  asılı  olmayaraq  bütün  insanların    rə
ftar  v
ə
 
davranışında 
f
ərqli  xüsusiyyə
tl
ər  müşahidə
 
olunur.  İnsanların  işlə
y
ə
rk
ən,  öyrə
n
ə
rk
ə
n, 
oynayark
ən,  danışarkə
n  bel
ə
  f
ə
rdi  f
ə
rql
əri  aşkar  görmə
k  olar.  Onlar  xarici 
t
ə
sirl
ə
r
ə
 
qarşı    göstə
rdikl
əri  reaksiyaların    gücünə,  sürə
tin
ə
 
görə
 
müxtə
lif 
qruplara ayrılırlar. Eyni bir hadisə
 b
ə
zi adamlarda d
ə
rin k
ə
d
ə
r, dig
ə
rl
ə
rind
ə
 
etinasızlıq  yaradır.  Bə
zi  adaml
ar  gülmə
li  bir  hadis
ə
d
ən  göz  yaşları 
axıdıncaya  qə
d
ər  gülür,  digə
rl
ə
rinin  is
ə
 
bir  azca  dodağı  qaçır.  (Mə
s
ə
l
ə
n, 
Az
ərbaycanın  xalq  artisti  N.Zeynalova  “Cə
hr
ə
 
qarı”  obrazını  oynayarkə

tamaşaçıların    münasibə
ti),  (Teatra  blet  alan  v
ə
  gecik
ə
n  4  n
ə
f
ə
rin  f
ə
rqli 
davranışı və
 s.) 
 
Psixologiyada  temperament
ə
  bel
ə
  bir  t
ə
rif  verilir:  Temperament 
şə
xsiyy
ə
tin  f
ə
aliyy
ə
ti  v
ə
 
davranışı  prosesində
 
üzə
 
çıxan,  psixi  fəallığın 
dinamikasını ə
ks etdir
ə
n  f
ə
rdi 
–psixoloji xüsusiyyə
tdir.  
 
İnsanın psixi fə
aliyy
ə
tind
ə
 2 
ə
sas amil x
üsusi olaraq diqqə
ti c
ə
lb edir. 
1.  f
əallıq.
 
2. 
emosionallıq.
 
Psixi  f
ə
aliyy
ə
tin  f
əallığı  özünün  cə
r
ə
yanetm
ə
 
gücünə,  sürə
tin
ə
  v
ə
 
tempin
ə
 
görə
  f
ə
rql
ə
nir.  Psixi  f
əallıq  müxtə
lif  adamlarda  f
ə
rqli  t
əzahürlə
r
ə
 

malikdir. Burada bir-biri il
ə
 
qütblük təşkil edə
n iki 
ə
sas c
ə
h
ə
ti f
ə
rql
ə
ndirm
ə

olar:  
1. 
Böyük enerjililik, qə
tiyy
ə
tlilik, h
ə
v
ə
s v
ə
 
nitq zamanı ifadə
li h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
r. 
2. 
Passivlik,  süstlük,  astagə
llik,  z
ə
if  tempd
ə
 
müşahidə
  olunan 
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
r. 
Romalı  hə
kim  Qalen  (e.
ə
.II 
ə
sr)  temperament  tipl
ə
rini  fizioloji, 
psixoloji, h
ə
tta 
ə
xlaqi xass
ə
l
ə
r
ə
 
ə
sas
ən şərh etmişdir. Qalen ilk də
f
ə
 olaraq 
temperamentin  t
əsnifatını  vermiş  və
 
onun    13  tipini  göstərmişdir.  Antik 
dövrdə
ki  temperamentl
ə
 
bağlı  fikir  və
 
mülahizə
l
ər  yüzilliklər  keçdikdə

sonra  psixikanın  dinamik  təzahüründə
ki  f
ə
rql
ə
rl
ə
  b
ağlı  yeni  nə
z
ə
riyy
ə
l
ə

yaratmağa başladış. Lakin yaranan bu nə
z
ə
riyy
ə
l
ə
r
ə
 antik yunan v
ə
 
romalı 
h
ə
kiml
ə
rin  t
ə
sivi  qalmaqda  idi.  Bu  n
ə
z
ə
riyy
ə
l
ə
r  Humoral  sistem 
adlanır. 
Humoral  n
ə
z
ə
riyy
ə
 
yuxarıda  deyildiyi  kimi  orqanizmdə
ki  mayel
ə
rin 
nisb
ə
tin
ə
 
əsaslanır.
 
Al
man  psixiatrı  E.Kreçmer  XX  ə
srin  20-ci  ill
ə
rind
ə
  temperamentin 
xüsusiyyə
tl
ərini  insanın bə
d
ən quruluşunun xüsusiyyə
tl
ə
ri  il
ə
  izah  etm
ə
y
ə
 
başladı. Kreçmerə
 
görə
 b
ə
d
ən quruluşuna görə
 
müə
yy
ə
n temperament tipi 
uyğun  gə
lir.  XX 
ə
srin  40-
cı  illə
rind
ə
  Amerika  psixoloqu  Y.eldon 
temperamentin  b
ə
d
ən  quruluşu  ilə
 
ə
laq
ə
sini  daha 
əsaslı  şə
kild
ə
 
sübut 
etm
ə
y
ə
 
çalışdı.  Onların  bu  nə
z
ə
riyy
ə
si    Somatik  sistem 
adlanır.  Məşhur 
rus  alimi  İ.P.Pavlov  temperament  tiplə
rini  ali  sinir  f
ə
aliyy
ə
tini    tipl
ə
ri 
əsasında  izah  edirdi.  Son
ralar  psixoloq  v
ə
  fizioloqlar  (B.M.Teplov, 
V.S.Merlin,  V.D.Nebılitsın  və
 
b.)  İ.P.Pavlovun  bu  nə
z
ə
riyy
ə
sini  daha  da 
inkişaf  etdirə
r
ək  bu  xüsusiyyə
tl
əri  beyinin  strukturuna  uyğun  olaraq  izah 
etdil
ə
r.  
Temperament  tipl
ə
rinin  ali  sinir  f
ə
aliyy
ə
tin
ə
 
ə
sas
ən  şə
rhi  Sinir 
sistemin
ə
 
ə
saslanan  n
ə
z
ə
riyy
ə
 
adlanır.  Temperamenti  yalnız  şə
rti  olaraq  
şə
xsiyy
ə
tin    komponentin
ə
  aid  etm
ək  olar.  Çünki  temperament  bir  qayda 
olaraq  anadang
ə
lm
ə
dir  v
ə
 
bioloji  xüsusiyyə
tl
ə
rl
ə
 
şə
rtl
ə
nir.  Temperament 
xarakterl
ə
 
sıx bağlıdır və
 
yaşlı adamlarda onları fə
rql
ə
ndirm
ək xeyli çə
tindir.  

H
ə
l
ə
 
bizim  eradan  bir  neçə
 
ə
sr 
ə
vv
ə
l  q
ə
dim  Hind    v
ə
 
Çin  tə
bibl
ə
ri 
insan  b
ə
d
ə
nind
ə
ki  elementl
ə
ri  3 
əsas  qrupa  ayırırdılar.  Çinlilə
rd
ə:  “tsi 
(heyvayab
ə
nz
ər başlanğıc), öd, qan, selik. 
 
B
ə
d
ə
nd
ə
  bu  mayel
ə
rd
ə
n  h
ə

hansı  birinin  üstünlük  təşkil  etmə
si 
baxımından qədim çinlilər insanları aşağıdakı 3 ə
sas tip
ə
 
ayırırdılar:
 
1. 
Öd  və
 
ya  qanın  üstün  olduğu  adamlar:  güclü,  mə
rd,  c
ə
sur, 
p
ə
l
ə
ng
ə
b
ə
nz
ər adamlardır.
 
2. 
“Tsi”nin üstün olduğu adamlar: meymunabə
nz
ər adamlardır.
 
3.  Seliyin 
üstün olduğu adamlar: lə
ng, astag
ə
l v
ə
 az f
əal adamlardır. 
 
Psixologiya tarixind
ə
 
temperament haqqında ilk təlimin müə
llifi Q
ə
dim 
Yunan  h
ə
kimi  Hippokrat  hesab  edilir.  (e.
ə
.  V-IV 
ə
srl
ə
r).  O,  temperamentin 
şə
rhini  v
ə
 
izahını  fizioloji  əsaslarını  insan  orqan
izmind
ə
 
mövcud  olan  4 
müxtəlif mayenin qarşılıqlı nisbə
ti il
ə
 isah edirdi.  
1. 
Qan (latınca “sanqviz”) –
 sanqvinik; 
2. 
Selik (“fleqma”) –
 fleqmatik; 
3. 
Öd, sarfa (“xole”) –
  xolerik; 
4. 
Qara öd (“melame xole”) –
 melanxolik. 
Qeyd  etm
ək  lazımdır  ki,  insanların  hə
r  biri 
müə
yy
ə
n  temperament 
tipin
ə
  aid  edils
ə
  d
ə,    xalis  şə
kild
ə
  bu    v
ə
  ya  dig
ə
r  temperament
ə
  rast 
g
ə
lm
ək  çox  çətindir.  İnsanların  böyük  ə
ks
ə
riyy
əti  qarışıq  temperament 
tipin
ə
  aiddir.  Lakin  h
ər  hansı  temperament  tipinin    xüsusiyyətinin  üstün 
olması  baxımından onl
ar konkret bir tip
ə
 aid edilirl
ə
r. M
ə
s
ə
l
ən, rus yazıçısı 
Gertsen  sanqvinik,  Qoqol  melanxolik,  Puşkin  xolerik  temperament  tipli 
olmuşlar.  Suvorov  xolerik,  Kutuzov  fleqmatik,  Hitler  və
  Stalin  xolerik 
temperament  tipin
ə
  m
ə
nsub  idil
ə
r.  Heyd
ər  Əliyev,  S.Vurğun 
xolerik 
temperamentin
ə
 m
ə
nsub idil
ə
r.  
Yunan t
ə
bibi Hippokrat temperamentin fizioloji 
əsaslarını psixoloji və
 
fizioloji  c
ə
h
ə
td
ə
n,  Roma  h
ə
kimi  Qalen  (II 
ə
sr),  fizioloji,  psixoloji  v
ə
 
ə
xlaqi 
c
ə
h
ə
td
ə
n,  XVIII 
ə
srd
ə
 
yaşamış  Alman  filosofu  İ.Kant  isə
 
yalnız  psix
oloji 
xass
ə
 kimi s
ə
ciyy
ə
l
əndirmişdir. 
 

XIX 
ə
srd
ə
 
alman  psixoloqu  V.Vund  temperamenti  “ruhi  hə
r
ə
k
ə
tl
ə
rin 
qüvvə
si v
ə
 sur
əti  arasındakı nisbət” hesab edirdi. 
 
XX 
ə
srd
ə
 
alman  alimi    Kreçmer  və
 
ABŞ  alimi  Şeldon  temperamenti 
daxili  ifrazat  v
ə
zil
ə
rinin  f
ə
aliyy
ə
tinin  nisb
ə
ti  il
ə
   
izah  etmiş,  temperament 
tipl
ərinin  insanın    fizioqonomiyası  ilə
 
ə
laq
əsinin  olduğunu  eqyd  etmişlə
r. 
Rus fizioloqu akademik İ.P.Pavlov temperament haqqında tə
lim
ə
 tamamil
ə
 
yeni  v
ə
  f
ərqli  baxış  gətirmiş,  onu  ali  sinir  fə
aliyy
ətinin  qanunları
 
əsasında 
izah etm
ə
y
ə
 
nail olmuşdur. 
 
İ.P.Pavlov  sinir  proseslə
ri  olan  oyanma  v
ə
  l
ə
ngim
ə
nin  3 
ə
sas 
xüsusiyyə
tini  k
əşf etmişdir. 
 
1.  Oyanma v
ə
 l
ə
ngim
ə
nin 
qüvvə
si; 
2.   Oyanma v
ə
 l
ə
ngim
ə
nin 
müvazinə
tliyi; 
3.  Oyanma v
ə
 l
ə
ngim
ə
nin 
mütə
h
ə
rrikliyi. 
Oyanma  v
ə
  l
ə
ngim
ə
  prosesl
ərinin  qüvvəsi  bütövlükdə
  sinir 
hüceyrə
l
ərinin iş qabiliyyətinin göstə
ricisidir.  
Oyanma  v
ə
  l
ə
ngim
ənin  müvazinə
tliyi    sinir  prosesl
əri  arasındakı 
balansı ə
ks etdirir.  
Oyanma  v
ə
  l
ə
ngim
ə
nin 
mütə
h
ə
rrikliyi  bu  prosesl
ərin  qarşılıqlı  olaraq 
ə
v
ə
zl
ə
nm
ə
 sur
ə
ti
nin  göstə
ricisidir.  
Qeyd  olunan  3
ə
sas 
ə
lam
ə
t
ə
   
ə
saslanan  Pavlov  temperament 
tipl
ərinin adlarına toxunmadan onları aşağıdakı kimi izah etmişdir. 
 
1. 
Qüvvətli,  müvazinətli,  mütə
hh
ə
rrik  tip 

  y
əni,  diribaş,  canlı  tip  –
 
sanqvinik. 
2.   
Qüvvətli,  müvazinə
tsiz  tip 

 
coşğun  və
 
enerjili,  tündmə
caz  tip 

 
xolerik. 
3. 
Qüvvətli, müvazinə
tli tip - 
ə
tal
ə
tli, sakit v
ə
 astag
ə
l tip 

 fleqmatik. 
4.  Z
ə
if tip 

 melanxolik. 
İ.P.Pavlov 
 vaxtil
ə
 
qetd etmişdir ki, sinir proseslərinin başqa mümkün 
xass
ə
l
ə
ri  d
ə
  ola  bil
ə
r.  Pavlovdan  sonra  B.M.Teplov  v
ə
 
V.D.Neblitsın daha 
iki yeni xass
ə
nin 

 dimaniklik v
ə
 labilliyi k
əşf etmişlə
r.  

Dinamiklik    dedikd
ə
  onlar  m
ə
nfi  v
ə
 
ya  müsbət  şə
rti  reflektor 
rabit
ə
l
ərin  yaranması  sürə
tini,  labillik  dedikd
ə
  is
ə
,  oyanma  v
ə
  l
ə
ngim
ə
 
prosesl
ərinin  yaranması  sürə
tini    n
ə
z
ə
rd
ə
 
tuturdular.  Onların  fikrincə
  sinir 
prosesl
əri arasında  düzxətli  asılılıq (oyanma nə
 q
ə
d
ə
r  z
ə
ifdirs
ə
, diqq
ə
t bir 
o  q
ə
d
ər  tez  yayınır)  və
 
ə
yrix
ətli  asılılıq  (oyanma  prosesinin  qüvvə
si 
müə
yy
ə
n  h
ə
dd
ə
 
çatdıqda, emosional oyanıqlıq zə
ifl
əyir) mövcuddu
r.  
Temperment  tipl
ə
tin
ə
  aid  xass
ə
l
ərin  daha  geniş  və
   
müfə
ss
əl  izahı  
akademik V.Merlin t
ə
r
ə
find
ə
n ir
əli sürülmüşdür. 
 
1.  Senzitivlik 

 
bu psixi reaksiyanın ə
m
ə
l
ə
 g
ə
lm
ə
sin
ə
 t
ə
sir ed
ən qıcığı 
v
ə
 
onun qüvvə
sini 
ə
ks etdirir. (m
ə
s
ə
l
ə
n, bir d
ə
f
ə
 
qışqıran kimi də
rhal 
qorxdu). 
2.  Reaktivlik 

 
qüvvə
tli  xarici  v
ə
  daxili  t
ə
sirl
ə
r
ə
  (t
ə
nqid,  t
əhqir,  ürə

sındıran  söz,  hə
d
ə
  v
əs.)  qarşı  verilən  reaksiyanın  qeyri–
ixtiyarilik 
d
ə
r
ə
c
ə
sini 
ə
ks etdirir. 
3.  Aktivlik 

  m
ə
qs
ə
d
ə
 
çatmaq  üçün  xarici  və
  daxili  t
ə
sirl
ə
r
ə
 
qarşı 
müqavimə
t d
ə
r
ə
c
ə
sinin 
ə
ks etdirir.   
4.  Reaktivlikl
ə
 aktivliyin nisb
ə
ti 

 bu f
ə
aliyy
ə
tin n
ə
d
ən asılı olduğunu 
-  
ə
qid
ə
 v
ə
 ya m
ə
qs
ə
dd
ə
nmi, yoxsa t
əsadüfi istə
kd
ə
nmi - 
ə
ks etdirir. 
5. 
Reaksiyaların 
 tempi 

 
psixi reaksiyanın sürəti, nitq zamanı zirə
klik, 
yaddasaxlamanın sürə
ti v
ə
 s. 
6.  Plastiklik - (xarici t
ə
sirl
ə
r
ə
 
tez uyğunlaşma) və
 onun 
ə
ksi olan rigitlik 
(gec uyğunlaşma).
  
7.  Ekstroversiya 

 (f
ə
aliyy
ə
tin indiki andan) v
ə
  introversiya 
(keçmişvə
 
ya g
ə
l
ə
c
ə
kd
ən asılı  olması).
 
8. 
Emosional  oyanıqlıq  –
 
Emosional  reaksiyanın  yaranmasının  d
aha 
aşağı tə
sir d
ə
r
ə
c
ə
si v
ə
 
onun yaranma sürə
ti. 

xt
ə
lif 
ə
m
ə
k  f
ə
aliyy
ə
ti  sah
ə
l
ə
rind
ə
  temperament  tipl
ərinin  mühüm 
xarakterik  keyfiyy
ə
tl
əri    üzə
 
çıxır.    Mə
s
ə
l
ə
n,  t
ə
cili  g
ə
rginlik  t
ə
l
ə
b  ed
ə

peşə
l
ə
rd
ə
 
temperament xüsusiyyə
tl
əri taleyüklü xüsusiyyə
tl
ə
r
ə
 malikdir.  

 
M
ə
s
ə
l
ə
n,  melanxolik   
vasvasılı,  şübhə
  meylli,  s
ə
ks
ə
k
ə
lidir.  L
ə
ngdir. 
Bel
ə
 
şagird qaralama yazı üzə
rind
ə
 
çox oynayır, ağartmaya isə
 
vaxt çatmır.  
Yazdığını də
f
ə
l
ə
rl
ə
 
yoxlayır, sə
hv ed
ə
c
ə
yind
ə
n qorxur. 
 
Savqvinik 
tez,  sürə
tli,  b
ə
z
ən  pinti  yazır,  yazdıqlarını  yoxlamağa 
hövsə
l
əsi çatmır, onun yazı işində
 s
ə
hvl
əri çox olur.
 
 
İnsanların tempetament tipi ilə
 
onların davranış mə
d
ə
niyy
əti arasında 
birbaşa  ə
laq
ə
 
vardır.  Elə
  adamlar  var  ki, 
ə
d
əbsiz,  çılğın,  ə
s
ə
bidir.    Onlar 
deyir:  n
ə
  ed
ə
  bil
ə
r
ə
m,  temperamentim,xasiyy
ə
tim  bel
ə
dir.    Onlar  qeyri-
m
ə
d
ə
ni, t
ə
rbiy
əsiz adamlardır. İnsanların temperamenti ilə
  irad
ə
 
arasında 
ə
laq
ə
 
vardır.  Polad iradəli adamlar özünü ə
l
ə
 ala bilirl
ə
r.  
 
 
 
Temperament tipl
ərinin psixoloji xarakteristikası
 
1. Xolerik 

 
müvazinə
tsiz, tez-tez 
əhvalı dəyişən, emosiyalarında coşğun, 
işə
 
ehtirasla  başlayan,  daim  hə
r
ə
k
ə
td
ə
 
olan  güclü  temperament  tipidir. 
Xolerik  üçün  reaktivlik,  yüksək  aktivlik,  reaksiyaların  sürətli  olması 
s
ə
ciyy
əvidir.  Lakin  onların  reaktivliyi  aktivlikdən  üstündür.  Xolerik 
k
əmhövsə
l
ə
, s
əbrsiz, tündməcazdır. Çə
tinlikd
ə
n qorxmur, m
əhz öz gücünə
 
onu aradan qaldırmağa çalışır.
 
 
Xolerikl
ə
rd
ə
 
oyanmanın  lə
ngim
ə
d
ən  üstün  olması  onları  bir  sıra 
probleml
ə
rl
ə
 
üzləşdirir.  Onlar  ünsiyyət  zamanı  özlə
rini 
ə
l
ə
  ala  bilmir, 
m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
r
ə
  k
ə
skin  ya
naşır,  səbrsizlik  göstərir  ki,  bu  da  onlarda  ünsiyyə

çətinliyi  yaradır.  Bu  xüsusiyyə
tl
ə
rin
ə
 
görə
  xolerikl
ər  çox  vaxt  hadisə
l
ə
ri 
obyektiv qiym
ə
tl
ə
ndir
ə
 bilmirl
ə
r. 
2.  Sanqvinik 

 
müvazinətli,  ünsiyə
tcil,  h
ə
ssas,  h
ə
r
əki,  yüksə
k  psixoloji 
aktivlik göstə
r
ən güclü temperament tipidir. Sanqvinik zirək, diribaş, tez
-tez 
v
ə
ziyy
ə
ti  d
əyişə
n,  tez-tez  t
ə
sirl
ə
n
ə
n,  h
ər  şeylə
  maraqlanan  temperament 
tipidir.  Lakin  onun  marağı  və
  h
ə
v
ə
si  d
əyişə
n  v
ə
 
davamsızdır.  Mimikası 
z
əngin,  mütə
h
ə
rrik  v
ə
  ifad
əlidir.  Əhval
-ruhiyy
ə
si  d
əyiş
k
əndir.  Yeni  şə
rait
ə
 
v
ə
  insanlara  tez  v
ə
 
asan  uyğunlaşır.  Sanqvinik  reaktivdir.  Onlar  tez 
t
ə
sirl
ənir,  tez  küsür  və
  tez  d
ə
  unudurlar.  Sanqvinikl
ə
r  kollektiv  f
ə
aliyy
ə
t
ə
 

meyl  göstə
rir,  insanlarla  tez  v
ə
 
asan  ünsiyyət  qururlar.  Onlar  yeni  şə
rait
ə
 
tez  uyğunlaşı
r  v
ə
  bununla  bel
ə
 
köhnə
ni  d
ə
  tez  unudurlar.  T
ə
lim  f
ə
aliyy
ə
ti 
zamanı  sanqvinik  maraqlandığı  fə
nn  v
ə
 
mövzuları  asanlıqla  mə
nims
ə
yir. 
Xoşlamadığı fə
nn
ə
 
maraq göstərmir, öyrə
nm
ə
y
ə
 s
ə
y etmirl
ə
r.  
3.  Fleqmatik  -   
güclü  temperament  tipidir,  hə
r
ə
k
ə
tl
ə
ri  l
əngdir.  Əhvalı 
ad
ə
t
ən  sabitdir.  Emosiyaları  zahirə
n  z
ə
ifdir.  Psixi  f
əallığının  sə
viyy
ə
si 
aşağıdır.  Reaktivliyi  azdır.  Fleqmatik  az  plastikdir  və
  rigiddir.  Fleqmatikl
ə

f
ə
aliyy
ə
t  prosesind
ə
 
ölçülü
-
biçili  davranırlar.  Qayda
-qanuna 
ə
m
ə
l  etm
ə
yi, 
ad
ə
t etdikl
əri şə
raitd
ə
 
çalışmağı xoşlayırlar. Ləng olmaları bir qayda olaraq 
t
ə
lim  f
ə
aliyy
ə
tind
ə
 
onları  çə
tinlikl
ə
rl
ə
 
üzləşdirir.  Belə
 
ki,  yeni  materialı 
öyrənib  yadda  saxlamaq  üçün  də
f
ə
l
ə
rl
ə
  t
ə
krar  etm
ə
y
ə
 
ehtiyacları  olur. 
Fleqmatikl
ər  insanlarla  münasibə
td
ə
  sabit  v
ə
  sakitdirl
ə
r.  Onlar  hadis
ə
l
ə
r
ə
 
d
ə
 
soyuqqanlı  yanaşırlar.  Onları  özündən  çıxarmaq  çə
tindir.  Ad
ə
t
ə

mübahisə
l
ə
r
ə
 
qoşulmurlar.  Tə
rbiy
ə
 
işi  düzgün  qurulduqda,  yaxşı  şə
rait
ə
 
düşdükdə
 
onlarda  işgüzarlıq,  dözümlülük,  hadisə
l
ə
rd
ən  düzgün  nə
tic
ə
 
çıxara bilmə
k  keyfiyy
ə
ti  form
alaşır.  Münbit olmayan şə
raitd
ə
  is
ə
  t
ə
nb
ə
llik, 
ə
tal
ə
t, 
ə
zginlik  kimi  m
ənfi  xüsusiyyə
tl
ər  özünü  göstə
rir.  B
ə
z
ə
n  onlar 
insanlara, 
ə
m
ə
y
ə
, h
ətta özlə
rin
ə
 
qarşı laqeyd olurlar.
 
Yüklə 1,57 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   36




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin