Ia9 -fesil-1: 9 qxd

Qreys Murrey Hopper

(1906 - 1992)

1952-ci ildə Qreys Hopper [Grace Murray Hopper] (ABŞ) dünyada ilk mnemonik proq- ramlaşdırma dili olan assemb- ler dilini [assembly language] yaratdı. Assemblerə mnemo- nik komandalar sistemi, prosedurlar kitabxanası və proqramın mətnini maşın koduna çevirən xüsusi proq- ram daxil idi. Proqramın maşın dilinə çevrilməsi prose- duruna kompilyasiya, onu gerçəkləşdirən proqrama isə kompilyator deyilir (bu termin də Qreys M.Hopperindir).

ramçılar tərəfindən qavranılmasını asanlaşdırmağa,səhvlərin sayını azaltmağa, proqramçıların işiniyüngülləşdirməyə imkan verdi.

Komandaların simvollar vasitəsilə yazılış siste-minə mnemonik yazı sistemi deyilir. Belə sisteminköməyilə yazılmış proqram nümunəsinə baxaq.

TOPX1, X2 > X3

BÖL X3, 2> X3

Bu fraqmentin birinci sətri bildirir ki, yaddaşın1 və 2 nömrəli Xanalarını TOPlayıb, nəticəni 3nömrəli Xanaya yerləşdirmək lazımdır. İkinci sətirisə kompüterə yaddaşın 3 nömrəli Xanasını 2-yəBÖLüb, nəticəni yenə də 3 nömrəli xanaya yer-ləşdirmək göstərişini verir. Göründüyü kimi, beləyazılış yuxarıda verilmiş uyğun maşın kodundakıyazılışdan daha anlaşıqlıdır.

Bu həm insanın, həm də kompüterin başa düş-düyü proqramlaşdırma dilinin yaradılması yolundailk addım idi.

İkinci addım prosedurlar kitabxanasının yara-dılması, yəni koddan təkrar-təkrar istifadə olun-ması idi. Ona qədər isə hər bir proqramçı hər dəfəöz "Amerikasını kəşf etməli" idi. Prosedurlarkitabxana-a-ı proqramçılara yeni mü-əkkəb proq-ramları qısa vaxt ərzində keyfiyyətlə tərtib etməkimkanı verirdi.

Bu iki istiqamət yeni proqramlaşdırma dil-lərinin yaradılması və inkişafı üçün özül oldu.

Əlbəttə, assembler proqramçını işin ən arzu- olunmaz hissəsindən - operatorların əl ilə maşın koduna çevrilməsindən azad edir. Ancaq buna baxmayaraq, assembler dilinin iki böyük nöqsanı var. Birinicisini, ola bilsin, siz özünüz artıq sezdiniz: assembler dilində proqramlaşdırma çox diqqət və səbir tələb edən işdir. Mikroprosessorun işini birbaşa idarə edərkən həddən artıq xırda məsələlər nəzərə alınmalıdır.

İkinci çatışmazlıq assembler dilindəki proqramların "daşınabilən" [portable] olmamasıdır. Məsələn, assembler dilində Intel 8080 prosessoru üçün yazılmış

proqramı Motorolla 6800 prosessorlu kompüterdə işlətmək olmur, proqramıhəmin prosessor üçün yenidən yazmaq lazım gəlir. Doğrudur, bu o qədər də çətinməsələ olmasa da, hər halda müəyyən işlər görülməlidir.

1.